BÂNG KHUÂNG: GIAI THOẠI VỀ TÊN GỌI THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT

Chủ Nhật, 30 tháng 8, 2020

GIAI THOẠI VỀ TÊN GỌI THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT - Quốc Lê

Y Thuột là con của một tù trưởng và cái tên "Thuột" từ đó trở thành một phần tên làng, mà ngày nay là tên thành phố Buôn Ma Thuột?

Là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Đắk Lắk, Buôn Ma Thuột là thành phố lớn nhất ở vùng Tây Nguyên và cũng là đô thị miền núi có dân số lớn nhất Việt Nam. Rất ít người biết rằng tên gọi thành phố Buôn Ma Thuột có một nguồn gốc rất lý thú.

Ảnh: Quang cảnh ở Ngã Sáu Buôn Ma Thuột.

Trước năm 1975, Buôn Ma Thuột được gọi là Ban Mê Thuột. Theo một bài trả lời hỏi đáp trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn, hai tên gọi này đều là cách định danh bằng tiếng Việt để chỉ một ngôi làng từng nằm ở nơi này nay là thành phố Buôn Ma Thuột.

Ảnh: Thác Dray Sap, thắng cánh nổi tiếng gần Ban Mê Thuột.

Ban Mê Thuột là cách đọc từ "bản Mế Thuột" nghĩa là "làng của mẹ Y Thuột", còn Buôn Ma Thuột được đọc từ "buôn Ama Thuột" nghĩa là "làng của cha Y Thuột". Vậy "Y Thuột" là ai?

Ảnh: Nhà sàn ở buôn Cô Thôn (buôn Ako Dhong), thành phố Buôn Ma Thuột.

Theo một số tài liệu của Pháp thì Ama Thuột - “cha Y Thuột” - là một tù trưởng có tên khai sinh là Y Mun H'Dơk. Vợ ông là con gái của tù trưởng Ama Blơi, một người có thanh thế rất lớn trong vùng khi người Pháp chưa hiện diện ở Đăk Lăk.

Ảnh: Dựng nhà sàn ở buôn Cô Thôn.

Hai vợ chồng Y Mun không có con, không có người nối dõi, vì thế, họ đã nhận cháu mình là Y Thuột và H'tế thuộc làm con nuôi, và Y Thuột trở thành trưởng nam của người đứng đầu làng.

Ảnh: Cây kơ nia phía sau sau Nhà Văn hóa Trung tâm Buôn Ma Thuột.

Theo phong tục bản địa, người ta không gọi vợ chồng tù trưởng bằng tên cúng cơm mà bằng tên trưởng nam. Và tù trưởng Y Mun H'Dơk được gọi là "ama Thuột" – tức “bố Y Thuột” và vợ ông là "mế Thuột" – “mẹ Y Thuột”.