THƯƠNG CÂY ĐÒN GÁNH CỦA MẠ TÔI – Đinh Hoa Lư

Đồng cảm và cám ơn một bài thơ
 

CÂY ĐÒN GÁNH

 

Lưng cây đòn gánh mòn trơn

Lời tre khô nhắc công ơn mẹ già

Chợ chiều chợ sớm bôn ba

Hái gieo tất bật đồng xa đồng gần

Bán than mua muối tảo tần

Bao lần xuống biển bao lần lên non

Da xương bào cật tre mòn

Trăm năm mẹ gánh đời con qua đèo

Gánh yêu thương, gánh khổ nghèo

Gánh mơ ước lẫn gieo neo đi - về...

Gánh bình minh lội bến quê

Gánh hoàng hôn dọc chân đê bước dồn

Gánh trăng khuya giếng đầu thôn

Gánh than lửa chạy qua cồn cát trưa...

Một đời gánh nắng và mưa

Mòn vai mà mẹ vẫn chưa yên lòng

Một đời gióng đứt đòn cong

Vì ai vai lệch lưng còng? Mẹ ơi!

 

           NGUYỄN VÂN THIÊN
                (Lớp 12C 73-74) 

*

Động Đền Hàm Tân 1980
 
Mạ thích cái đòn gánh này lắm vì nó dẻo dai, không tước gãy như những loại gỗ thuờng khác. Nhờ vào những năm "trong trại" con biết chiếc nó được làm từ cây "săng dẻo", loại cây rừng chuyên dùng làm đòn gánh.
 

NHỚ TIỆM LƯU KHÁCH Ở QUẢNG TRỊ, NHỚ MÓN CHÁO TIM CẬT – Đinh Hoa Lư

CHÁO TIM CẬT

 
Tôi hay nhắc về chuyện “ăn hàng” nơi thành phố năm xưa Quảng Trị, thế mà lại không nhắc đến tiệm ăn Tiệm ăn Lưu Khách thì quả là đáng trách. Thành phố Quảng Trị có to lớn bao la gì cho lắm đến nổi quên cái tiệm ăn có món cháo tim cật ăn ngon nhớ đời thì quả tôi phải tự trách mình sao lại vô tình
 

GIO LINH THOÁNG MỜ TRONG KÝ ỨC TÔI - Đinh Hoa Lư

Nhi đồng tương kiến bất tương thức            

Tiếu vấn khách tòng hà xứ lai?...

                              (Hạ Tri Chương)

 
           
MỜ PHAI KỶ NIỆM GIO LINH
 
Trí nhớ của tôi còn ghi mãi những kỷ niệm đầu đời lúc tôi khoảng bốn, năm tuổi đã theo chân mẹ tôi ra tận Gio Linh. Vào năm đó mẹ và dì tôi mở một cái quán hàng ăn ngoài đó.
 

NHỚ CÁI GIẾNG KHÔ NƯỚC, NHỚ XÓM NHÀ ANH NGUYỄN LAM – Đinh Hoa Lư

Anh Nguyễn Lam

(CHS NH 1955-1962)

Cái giếng trước con kiệt vô nhà ôông Đội Lạp tiếng thì có giếng đó nhưng cứ cạn queo, nước chẳng bao giờ có. Chỉ mừng cho dân trong xóm khi không có nước thì đi móc gàu người khác bỏ lại cũng khỏi lỗ công đi vét nước.
 
Tui nhắc cái giếng để nhớ nhà anh Báu con trai mệ Báu chuyên đi gánh nước cho mẹ già. Trong xóm không ai gánh giỏi hơn anh Báu. Nước phải về tận thôn Hạnh Hoa mới có. Lại là nước uống mới quý làm sao. Cứ thấy anh sáng sáng chiều chiều là gánh nước về cho mạ. Hai cái thùng dầu hỏa cũ, vuông, mấy lá chuối thả trên mặt thùng cho nước khỏi chao, anh gánh một mạch từ cái giếng nước uống đầu thôn Hạnh hoa về tận xóm nhà ôông Đội Lạp. Khoảng đường khá xa nhưng hai chân anh chạy nhịp nhàng dẻo queo, thấy mà thèm cái sức và đôi vai chịu khó của anh Báu và nhất là anh quả là NGƯỜI CON CHÍ HIẾU
 
