Nhà bình thơ Phạm Đức Nhì
Thơ
Của Một Người Chưa Nổi Tiếng
Tán tỉnh rồi ngao du với các nàng trâm anh, đài các nơi phố thị mãi cũng chán nên thỉnh thoảng tôi cũng mò xuống xóm nhà lá dưới miệt vườn làm quen với mấy em có tâm hồn chất phác chân quê, cung cách ứng xử ít “màu mè, hoa hòe hoa sói”.
Mấy tuần trước tôi nhận lời mời kết bạn Facebook với
Thanh Bảo Nguyên. Đọc khá nhiều thơ của chị tôi có cảm giác là thơ chỉ ở mức “thường thường bậc trung”. Ngôn ngữ đẹp,
sắc nước, khá nhiều câu thơ, đoạn thơ hay. Nhưng bố cục thường lỏng lẻo và đoạn
kết thường không tạo được ấn tượng sâu sắc.
Bỗng nhiên một chiều cuối tuần rảnh rỗi, vừa ghé mắt
vào bài thơ Gió Dậy Thì của chị tôi đã giật mình. Đọc vài lần thì từ giật mình
chuyển sang thích thú. Tôi tự hỏi: “Sao lại
có thể như thế được nhỉ?”
Gió
Dậy Thì là bài thơ ngắn, chỉ có 8 câu. Có điều – khác với nhiều
bài thơ trước của chị - 8 câu thơ đó lại có rất nhiều điểm đáng nói, đáng bàn.
GIÓ
DẬY THÌ
Lạ
chưa cơn gió dậy thì
Cứ
tưng tửng thổi kể gì ngày đêm
Cây
đào nghiêng ngả trước thềm
Nhụy
hoa tơi tả cành mềm gẫy ngang
Cạnh
chùa cây đại, cây bàng
Tiếng
chim kêu thảng thốt vang giữa trời
Thấy
hồn bay bổng chơi vơi
Nằm
nghe gió thổi nhớ thời thanh xuân
(Thanh
Bảo Nguyên)
Lần
Mò Tìm Gặp Tứ Thơ
Ngay cái tựa Gió Dậy Thì đã thấy cái gì đó là lạ, hay
hay. Bài thơ nhập đề trực khởi, đi thẳng vào đề tài chứ không “vòng vo Tam Quốc”
nên đọc lướt qua thấy tác giả nói đến những cơn “Gió Dậy Thì” - thổi bất kể ngày đêm; cây đào trước thềm “te tua”, đàn chim trên cây đại, cây
bàng cạnh chùa hoảng sợ. Thế rồi đến 2 câu cuối:
Thấy
hồn bay bổng chơi vơi
Nằm
nghe gió thổi nhớ thời thanh xuân
tôi mới tủm tỉm cười. À! Thì ra nhà thơ của chúng ta
đang thả hồn về tuổi dậy thì, cái thuở con gái có cảm giác rạo rực khát khao “một cái gì đó” lúc cơ thể đang chuyển
mình để bước vào tuổi thanh niên.
TỨ
và Ý
Bài thơ có ẩn dụ toàn bài nên TỨ và Ý khác nhau.
Mặc dù có 2 chữ “dậy thì” lơ lửng, mạch thơ vẫn không
bị lộ, ẩn dụ vẫn kín kẽ, chỉ đến câu cuối mới bật mí, độc giả ngạc nhiên thích
thú bước qua chiếc cầu ngắn để hiểu ý tác giả.
TỨ:
Nói đến những cơn “Gió
Dậy Thì” và uy lực của chúng đối với cây cối, chim muông.
Ý:
Tác giả nhớ lại cảm giác rạo rực khát khao “một cái gì đó” thời thanh xuân, cái thời
còn có thể “bẻ gãy sừng trâu”.
Nhưng nghĩ xa hơn, thực tế hơn một chút, đó cũng chính
là sự thèm muốn, khao khát của thi sĩ lúc viết bài thơ này. Thời thanh xuân,
khi còn bị gò bó, o ép từ mọi phía mà đã ngày đêm “tưng tửng”, huống hồ giờ đây đang tuổi hồi xuân sung sức - “dậy thì lần thứ hai” - lại chẳng còn gì
ràng buộc, thì “chuyện ấy” ư? Ta cũng lại đang “tưng tửng” và sẵn sàng “bẻ
gãy cả sừng tê giác” đây!
Thể Thơ: Lục bát, 8 câu, 7 cặp vần (thì gì, đêm thềm, thềm mềm, ngang bàng, bàng
vang, trời vơi, vơi thời) toàn chính vận.
Lục bát toàn chính vận có cái lợi là các câu thơ gắn
bó, các ý nhỏ nối kết với nhau chặt chẽ, âm vang ngọt ngào, tạo cảm giác gần
gũi, thân tình. Nhưng bất lợi là độ ngọt cao dễ tạo ầu ơ, nhàm chán.
Cũng may, cảm giác ầu ơ, nhàm chán chưa kịp xuất hiện
thì bài thơ ngắn (chỉ có 8 câu) đã hết. Nhờ thế, âm ý vẹn cả đôi đường.
Ngôn
Ngữ Hình Tượng
Ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, hình tượng gợi cảm cao độ
“Tưng
tửng”: Không ngại ngùng, giữ ý tứ, hành xử cứ như đùa nhưng
lại là rất thật.
“Tưng
tửng” vừa rất đúng với thái độ bất cần của những cơn “Gió Dậy
Thì” vừa cũng rất hợp với cung cách “không
ngại ngùng, giữ ý tứ” của cô gái thanh xuân.
“Cây
đào nghiêng ngả trước thềm
Nhụy
hoa tơi tả cành mềm gẫy ngang”
“Chàng”
nào nằm trong “tầm” của ta - như cây
đào trước thềm – thì sẽ “te tua”,
nghiêng ngả, “nhụy hoa tơi tả, cành mềm
gãy ngang”. Chị đang mường tượng cảnh một “bãi chiến trường” chưa thu dọn, và “đối thủ” thì tơi tả sau cuộc mây mưa. Dễ thấy, dễ cảm quá! Nhưng
đâu phải người phụ nữ nào cũng dám nói đến điều ấy. Mà nếu có can đảm thì cũng
dễ gì nói được một cách văn vẻ tài hoa như vậy.
“Cạnh
chùa cây đại, cây bàng
Tiếng
chim kêu thảng thốt vang giữa trời”
Còn những “Chàng”
hơi xa tầm một tí, (chắc là đã nghe đồn về “cây
đào trước thềm”) vừa thấy bóng ta là đã như đàn chim trên cây đại, cây bàng
cạnh chùa hoảng sợ, vừa bay tứ tán vừa “kêu thảng thốt vang giữa trời”. Dưới mắt
tác giả, uy lực của người phụ nữ lúc đang lên cơn khát tình thật là ghê gớm. Sức
gợi của ngôn ngữ rất đáng nể.
Dòng
Chảy Của Tứ Thơ Và Đoạn Kết
Tứ thơ chảy thành dòng khá mạnh, không quanh co, uốn
khúc; các con chữ nối tiếp nhau đi thẳng về điểm đến của tứ thơ.
Đội bóng Gió Dậy
Thì không thích lối chơi rê dắt, vẽ vời, vờn bóng giữa sân. Phát bóng lên,
chỉ sau vài đường chuyền là các học trò của huấn luyện viên Thanh Bảo Nguyên đã
áp sát cầu môn đối phương. Rồi thêm một màn phối hợp là đã có cú sút tung lưới
tuyệt đẹp.
Hai câu kết của bài thơ
Thấy
hồn bay bổng chơi vơi
Nằm
nghe gió thổi nhớ thời thanh xuân.
chính là cú sút tung lưới tuyệt đẹp đó. Vừa kết thúc
bài thơ, vừa là chìa khóa mở cánh cửa từ Tứ qua Ý.
Bàn
Thêm Về Tứ Thơ
Nếu bóc hết những lớp “bóng gió”, ẩn dụ thì Gió Dậy Thì sẽ còn lại gì? Còn lại một chữ
DÂM to tướng. Nhưng đó là chữ DÂM viết hoa, thấm đẫm tính nhân bản – nét đẹp lộng
lẫy, cao quý của con người. Tác giả không còn lụa là son phấn và những lớp sơn
văn hóa che phủ, đã hiện ra trước mắt độc giả - một phụ nữ bình thường với những
nhu cầu bình thường, những khao khát bình thường.
Chị khao khát một vòng tay đàn ông để da thịt chạm da
thịt, bờ môi chạm bờ môi, để hai người cùng đê mê cho âm dương hòa hợp, đất trời
chuyển rung. Chị coi chàng như cây đào trước thềm được cơn khát tình của chị
làm cho nghiêng ngả, “nhụy hoa tơi tả,
cành mềm gãy ngang”. Nỗi khao khát của chị, cơn dâm của chị có ai dám bảo
là không đậm “chất người”, và bài
thơ, có ai đọc xong mà không nhận ra là nó chở đầy tính nhân văn.
Chị viết Gió Dậy Thì trong lúc cảm xúc dạt dào nhưng chưa đến mức nổi điên, lạc thần trí. Chữ Dâm của chị bạo nhưng chưa dám đi “tới bến”, vẫn giữ được nét Thanh. Để có được nét Thanh đó chị và bài thơ đã phải trả giá – chưa thể cùng nhau bước qua cánh cổng Bến Bờ Thi Ca mà phải ngừng cách đó một đoạn khá xa.
Giá
Trị Nghệ Thuật Của Gió Dậy Thì
Gió
Dậy Thì là một viên ngọc nhỏ xinh xinh, không tì vết. Tứ thơ,
ý thơ, ngôn ngữ hình tượng, phép ẩn dụ đều hoàn hảo. Bố cục bài thơ mạch lạc, hợp
lý. Các con chữ thấm đẫm tâm tình của thi sĩ, không quanh co, nhắm thẳng điểm đến
mà tuôn chảy. Và đặc biệt, đoạn kết tuyệt vời. Cảm xúc tầng 1 và tầng 2 đầy ắp.
Bài thơ ngắn, tuy tác giả khéo léo tạo được cao trào về ý tứ nhưng lý trí vẫn
còn ẩn nấp đâu đó trong tâm hồn nên cảm xúc tầng 3 không theo kịp, chỉ ở mức
trên trung bình chút đỉnh, chưa tạo được hồn thơ.
Kết
Luận
Với tôi, gặp được Gió Dậy Thì là một bất ngờ thích thú. Thi sĩ có đứa con tinh thần như Gió Dậy Thì là đã nở mày nở mặt. Bước vào chốn văn chương, ngoài nụ cười thân thiện còn có thêm ánh mắt tự tin. Ở tuổi của Thanh Bảo Nguyên vẫn còn nhiều thời gian và cơ hội để viết “bài thơ để đời”. Chọn một tứ thơ đắc ý ấp ủ trong lòng, chờ đến lúc nổi điên, cảm xúc sôi lên phủ mờ lý trí. Với kỹ thuật thơ như chị, một bất ngờ nữa - tầm vóc lớn hơn – không phải là điều không thể xảy ra.
Phạm Đức Nhì
nhidpham@gmail.com
phamnhibinhtho.blogspot.com
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét