Tác giả Hoàng Long Hải
GIÓ
BẤC
“Lấy vợ đàn bà, làm nhà hướng nam”
(Tục ngữ)
Chẳng ai lấy vợ đàn… ông. Cũng có nghĩa rằng
chẳng ai làm nhà quay về hướng khác, nhất là hướng bắc, mà nhà thì phải quay về
hướng nam.
Hướng bắc
là hướng gió Bấc thổi, lạnh lắm, nên muốn tránh cái lạnh của gió Bấc người ta
phải quay mặt nhà về hướng nam.
Câu tục ngữ
nói trên là của đồng bào miền Bắc Việt Nam.
Đó cũng là kinh nghiệm sống, kinh nghiệm dựng nhà của
người ngoài đó. Nhà đã quay về hướng nam, cửa chính cũng không làm rộng, cửa sổ
đã nhỏ lại nằm trên cao. Dĩ nhiên, đó là những nhà tranh thuộc các gia đình
trung lưu hay nghèo khó, là những nét đặc biệt của lối kiến trúc người Bắc, vừa
ngăn cái lạnh của gió Bấc, vừa giữ trộm cắp, nhà lại kín đáo. Người ta thường dấu
cái nghèo của mình, cháo thay cơm, hay ăn sắn khoai trừ bữa cũng không ai hay.
Mái nhà xuống
thấp, trùm kín phần trên vách để che mưa. Hơn nữa, cửa chính nhỏ và hẹp, cửa sổ
nhỏ và cao để việc sinh hoạt trong nhà được kín đáo nên trong nhà thiếu ánh
sáng tự nhiên.
Làm nhà hướng về phía nam có thể đón gió nồm thổi mát
vào mùa hè. Hai chái phụ ở hai đầu, một hướng đông, một hướng tây chống hơi
nóng mặt trời sáng và chiều.
Trước nhà trồng cau (để đón gió nam mát) sau nhà trồng
chuối (lá chuối ngăn bớt gió bấc lạnh mùa đông).
Người đàn bà vắng chồng, đêm đêm ôm con, nghe tàu lá
chuối bị gió đập phía sau hè, lòng buồn lắm. Đó là nguồn hứng khởi của câu ca
dao:
“Gió đưa bụi chuối sau hè
Anh nghe vợ bé, bỏ bè con thơ.”
Người giàu làm nhà ngói, nhà cao cửa rộng, tác giả
không bàn ở đây.