Cái giếng này ngó qua là nhà Anh Nguyễn Lam. Nhà anh Lam sát cạnh Khuôn Hội Đệ Tứ, ngó ra đường Lê văn Duyệt. Thằng Lợi em trai út của anh Lam học với tui lên tận lớp Đệ Tứ.
Tui hay tới nhà anh Lam để mua bánh ướt. Lúc này tui là đứa con nít, mạ cho hai đồng là tới nhà anh để mua. Chị Nghệ em gái anh Lam đổ bánh ướt nhà dưới. Ngồi chổm hổm bên chị Nghệ chờ chị cuốn cho đủ HAI tì bánh ướt gói trong lá chuối, cộng thêm chút nước mắm nấu trong cái chén mang theo. Một thời chưa có kỹ nghệ nylon như sau này. Lá chuối làm chuẩn; mọi thứ đều gói lá chuối.
 
Anh Lam thời nay đã đi làm; anh là anh trưởng trong nhà. Anh còn có hai đứa em trai là anh Thảnh và em trai út là thằng Lợi, bạn tui. Tội nghiệp thằng Lợi chỉ học xong lớp đệ tứ, hắn đi lính và sau đó mất sớm. Tui biệt tin thằng Lợi trước năm 1972 sau hỏi mới biết...
 

VỊ “VUA KHÔNG NGAI” TRONG CHỢ QUẢNG TRỊ NĂM XƯA – Đinh Hoa Lư

(Nhớ chú Quý phu chợ Quảng Trị trước 1972)

 
Chào bạn đọc,
Thời Covid không dám đi đâu xa. Nghe quý bạn nhắc chú Quý, Tôi ngồi kể chuyện tào lao cho quý bạn nghe chơi.
 
Chuyện là vầy:
Chợ Quảng Trị trước MÙA CHẠY GIẶC HÈ 1972 còn sầm uất bán mua vui vẻ lắm. Nhà tôi thuê lại tiệm của Bà Lê thị Trọng để kinh doanh bỏ hàng sỉ lẻ trong chợ. Nhắc lại một tí về căn lầu của bà Lê thị Trọng sát với Ảnh quán Lido cho quý bạn dễ hình dung lại. Khoảng một hai tuần là dì tôi thuê xe chở hàng từ  Đà Nẵng ra. Năm sáu tấn hàng nặng nề nhất là nước mắm thùng sau đó là bia cam đóng bao và nhiều thứ nhu yếu phẩm khác.
 

Hình: Tiệm nhà tôi sát Lido có ngôi sao - mũi tên là lầu thầy Hồ thế Vĩnh.Đường Trưng Trắc chợ tỉnh Quảng Trị, có nhiều cái “dù du” hình vuông cho người bán hàng thuê để che mưa nắng

LÒ GẠCH NGÓI TRƯƠNG KẾ Ở QUẢNG TRỊ - Đinh Hoa Lư

Xe Huế ra, qua trạm kiểm soát Long Hưng sẽ qua lò gạch ngói Trương Kế mới về bến xe Nguyễn Hoàng. Con đường mang tên cố Trung Tá Lê Huấn chỉ có lò gạch ngói này là ngôi biệt thự làm khách trên xe để ý mà thôi. Các lò đúc nằm sau nhường mặt trước cho chủ nhân xây căn lầu với kiến trúc tân thời hơn bên căn nhà ngói xây đã nhiều năm trước.
 

CÀ PHÊ KHO – Hồi ký của Đinh Hoa Lư

Sáng sớm hai bên con đường Nguyễn Trãi, mọi nhà đang yên giấc ngủ nhưng quán Bà Mười đã dậy trước nhất. Con đường Nguyễn Trãi tuy ngắn nhưng ra Chợ Mỹ Tho lại gần nên dân lao động thường tới sớm uống ly cà phê kho tại quán này khá đông. Khách của bà chẳng ai xa lạ, phần nhiều là phu đạp xe ba gác hay xích lô đạp.  Cũng có vài chú tài, lái xe Lambro ba bánh  nhưng mấy người này thường tới trễ hơn.
 

NGÀY ĐÓ ĂN HÀNG Ở QUẢNG TRỊ - Đinh Hoa Lư

Bạn mến,
Những ngày lưu xứ, có lúc bạn và tôi ăn lại những món ăn nấu nướng và thưởng thức như cố tình để tâm hồn trôi về quá khứ. Có những ngày xưa chúng ta lớn lên dưới bầu trời Phố Quảng. Những hẻm phố, mấy con đường và tiếng rao hàng nghe quá thân quen và chúng ta nhớ như in vào trong tâm trí. Xa quê có khi ăn để mà ăn nhưng đôi lúc ăn những món xưa mà nhớ về một trời kỷ niệm những lúc này ta chưa hẳn đang ăn mà đang nuốt dần quá khứ (ĐHL)
 
Những ngày xa xứ tôi hay ngồi nhớ lại chuyện cũ. Người ta thì hay nhớ về quá khứ huy hoàng, riêng tôi có lẽ vì ‘tâm hồn ăn uống’ nên năng nhớ lại cái chuyện “ăn hàng”  xưa ở Quảng trị?
 Dù sao, thành phố đó nay đã khuất trong vùng ký ức.
 

BÁNH MÌ NÓNG VÀ MÌ XÍU QUẢNG TRỊ - Đinh Hoa Lư

Bánh mì đang nướng trên lò trước khi phân phối

Bánh mỳ NÓNG này phân biệt với mỳ xíu trong phần kế. Các lò bánh mỳ còn ra giả chạng vạng để phân phối cho các em bé bán mỳ rao vào ban đêm. Vài chục ổ bánh mỳ nóng dòn, loại 2 đồng (như trong hình) được các em bỏ vào trong hai lớp bao mỳ trắng, mang một bên vai, vừa đi nhanh vừa rao khắp các con đường ngoại ô thành phố. Tôi còn nhớ như in rằng không bao giờ thấy các em bé bán mỳ này mặc quần dài, chỉ những chiếc quần đùi và đi chân đất. Lại một điều nữa, nghề rao mỳ nóng ban đêm chỉ có các em trai thôi.
 

RẠP XI NÊ ĐẠI CHÚNG TỈNH QUẢNG TRỊ - Đinh Hoa Lư

                Rạp xi nê Đại Chúng theo đồ hoạ của Trương Quốc Hòa                                             

Tôi hay viết về QUẢNG TRỊ, nhắc lại thành phố cũ mà quên đi cái rạp xi nê (CINEMA) hay rạp chiếu bóng thì thật là thiếu sót lớn. Tôi cho rằng nhắc về hình ảnh kỷ niệm xưa trong đó có một rạp xi nê không cứ do nội dung cuốn phim mà là hình ảnh một rạp chiếu bóng thôi. Cũng như nhắc đến những gánh hàng rong dân dã một thời do không phải thời này không có, mà là vì một hình ảnh giờ không còn tồn tại, đã trôi hết vào quá khứ xa vời. Hôm nay có bạn đọc thấy người viết kể lại gánh hàng bún xáo Quảng Trị mà xúc động nhớ về gánh bún thịt nướng bên thềm rạp Đại Chúng. Bạn đọc này kể rằng:
 
"Ơn HLĐ đã nhắc đến bún xáo QTrị và từ "kéo ghế" của xứ mình. Làm tôi nhớ lại phở gõ ở Huế trong những năm tháng định cư lai thí.
Cứ mỗi chiều về khi nghe tiếng gõ lốc cốc thì gọi vào nhà trọ, những tô phở nhỏ gọn bốc hơi và mũi thơm quyện lên hưởi nghe là thèm.
Cũng cùng hương quê nhà này tôi còn nhớ tô bún thịt nướng tại thềm sân rạp chiếu phim Đại Chúng Quảng Trị. Với tuổi trẻ, cái hương vị thơm ngon của tô bún thịt nướng Đại Chúng hồi đó làm tôi còn nhớ và lưu luyến đến ngày hôm nay, cái ngon không chỉ của thực phẩm mà còn thêm gia vị của củ hành chua thật là đậm đà béo ngọt cay nồng ấm áp vào những chiều có mưa bay lất phất.
HLĐ có biết nhớ chỗ này không?  Xin cho một vài cảm nhận có thậtt không, hay chỉ là cảm nghĩ của riêng tôi về quê hương thương nhớ Quảng Trị của chúng ta.
Cảm ơn Đinh Hoa Lư và chúc bạn vui khỏe."
 

NGÀY TẾT ĐOAN NGỌ NHỚ BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ – Đinh Hoa Lư

Hôm nay đọc bài viết "TẾT ĐOAN NGỌ MỒNG 5 THÁNG 5 ÂM LỊCH" của Giáo Sư Nguyễn Châu, người thầy vừa là cố vấn trong Ban Chấp Hành Hội Đồng Hương Quảng Trị tại San Jose, tôi chạnh nhớ đến hình ảnh Bánh Tráng Chè Kê của năm mươi năm về trước.
 

