“TỲ BÀ HÀNH” THƠ CỦA BẠCH CƯ DỊ - Dịch giả Phan Huy Thực, Nguyễn Hoàng Tuân giới thiệu

TỲ BÀ HÀNH

 

Bến Tầm Dương, canh khuya đưa khách.

Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu.

Người xuống ngựa, khách dừng chèo,

Chén quỳnh mong cạn, nhớ chiều trúc ti.

Say những luống ngại khi chia rẽ,

Nước mênh mông dầm vẻ gương trong.

Tiếng tỳ chợt vẳng trên sông,

Chủ khuây khoả lại, khách dùng dằng xuôi.

Lần tiếng sẽ hỏi ai đàn tá?

Dừng tiếng đàn, nấn ná làm thinh.

Dời thuyền nèo hỏi thăm tình,

Chong đèn, thêm rượu, còn dành tiệc vui.

Mời mọc mãi thấy người bỡ ngỡ,

Tay ôm đàn che nửa mặt hoa.

Vặn đàn vài tiếng dạo qua,

Tuy chưa nên khúc, tình đà thoảng hay.

Nghe não nuột mấy dây bứt rứt,

Dường than niềm tấm tức bấy lâu.

Mày chau, tay gảy khúc sầu,

Giãi bày mọi nỗi trước sau muôn vàn.

Ngón buông, bắt, khoan khoan dìu dặt,

Trước "Nghê thường", sau thoắt "Lục yêu".

Dây to nhường đổ mưa rào,

Nỉ non dây nhỏ như chiều chuyện riêng.

Tiếng cao thấp lựa chen lần gảy,

Mâm ngọc đâu thoắt nảy hạt châu.

Trong hoa, oanh ríu rít nhau,

Suối tuôn róc rách chảy mau xuống ghềnh.

Tiếng suối lạnh, dây mành ngừng tắt,

Ngừng tắt nên phút bặt tiếng tơ.

Ôm sầu, đau giận ngẩn ngơ,

So ra lặng lẽ bấy giờ càng hay.

Bình bạc vỡ tuôn đầy mạch nước,

Ngựa sắt giong, sàn sạt tiếng đao.

Cung đàn trọn khúc thanh tao,

Tiếng buông xé lụa, lựa vào bốn dây.

Thuyền mấy lá đông tây lặng ngắt,

Một vầng trăng trong vắt lòng sông.

Ngậm ngùi đàn bát xếp xong,

Áo xiêm khép nép hầu mong giải lời.

Rằng xưa vốn là người kẻ chợ,

Cồn Hà Mô trú ở lân la.

Học đàn từ thuở mười ba,

Giáo phường đệ nhất sổ đà chép tên.

Gã thiện tài sợ phen dừng khúc,

Ả Thu Nương ghen lúc điểm tô.

Ngũ Lăng, chàng trẻ ganh đua,

Biết bao the thắm chuốc mua tiếng đàn.

Vành lược bạc gãy tay nhịp gõ,

Bức quần hồng hoen ố rượu rơi.

Năm năm lần lữa vui cười,

Mải trăng hoa chẳng đoái hoài xuân thu.

Buồn em trẩy, lại lo dì thác,

Lần hôm mai đổi khác hình dung.

Cửa ngoài xe ngựa vắng không,

Thân già mới kết đôi cùng khách thương.

Khách trọng lợi khinh thường ly cách,

Mải buôn chè, sớm tếch miền khơi.

Thuyền không đậu bến mặc ai,

Quanh thuyền trăng dãi, nước trôi lạnh lùng.

Ðêm khuya, sực nhớ vòng tuổi trẻ,

Lệ trong mơ hoen vẻ phấn son.

Nghe đàn ta đã chạnh buồn,

Lại rầu nghe nỗi nỉ non mấy lời.

Cùng một lứa bên trời lận đận,

Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau.

Từ xa kinh khuyết bấy lâu,

Tầm Dương đất trích, gối sầu hôm mai.

Chốn cùng tịch lấy ai vui thích,

Tai chẳng nghe đàn địch cả năm.

Sông Bồn gần chốn cát lầm,

Lau vàng, trúc võ nảy mầm quanh hiên.

Tiếng chi đó nghe liền sớm tối,

Cuốc kêu sầu, vượn hót nỉ non.

Hoa xuân nở, nguyệt thu tròn,

Lần lần tay chuốc chén son riêng ngừng.

Há chẳng có ca rừng địch nội,

Giọng líu lo, nhiều nỗi khó nghe.

Tiếng tỳ chợt vẳng canh khuya,

Dường như tiên nhạc gần kề bên tai.

Hãy ngồi lại gảy chơi khúc nữa,

Sẽ vì nàng soạn sửa bài ca.

Tần ngần dường cảm lời ta,

Rén ngồi bắt ngón đàn đà kíp dây.

