Trong giai đoạn này Lê – Mạc tiếp tục tranh hùng. Phía
Mạc, sau khi dũng tướng Mạc Kính Điển mất, thế lực trở nên suy vi; phe Lê, Tiết
chế Trịnh Tùng thừa thắng mấy lần xua quân ra Bắc.
Ngày mồng một tháng Giêng năm Sùng Khang thứ 8
[2/2/1573], tức Lê Thế Tông năm Gia Thái thứ nhất, Minh Long Khánh năm thứ 7,
Tả tướng Trịnh Tùng và các quan tôn Hoàng tử thứ năm của Vua Anh Tông là Lê Duy
Đàm lên ngôi hoàng đế, đổi niên hiệu Gia Thái, đại xá, ban dụ đại cáo, đại lược
nói:
“Ta nghe thượng đế mở rộng công nuôi dưỡng
muôn loài, tất ngay dịp xuân mà ban ân đức, vương giả giữ gìn buổi đầu tức vị,
phải ra mệnh lệnh dụ bảo thần dân. Trên dưới hợp nhau, đồng lòng một chí. Nước
nhà ta, nhân thời cơ mà mở vận, gây dựng nước bằng lòng nhân. Một tổ khai sáng
đầu tiên, các thánh kế nối sau mãi, truyền nhau chính thống đã hơn một trăm
năm. Vừa rồi, gặp cơn vận ách, giềng mối rối tung. May nhờ lòng người còn theo,
mệnh trời còn đó. Thánh phụ hoàng thượng ta là dòng dõi nhà Vua, nối cơ đồ của
tông tổ, khôi phục nghiệp lớn, trải hơn mười tám năm. Ngày 26 tháng 2
[10/3/1572], bị kẻ gian là bọn Cảnh Hấp, Đình Ngạn gièm pha, ly gián, đến nỗi
xa giá phiêu giạt ra ngoài, thần dân trong nước không chỗ nương tựa. Ta là con
thứ năm của hoàng phụ, đương tuổi thơ non nớt, nối nghiệp lớn khó khăn, chỉ sợ
không cáng đáng nổi. Nhưng trên vâng mệnh trời yêu mến, dưới theo lòng người
suy tôn, từ chối không được, nên vào ngày mồng một tháng Giêng năm nay, ta đã
lên ngôi, đặt niên hiệu là Gia Thái năm thứ nhất, thực là nhờ được đại thần Tả
tướng thái uý Trường quận công Trịnh Tùng và các quan văn võ đồng lòng giúp sức
để dẹp yên xã tắc. Vậy ban chiếu mệnh 6 điều để các nơi gần xa được biết:
1.
Người dân nào bị nạn binh lửa không còn tài sản gì đều được tha tạp dịch.
2.
Dân nghèo xiêu giạt cho về quê cũ, và được tha thuế khoá, sai dịch.
3.
Những người theo trộm cướp và những kẻ trốn tù, trốn tội nếu đến thú tội ở cửa
quan thì được ân xá, tha tội.
4.
Các nha môn trong ngoài nếu có người tù bị giam nào tội nhẹ thì thả cho ra.
5.
Các quan văn võ người nào có công thì cho thăng tước một bậc.
6.
Con cháu các quan viên, người nào bị oan khuất, kìm hãm, thì cho làm bản tâu
lên, sẽ tùy theo tài năng mà bổ dụng. Các nha môn trong ngoài hãy kính theo đó
mà thi hành.”
Bấy giờ, Trịnh Tùng sai bọn Nguyễn Hữu Liêu đem quân
đến Nghệ An đón Vua Anh Tông, nhà Vua lánh ra ruộng mía. Bọn Hữu Liêu đến lạy
mời:
“Xin bệ hạ mau mau vào cung để cho tôi con
trong nước được thỏa ý mong muốn. Chúng tôi chẳng ai dám có ý gì khác”.
Họ bèn đón nhà vua quay về. Tùng sai Bảng quận công Tống
Đức Vị ngày đêm hầu ở bên nhà vua. Ngày 22 tháng Giêng [23/2/1573], đi đến Lôi
Dương [huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa], Đức Vị ngầm bức bách giết chết nhà Vua, rồi
giả vờ nói phao lên rằng nhà Vua tự thắt cổ chết.