Nếu nói nhớ bốn chữ "BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ" quá da diết đi thì thật ra là sáo ngữ do thời này thiếu chi thức ngon vật lạ. Có một điều kẻ viết bài này xin thật thà thưa với bạn đọc là cơ hội ăn lại thứ vừa kể trên ngay tại xứ này thật khó làm sao!
 

BỮA CƠM VỚI HAI THẦY THÍCH ÂN CẦN VÀ THÍCH CHÁNH TRỰC – Đinh Hoa Lư

(Tưởng nhớ Pháp Linh nhị vị hòa thượng Thích Chánh Trực và Thích Ân Cần)

 

Hòa thượng Thích Chánh Trực 

(Lúc làm Chánh Đại diện Phật GHPGVNTN tỉnh Quảng Trị)

 
  
NHỚ VỀ CHÙA SẮC TỨ CUỐI NĂM 1975
 
Những ngày tàn cuộc chiến, hoàn cảnh đẩy đưa tôi về lại thăm chùa Sắc Tứ. Một ngày khoảng cuối năm 1975 khi tôi được phân công đi lấy kẽm gai về xây dựng Trại 4 - 'tù cải tạo' - cạnh Thôn Xuân Khê. (Thôn Xuân Khê là một thôn rất nhỏ không có tên trong bản đồ, cách Chùa khoảng vài cây số về hướng núi)
 

BÊN CỘI MAI GIÀ VỚI CẬU VÕ THẾ HÒA – Đinh Hoa Lư

Tưởng nhớ hương hồn cậu Võ Thế Hòa (Nại Cửu, Triệu Phong Quảng Trị)

Căn nhà và cội mai già vắng Cậu Hòa đã gần hai mùa xuân rồi. Hôm nay tôi ngắm cội mà cảm giác hình như nó có ‘linh hồn’ cùng ‘lặng buồn’ nhìn vào căn nhà im lìm từ ngày người cậu vĩnh viễn xa nó. Tôi lại nhớ về những năm niên thiếu tôi là đứa cháu ngoại hay về làng nhất. Cứ mỗi khi về tôi lại hay ghé thăm nhà Cậu. Dáng Mệ Tơ lom khom nở nụ cười hiền từ chào thằng cháu trên tỉnh. Rồi Dì Tưởng, một người dì tần tảo bán buôn cực nhọc từ những gánh rau hàng ngày người dì phải chạy bộ lên tỉnh. Rồi chuyện bà con trong làng, kẻ đi lính người tử trận nên làng ngoại mỗi lúc càng thiếu bóng thanh niên...
 

MUA ĐỨA CON LAI – Đinh Hoa Lư

Những đứa bé hai giòng máu sau ngày tàn cuộc chiến           

 
 
ĐI MỸ
 
Tên hai vợ chồng Đào và Mận nghe "hay hay" do hai loại trái cây này gần gũi nhau lại cũng là tên của hai người.
 
Nghề bán bánh mỳ thịt nguội và bánh mỳ xá xíu không giàu hơn ai nhưng cũng nuôi đủ mấy đứa con. Công nhân về đây xây đập càng lúc càng đông. Bánh mỳ nóng dòn cùng xíu kho theo kiểu Quảng Trị cùng một ít pate thịt nguội nên công nhân ưa mua ăn sáng. Giá bình dân lại ngon nên xe mỳ của hai vợ chồng bán rất chạy hàng. Gần trưa là hết sạch hơn trăm ổ mỳ.
 

XUÂN KHÊ THÔN, ƠN LÃO ĐƯA ĐÒ – Đinh Hoa Lư

Cuối năm 1975 có mấy trại tù cách Làng Nại Cửu Phường khoảng vài cây số (làng này Ái Tử ngó lên hướng núi). Chúng tôi nhờ đi lấy kẽm gai ngoài phi trường cũ nên tôi có đi vô thăm chùa Ái Tử. Có ai đó thấy tôi và nói với gia đình tôi ở Mỹ Tho rằng tôi còn sống.

THƯƠNG VỀ QUẢNG TRỊ - Đinh Hoa Lư

Đường Trần Hưng Đạo ngang qua hai tiệm sách Lương Giang và Sáng Tạo (kế hàng vàng Quảng Ngọc) năm 1967 - Hình Nguyễn Thái Belgium
 

Tôi hay tự hỏi mình: tại sao tôi hay viết về Quảng Trị? Một điều dứt khóat rằng tôi không mơ làm một nhà văn mà tôi viết do tôi thương tôi nhớ về kỷ niệm vĩnh viễn chẳng trở về. Bao lâu nay với những dòng viết vội nhưng tôi mang hoài bão vẽ lại hình ảnh một Quảng Trị ngày xưa nay nhạt nhòa trong trí nhớ bao người.

GỐC TÍCH “CON ĐƯỜNG NGỰ” TRƯỚC CỬA HẬU CỔ THÀNH QUẢNG TRỊ - Đinh Hoa Lư

 

Trong bài ký ức HAI BÊN CON ĐƯỜNG NGỰ, người viết có giới thiệu sơ qua về lai lịch con ĐƯỜNG NGỰ. Nhưng do bài viết dài quá nên xin trích riêng GỐC TÍCH CON ĐƯỜNG NGỰ làm một bài riêng biệt để tiện bề cho bạn đọc theo dõi.
Trước tiên người viết xin dẫn trước Con Đường Ngự là con đường từ Cổng Thành Cửa Hậu (cổng Lao xá) ngó thẳng về tận con sông Vĩnh Định. Con đường này là con đường đất cao rộng, xe chạy được ngăn đôi cánh đồng Cổ thành ra hai. Nay Cửa Hậu thì còn nhưng ngó ra con đường đó thì bị xây nhà lấn chiếm hết dấu tích, chỉ còn một gờ đất mong manh ngoài đồng xa mà thôi.
                                                                                      Đinh Hoa Lư
 
CON ĐƯỜNG NGỰ là đường nào? Tôi viết đến đây chắc bạn đọc ít ai biết. Đó là con đường gắn liền với tôi lúc sinh ra cho đến lúc khôn lớn. Đó là chặng đường gần hai mươi năm tôi sống trước Cửa Lao Xá, Thành Cổ Quảng Trị.

TỪ DẠO ẤY NHUNG NHỚ HƯƠNG GIANG, NAY NHỚ BẠN HOÀNG EM – Đinh Hoa Lư

Từ ngày chúng mình được về thăm lại Hương giang đến nay gần MỘT THẬP NIÊN. Chín năm qua, Sông Hương còn chăng nước biếc khi tháng ngày vẫn nối tiếp qua mau chẳng có gì trở lại! Gần mười năm nhưng âm vang những bài ca Huế đó vẫn vương vấn mãi trong tiềm thức chúng mình như mới hôm qua?

BÊN BỜ TIỀN GIANG 1972 - Đinh Hoa Lư

Mùa hè 1972 tôi hay ngồi thơ thẩn bên bờ sông Tiền - vườn Hoa Lạc Hồng - thành phố Mỹ Tho

 

Mùa hè Ly Loạn 1972 đã đưa đẩy không biết bao nhiêu người Quảng Trị phải bỏ xứ ra đi. Hành trình về Nam rời xa quê ngoại, gia đình tôi phải vào tận Thành Phố Mỹ Tho. Lần đầu tiên trong đời - năm mưòi chín tuổi, tôi vào tận một nơi xa mịt mù, xa hơn cả Sài Gòn.
 

VÕ VĂN HOA: NGƯỜI QUẢNG TRỊ RA ĐI CẤT TIẾNG HÁT YÊU ĐỜI - Đinh Hoa Lư

Thưa bạn đọc!
Tựa đề “Văn Hoa: Người Quảng Trị Ra Đi Cất Tiếng Hát Yêu Đời” được Đinh Hoa Lư viết lúc người cậu còn sinh tiền; nay người đã khuất bóng xin sửa lại tựa đề “Văn Hoa: Người Nghệ Sĩ Đất Quảng Trị Nay Đã Ra Đi”
 

Cậu Võ Văn Hoa

Qua cái dáng ốm, đen, khắc khổ của ông, không ai ngờ bên trong ông tràn trề một tâm hồn văn nghệ. Non ba mươi năm, người bên Thác Trị An không ai lạ gì người nghệ sĩ đó. Với khả năng điều khiển chương trình của một MC trong đám cưới hay lễ hội, ông còn có khả năng trang trí rất đẹp mắt. Chưa kể đến chữ viết của ông; rất đẹp, những hàng nghiêng nghiêng, fantasie, bay bướm vô cùng.