Nghe não nuột khác tay đàn trước,

Khắp tiệc hoa tuôn nước lệ rơi.

Lệ ai chan chứa hơn người?

Giang châu Tư Mã đượm mùi áo xanh.

*

Nguồn:
https://www.facebook.com/share/p/15ku75bmeh/?

                                                         Nguyễn Hoàng Tuân giới thiệu

(*) Dịch giả Phan Huy Thực là con cháu của dòng họ Phan Huy, ông là con trai thứ hai của cụ Phan Huy Ích , là anh của Phan Huy Chú, và là cha của Phan Huy Vịnh.

Phan Huy Vịnh bị nhiều người hiểu lầm là dịch giả của Tỳ Bà Hành, nhưng không phải. Bản dịch xuất sắc ở trên là của cha ông.
Điều thú vị ở bản dịch của cụ gồm 22•28=616 chữ, nghĩa là, trong bản dịch, cụ Phan Huy Thực đã dịch với 22 khổ SONG THẤT LỤC BÁT, đúng bằng 616 chữ của tác giả TỲ BÀ HÀNH; quả là tuyệt vời!

CHÙM THƠ “TRƯỜNG TƯƠNG TƯ” CỦA BẠCH CƯ DỊ – Đỗ Chiêu Đức

TRƯỜNG TƯƠNG TƯ

       
TƯƠNG TƯ 相思 là NHỚ NHAU, mà đã nói là NHỚ NHAU thì phải là hai người chớ không thể nào là một người được; Nên, Bệnh Tương Tư là bệnh của những người yêu nhau, của những cặp đôi, của những cặp vợ chồng... vì lý do nào đó mà phải xa cách nhau, rồi nhớ thương nhau mà... thành bệnh. Từ ngàn xưa đến nay có biết bao nhiêu lứa đôi phải đau khổ day dứt và nhớ thương nhau thắm thiết vì... hai đứa hai nơi và vì chỉ có một bên có dịp bày tỏ, nên hễ buồn đau sầu khổ vì nhớ người yêu đến nỗi ăn không ngon ngủ không yên, thì đều gọi là BỆNH TƯƠNG TƯ cả; Mặc dù chỉ có "một bên" bày tỏ nỗi lòng mà thôi! Ta hãy cùng đọc lại những vần thơ Tương Tư, Trường Tương Tư... của thời đại hoàng kim của thi ca ngày xưa để xem các "ông bà" lúc đó đã yêu nhau và nhớ nhau như thế nào nhé! Nào, ta hãy bắt đầu bằng những vần thơ Trường Tương Tư của Thi Bá Bạch Cư Dị nhé!
 

BÀI THƠ “BÁT NGUYỆT THẬP NGŨ NHẬT DẠ BỒN ĐÌNH VỌNG NGUYỆT” VÀ “VỌNG NGUYỆT HỮU CẢM” CỦA BẠCH CƯ DỊ - Đỗ Chiêu Đức

Bài thơ “BÁT NGUYỆT THẬP NGŨ NHẬT DẠ BỒN ĐÌNH VỌNG NGUYỆT”:
        
Bài thơ nầy được làm theo thể Cổ Phong vào đêm Trung Thu năm Đường Nguyên Hòa thứ 13（818). Lúc bấy giờ Bạch Cư Dị vì dùng lời ngay thẳng can gián vua, mà xúc phạm đến những bậc quyền qúy đương thời, nên bị biếm làm Giang Châu Tư Mã ở đất Tầm Dương của xứ Giang Tây.
 

八月十五日夜湓亭望月 BÁT NGUYỆT THẬP NGŨ NHẬT  

                                          DẠ BỒN ĐÌNH VỌNG NGUYỆT

 

  昔年八月十五夜，      Tích niên bát nguyệt thập ngũ dạ,

  曲江池畔杏園邊。      Khúc Giang trì bạn Hạnh viên biên.

  今年八月十五夜，      Kim niên bát nguyệt thập ngũ dạ,

  湓浦沙頭水館前。      Bồn Phố sa đầu thủy quán tiền.

  西北望鄉何處是，      Tây bắc vọng hương hà xứ thị,

  東南見月幾回圓。      Đông nam kiến nguyệt kỷ hồi viên.

  臨風一嘆無人會，      Lâm phong nhất thán vô nhân hội,

  今夜清光似往年。      Kim dạ thanh quang tự vãng niên.

