Nhà bình thơ Châu Thạch
ĐỌC
“NHỚ CÂY ĐA CHÙA VIÊN GIÁC” THƠ TRẦN TRUNG ĐẠO
Châu Thạch
Có ai làm cho cây có linh hồn được không nhỉ? Chúa Trời
thì không làm rồi. Trong Phật Giáo hình như có kinh nào đó nói đến linh hồn cúa
đá, của cây nhưng ở thể rất đơn sơ. Thế nhưng có một giới người đầy quyền phép, có thể làm cho muôn vật đều có linh hồn. Đó là giới làm văn chương vậy.
Họ sáng tạo linh hồn cho cả động vật, thực vật, và họ gọi sự sáng tạo đó là “nhân cách hóa” trong văn thơ nhạc của
mình.
Ví dụ như hôm nay, nhà thơ Trần Trung Đạo đã nhân cách
hóa cho cây đa ở chùa Viên Giác thành người tri kỷ năm xưa. Phải chăng cây đa ấy
phải có linh hồn mới “làm bạn vỗ về giấc
ngủ”, mới “vàng thương nhớ” khi
Trần Trung Đạo ra đi, xa nhau mười hai năm chẵn không về.
Hãy đọc hai khổ thơ đầu cúa bài thơ để thấy cây đa có
linh hồn cúa nó, có tình yêu thương của nó, làm động lòng một cậu bé sống trong
chùa:
Tôi
chưa kịp trở về thăm Viên Giác
Mười
hai năm bèo dạt bến sông đời
Cây
đa cũ chắc đã già hơn trước
Biết
có còn rụng lá xuống sân tôi
Ðời
lưu lạc tôi đi hoài không nghỉ
Ðể
niềm đau chảy suốt những mùa thu
Thời
thơ ấu cây đa già tri kỷ
Vẫn
còn đây trong ký ức xa mù
Chỉ đọc hai khổ thơ trên, ta đủ thấy một cuộc chia ly
đã xảy ra trong nghẹn ngào, trong nước mắt. Người ra đi nhớ cây đa như nhớ đến
những người thân yêu nhất đời mình.
Người ra đi nhắc dến cây đa rụng lá, như gián tiếp vẽ
trong hồn ta hai hình ảnh: Một hình ảnh thân thương biết bao nhiêu khi cây đa
“rụng lá xuống sân tôi” và có tôi ở đó. Một hình ảnh ảm đạm buồn hiu hắt biết
bao nhiêu khi cây đa “Rụng lá xuống sân
tôi” mà tôi đã “Bèo dạt bến sông đời”.
Nhà thơ còn cho biết “Thời thơ ấu cây đa già tri kỷ” khơi gợi trong lòng ta sự yêu thích
lắng nghe, lắng nghe những kỷ niệm êm đềm
giữa người và đa mà thi nhân sẽ kể:
Tôi
khổ cực từ khi cha mất sớm
Nên
bà con thân thuộc cũng xa dần
Khi
tôi khóc, đa đau từng cuống lá
Khi
tôi cười, xào xạc tiếng quen thân
Ða
làm mẹ vỗ về tôi giấc ngủ
Ða
làm cha che mát những trưa hè
Ða
làm bạn quây quần khi rảnh rỗi
Ða
làm người chơn thật chẳng khen chê
Đa không chỉ làm cha, làm mẹ của thi nhân, mà niềm đau
của đa còn cao hơn niềm đau của cha mẹ khi thi nhân buồn: “Khi tôi khóc, đa đau
từng cuống lá”. Ngược lại, miềm vui của đa còn cao hơn niềm vui của cha mẹ khi thi
nhân cười: “Khi tôi cười, xào xạc tiếng
thân quen”.
Cây đa của Trần Trung Đạo trở thành cây nhân cách
trong thơ, đã cho đứa trẻ nương bóng cửa chùa học được một nhân cách sống ung
dung, tự tại và vị tha vô cùng: “Đa làm bạn
quây quần khi rảnh rổi/ Đa làm người chơn thật chẳng khen chê”
Hai khổ thơ tràn đầy sự thân ái, sự thắm thiết giữa đa
và người. Đọc thơ ta thấy bóng mát đa trùm lên cả cuộc đời bình an của đứa trẻ
cho đưa trẻ từ cái lớn nhất là tình thương vô đối đến cái nhỏ nhất là từng chiếc
lá rơi vào lòng êm ái.
Thế nhưng đọc khổ thơ sau, khó ai mà không rơi nước mắt.
Đứa trẻ trong chùa không có thứ tình yêu cha mẹ, nên dùng đa để bù đắp thứ tình
kia. Cô đơn biết bao khi mỗi buổi sáng đứa trẻ phải một mình ôm chổi quét nỗi
cô đơn của đời mình. Điều đó có khác chi ôm hình nộm vào lòng để thương tưởng
người thân:
Mỗi
buổi sáng tôi một mình ôm chổi
Quét
lá vàng như quét nỗi cô đơn
Lá
vẫn rụng khi mỗi mùa thu tới
Như
đời tôi tiếp nối chuyện đau buồn
Mùa thu thì buồn. Hình như đời tác giả có nhiều mùa
thu buồn lắm. Hay tâm hồn tác giả luôn là mùa thu? Cho nên tác giả đã than “Để niềm đau chảy suốt những mùa thu”
nghe buồn não nuột. Đau thay. nhà thơ thiếu mọi tình thương yêu, chỉ có cây đa
nhận làm người thân ái, mà cũng phải chia ly trong “Một chiều thu tôi lạy Phật
ra đi”:
Chùa
thanh tịnh chẳng dung hồn lữ thứ
Một
chiều thu tôi lạy Phật ra đi
Bỏ
lại tiếng chuông chùa vang khuya sớm
Cây
đa già đứng lặng khóc chia ly
Ðường
tôi qua đã không còn bóng mát
Ngày
nhọc nhằn mưa lũ xuống đêm khuya
Ða
ở lại âm thầm ru khúc hát
Ngậm
ngùi buông theo mỗi tiếng chuông chiều
Nhà thơ ra đi, vụt khỏi bóng mát đa như vụt khỏi tay
cha mẹ.
Tiếng khóc của người thành thơ và tiếng khóc của đa
thành khúc hát âm thầm “ngậm ngùi buông
theo mỗi tiếng chuông chiều”
Hai khổ thơ thẩm thấu vào lòng nỗi hiu quạnh cô đơn của
đa và người. Người cô dơn, lang thang nơi viễn xứ, đa âm thầm rơi lá, hát ru hời
trong sân chùa vắng vẻ đã 12 năm qua trong nỗi đợi chờ.
Rồi thì Trần Trung Đạo hứa hẹn một ngày về lại với đa.
Nghe lời hứa càng thêm buồn. Người về đâu ở lại cùng đa, chỉ để kể cho đa nghe “Chuyện trầm luân của kiếp người” rồi lại
ra đi. Đa sẽ ở lại, sẽ không còn hy vọng bên nhau, sẽ cô đơn, sẽ “hát bài đồng
dao muôn thuở” để cho “Nhạc thu buồn nước mắt chảy trong đêm”
Ða
thân mến dẫu có vàng thương nhớ
Cũng
xin đừng gục xuống dưới sân tôi
Xin
cố đứng để chờ nghe tôi kể
Chuyện
trầm luân của một kiếp con người
Tôi
sẽ đến ngôi chùa xưa Viên Giác
Nhặt
mảnh đời rơi rớt ở đâu đây
Ôi
thằng bé nghèo nàn xưa đã lớn
Ði
làm người du thực ở phương tây
Tôi
viết nốt những bài thơ dang dở
Vá
tình người rách nát thuở hoa niên
Ða
sẽ hát bài đồng dao muôn thuở
Nhạc
thu buồn nước mắt chảy trong đêm
Cây đa là hình ảnh thân yêu mang kỷ niệm đẹp được vào
thơ rất nhiều. Bài thơ “Nhớ Cây Đa ở Chùa
Viên Giác” cũng nói về kỷ niệm tuổi thơ, nhưng hình như, trong kỷ niệm êm đềm
đó luôn mang theo cùng nó một nỗi đau âm ỉ trong lòng. Cây đa có linh hồn mẹ
cha che chở cho con, nhưng cái linh hồn đó chỉ nằm trong ảo giác của thi nhân.
Chính vì điều đó bài thơ “Cây Đa ở Chùa Viên Giác” không cho ta những cảm xúc êm ái, mà cho
ta cảm nhận hết sự cô đơn của một đời người, làm cho con tim ta rung động bởi sự
xót xa của chia ly, nỗi đắng cay của một
kiếp người. Kiếp người ấy là chính Trần Trung Đạo có “Niềm đau chạy suốt những mùa thu”.
Châu Thạch
NHỚ
CÂY ÐA CHÙA VIÊN GIÁC
Tôi chưa kịp trở về thăm
Viên Giác
Mười hai năm bèo dạt bến
sông đời
Cây đa cũ chắc đã già hơn
trước
Biết có còn rụng lá xuống
sân tôi
Ðời lưu lạc tôi đi hoài
không nghỉ
Ðể niềm đau chảy suốt những
mùa thu
Thời thơ ấu cây đa già
tri kỷ
Vẫn còn đây trong ký ức
xa mù
Tôi khổ cực từ khi cha mất
sớm
Nên bà con thân thuộc
cũng xa dần
Khi tôi khóc, đa đau từng
cuống lá
Khi tôi cười, xào xạc tiếng
quen thân
Ða làm mẹ vỗ về tôi giấc
ngủ
Ða làm cha che mát những
trưa hè
Ða làm bạn quây quần khi
rảnh rỗi
Ða làm người chơn thật chẳng
khen chê
Mỗi buổi sáng tôi một
mình ôm chổi
Quét lá vàng như quét nỗi
cô đơn
Lá vẫn rụng khi mỗi mùa
thu tới
Như đời tôi tiếp nối chuyện
đau buồn
Chùa thanh tịnh chẳng
dung hồn lữ thứ
Một chiều thu tôi lạy Phật
ra đi
Bỏ lại tiếng chuông chùa
vang khuya sớm
Cây đa già đứng lặng khóc
chia ly
Ðường tôi qua đã không
còn bóng mát
Ngày nhọc nhằn mưa lũ xuống
đêm khuya
Ða ở lại âm thầm ru khúc
hát
Ngậm ngùi buông theo mỗi
tiếng chuông chiều
Ða thân mến dẫu có vàng
thương nhớ
Cũng xin đừng gục xuống
dưới sân tôi
Xin cố đứng để chờ nghe
tôi kể
Chuyện trầm luân của một
kiếp con người
Tôi sẽ đến ngôi chùa xưa
Viên Giác
Nhặt mảnh đời rơi rớt ở
đâu đây
Ôi thằng bé nghèo nàn xưa
đã lớn
Ði làm người du thực ở
phương tây
Tôi viết nốt những bài
thơ dang dở
Vá tình người rách nát
thuở hoa niên
Ða sẽ hát bài đồng dao
muôn thuở
Nhạc thu buồn nước mắt chảy
trong đêm.
Trần
Trung Ðạo
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét