MƠ QUÊ TRONG “XÓM CỎ” CỦA NGUYỄN KHÔI
Lẽ thường, người ta mơ "từ quê" được
"ra tỉnh", để được sống không khí náo nhiệt, sầm uất nơi phố xá, thị
thành, thì nhà thơ Nguyễn Khôi lại mơ bỏ phố về làng, ngược với lẽ thường của
nhân thế:
Mơ…
được bỏ Cao Tầng về Xóm Cỏ
Ngồi
bờ đê hít thở với sông dài
Ngắm
dáng con đò trước cầu cao ngạo nghễ
Bãi
ngô non thấp thoáng bóng ai...
Chàng
Nhà Quê mê kéo vó đêm
Thả
hồn thơ cùng chị Hằng "tăm" cá
Cánh
tay trần "cất" cả ánh trăng lên...
Những câu thơ đẹp, hàm súc và tươi tắn chất thôn quê.
Những hình ảnh lãng mạn mà khỏe khoắn, phóng khoáng mà
dung dị đời thường của “Chàng Nhà Quê” đượm hồn quê trong giấc mơ quê.
Tôi ngẩn ngơ với câu: “Cánh tay trần “cất” cả ánh
trăng lên...”.
Nét tài hoa của nhà thơ Nguyễn Khôi ở những câu thơ
này là sử dụng câu chữ rất "đắc địa", đặt đúng vị trí, đúng hoàn cảnh,
đúng ngữ cảnh, không thể xáo trộn, thay đổi. Ví như câu: "Cánh tay trần
"cất" cả ánh trăng lên..." nếu bỏ hoặc thay chữ "trần"
bằng một chữ khác thì hình ảnh "cánh tay trần" rất đẹp, gợi nét vạm vỡ,
phong trần và đậm đặc chất đàn ông sẽ không còn nữa, câu thơ sẽ thiếu “lửa”, nhạt
đi và kém hay. Hoặc nếu thay từ "cất" bằng một từ khác thì câu thơ:
“Cánh tay trần “cất” cả ánh trăng lên...” vốn hút hồn người đọc bởi hình ảnh
thơ mộng, đẹp phóng khoáng kiểu Chử Đồng Tử an nhiên tự tại giữa bãi Tự Nhiên:
“cất” cả ánh trăng lên...” sẽ không còn nữa, câu thơ cũng vì thế mà mất hay, hết
duyên.
Ta đọc tiếp khổ thơ thứ 3 xem nhà thơ nói gì:
Ta
muốn quên cái thời đang biến động
Chỉ
vài hôm đã sạch lũy tre làng!
Cánh
đồng xanh đã thành Đô Thị Mới
Ở
giữa quê như chẳng có Quê Hương?!
Ồ. Thì ra nhà thơ mơ bỏ Phố Thị về Xóm Cỏ là xót xa vì
sự đô thị hóa "lũy tre làng" nhanh quá, khủng khiếp quá, còn hơn cả tằm
"ăn rỗi": “Chỉ vài hôm đã sạch lũy tre làng”. “Mái rạ, bờ tre”, nét đặc
trưng bao đời của làng quê Việt chỉ trong "chốc lát" đã biến mất. Câu
“tắt lửa tối đèn có nhau” sâu nặng tình làng nghĩa xóm "ngoảnh đi ngoảnh lại"
chắc cũng chẳng còn ý nghĩa. Nhà thơ xót xa, "muốn quên cái thời đang biến
động" nhưng làm không được, khiến nhà thơ rưng lệ, ngậm ngùi: "Ở giữa quê như chẳng có Quê
Hương?!"
Chẳng có đau xót nào lớn hơn khi "Ở giữa
quê" mà "như chẳng có Quê Hương?!". Một dấu hỏi, một dấu chấm
than đặt ở cuối câu như mũi khoan xoáy vào thẳm sâu nỗi xót xa khi nhà thơ phải
chứng kiến sự đổi thay đang tàn phá chất quê, hồn quê của “cái thời đang biến động”.