                 白居易                                             Bạch Cư Dị

 
      
* Chú thích:
    - Tích Niên 昔年 : là Năm xưa; những năm đã qua đi.
    - Bồn Đình 湓亭 : là một điểm trường đình được cất bên ven sông Tầm Dương.
    - Bồn Phố 湓浦 : là Bến nước bên sông Bồn. Bồn Giang là tên xưa của sông Long Khai Hà hiện nay ở tỉnh Giang Tây; Nơi tiếp giáp với sông Trường Giang là Bồn Khẩu, tức là bến Tầm Dương, nơi nhà thơ Bạch Cư Dị đi đày.
    - Khúc Giang Trì 曲江池 : Một thắng cảnh nằm ở phía nam của đất Trường an; từ đời Tần Thủy Hoàng đã cho xây Nghi Xuân Uyển ở đây, đến đời Hán Vũ Đế đổi thành Thượng Lâm Uyển; Vì dòng sông chảy quanh uốn khúc, nên gọi là Khúc Giang.
    - Hạnh Viên 杏園 : nằm ở Chu Tước Môn của Trường An, sát cạnh bên Khúc Giang Trì; đây là nơi các tân khoa Tiến sĩ ngày xưa được đãi tiệc và dạo chơi.
    - Thủy Quán 水館 : Cái quán cất trên bến nước, trên bãi cát (Sa Đầu 沙頭) người Miền Nam ta gọi là cái Nhà Sàn.
 

“TRÌ THƯỢNG”, THƠ BẠCH CƯ DỊ - Đỗ Chiêu Đức

                               TRÌ THƯỢNG (TRÊN AO)

        
Sau những người đẹp, những nàng xuân nữ hái sen tình tứ, bây giờ thì ta đọc một bài hái sen của các cô cậu mới lớn nhé!
                      

      池上                     TRÌ THƯỢNG

         白居易                         Bạch Cư Dị

小娃撐小艇，     Tiểu oa sanh tiểu đĩnh,

偷採白蓮回。     Thâu thái bạch liên hồi.

不解藏蹤跡，     Bất giải tàng tung tích,

浮萍一道開。     Phù bình nhất đạo khai.

“THÁI LIÊN KHÚC” THƠ BẠCH CƯ DỊ – Đỗ Chiêu Đức

THÁI LIÊN KHÚC                                          

(Khúc Hát Hái Sen) 

   
Cũng là Thái Liên Khúc, cũng là "khúc hát hái sen", nhưng không phải của giới qúy tộc, mà là của một thôn nữ vừa đến tuổi cài trâm, được Thi Bá Bạch Cư Dị diễn tả lại một cách rất thực tế sống động sau đây:                 
    

採蓮曲                    THÁI LIÊN KHÚC           

白居易                                   Bạch Cư Dị

 

菱葉縈波荷颭風，   Lăng diệp oanh ba hà chiếm phong,

荷花深處小船通。   Hà hoa thâm xứ tiểu thuyền thông.

逢郎欲語低頭笑，   Phùng lang dục ngữ đê đầu tiếu,

碧玉搔頭落水中。   Bích ngọc tao đầu lạc thủy trung.

 

CHÙM THƠ XUÂN CỦA VƯƠNG BỘT, BẠCH CƯ DỊ, LÝ BẠCH, CAO THÍCH, LIỄU TÔNG NGUYÊN – Đỗ Chiêu Đức

Tác giả bài viết Đỗ Chiêu Đức 

  1. KÝ XUÂN - Vương Bột 

 

羈春                        KÝ XUÂN                                                  

客心千里倦,           Khách tâm thiên lý quyện,

春事一朝歸.           Xuân sự nhất triêu quy.

還傷北園里,           Hoàn thương bắc viên lý,

重見落花飛.           Trùng kiến lạc hoa phi.

        

      王勃                               Vương Bột

 

* Chú thích:
      
Tác giả Vương Bột, quê quán miền bắc (Sơn Tây), con nhà gia thế, tuổi trẻ tài cao, được Bái Vương Lý Hiền vời vào phủ cho giữ việc tu soạn và rất tin dùng. Vì một bài thơ trách đùa con gà chọi của Anh Vương, vua Cao Tông nổi giận, sai trục xuất ông khỏi phủ. Ông đi chu du nhiều nơi ở phương nam, cuối cùng chết đuối trên đường đi Giao Chỉ thăm cha, lúc mới 26 tuổi…       
Bài thơ trên đây làm lúc ông bị trục xuất khỏi Bái Vương Phủ đang chu du nơi đất Thục. Vốn dĩ muốn mượn cảnh trí thiên nhiên hùng vĩ của núi sông đất Thục để tiêu sầu, nhưng lòng quê nhớ về đất bắc vẫn canh cánh khôn nguôi. 
 - Ký Xuân 羈春:KÝ là Ở lại, giữ lại. Nên KÝ XUÂN có nghĩa là "Xuân đến mà vẫn phải ở lại nơi đất khách".   
- Quyện 倦:là  Mỏi mệt, buồn chán.   
- Xuân Sự 春事: là Chuyện mùa xuân. Ý chỉ Cảnh sắc chung quanh khi xuân về.