Nhà thơ dồn liên tục, liên tục tâm trạng xót xa của kẻ
cô đơn, lạc lõng bằng một loạt tính từ: "chút", "hẻo",
"lẻ loi"... đặt liền nhau, đứng trong cùng một câu thơ, để sự cô đơn,
nỗi bi thương, tuyệt vọng của kẻ vô gia cư ngay trên chính quê hương mình thẩm
sâu vào trái tim người đọc. Ôi, đã "còn chút hẻo", nhà thơ lại bồi
thêm hình ảnh "lẻ loi" của "chòi Xóm Cỏ" trong cùng một
câu: “Còn chút hẻo lẻ loi chòi Xóm Cỏ”, rồi nhấn nhá thêm bằng giọng ngạo nghễ,
bông đùa: “Ta ra đây ngụ với Bác cu Bần.”. Khiến người đọc se lòng với những quặn
thắt: Có ai thất thế ra nhập nhóm người vô gia cư lại thản nhiên như vậy? Có ai
sa cơ "nhập hội" mấy "bác thằng bần” lại bỡn cợt như thế? Không.
Đấy là nhà thơ đang cố mượn giọng bông đùa để bỡn cợt, giấu đi nỗi đau đang bóp
nghẹt trái tim.
Ở 2 câu cuối, ở khổ thơ khép lại bài thơ, nhà thơ lại
vẽ tiếp một giấc mơ quê, một giấc mơ không thể đơn giản hơn nữa, không thể nhỏ
bé hơn nữa bởi những hình ảnh trong ước mơ rất đời thường, đời thường đến lam
lũ mà đau đáu những khát khao trong trẻo của hồn quê, chất quê:
Nuôi
vịt, trồng rau...xuống sông kéo vó
No
cái mùi Hoa Cỏ nức hương xuân...
Ôi, giấc mơ giữ lại chút hồn quê, chất quê của nhà thơ
Nguyễn Khôi, hay đúng hơn là nhà thơ cất tiếng nói thay ước mơ giữ lại được
chút hồn quê, chất quê trên mảnh đất thôn quê, của những người dân lam lũ mà nặng
lòng da diết với quê hương, ở “cái thời đang biến động" này sao mà lệ mặn
ngược vào tim?!
Bởi, là mơ đấy, là khao khát chỉ “tầm thường” thế đấy
mà cũng e khó thành!
Ôi! Những giấc mơ quê trong thời đại kim tiền!
Hà Nội, chiều 23 tháng 09 năm 2018
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
XÓM
CỎ
"Khóm
tre già đợi gió đứng bên ao"
-Anh Thơ-
(Tặng:
Đặng Xuân Xuyến)
Mơ... được bỏ Cao Tầng về
Xóm Cỏ
Ngồi bờ đê hít thở với
sông dài
Ngắm dáng con đò trước cầu
cao ngạo nghễ
Bãi ngô non thấp thoáng
bóng ai...
Ta là kẻ lạc loài chán
chê Phố Thị
Chàng Nhà Quê mê kéo vó
đêm
Thả hồn thơ cùng chị Hằng
"tăm" cá
Cánh tay trần "cất"
cả ánh trăng lên...
Ta muốn quên cái thời
đang biến động
Chỉ vài hôm đã sạch lũy
tre làng!
Cánh đồng xanh đã thành
Đô Thị Mớ
Ở giữa quê như chẳng có
Quê Hương?!
Còn chút hẻo lẻ loi chòi
Xóm Cỏ
Ta ra đây ngụ với Bác cu
Bần
Nuôi vịt, trồng rau...xuống
sông kéo v
No cái mùi Hoa Cỏ nức
hương xuân...
Bắc
Ninh, 12 tháng 03.2016
NGUYỄN KHÔI
NGUYỄN KHÔI
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét