Nhân
10/3 Nhâm Dần, post lại bài viết cách nay 10 năm
Mỗi năm, cứ gần tới ngày “giỗ tổ Hùng Vương”, nghe đài báo rầm rộ đưa tin các nơi chuẩn bị
hành hương về đền Hùng, trong tôi cứ lớn dần một câu hỏi muốn cật vấn những người
hiểu biết: Vua Hùng là ông tổ của 1 trong số 54 dân tộc ở Việt Nam hay là của
toàn thể 54 dân tộc ở Việt Nam?
Tôi tin rằng, với những bộ óc bình thường, với sự hiểu
biết bình thường, người ta đều có thể trả lời: vua Hùng chỉ được coi là ông tổ
của một dân tộc Kinh (Việt)
thôi; dân Kinh (Việt) chỉ là 1 trong 54 dân tộc ở Việt Nam. Vậy 53 dân tộc còn
lại đều có ông tổ riêng của mình, chứ không phải vua Hùng.
Chuyện “ông tổ”
nói ở đây, tất nhiên là chuyện của truyền thuyết. Người ta không đòi hỏi truyền
thuyết phải là sự thật. Trong cộng đồng dân tộc có truyền tụng một thuyết về một
ông tổ chung thì người ta thờ chung ông tổ ấy, không đòi hỏi chứng minh bằng chứng
cứ lịch sử (có đòi hỏi cũng không ai chứng minh được!). Mà dân tộc nào không có
thứ truyền thuyết tương tự, thì như thế không có nghĩa dân tộc ấy không có một
nguồn cội chung của họ.
Nhưng vấn đề là có “dân
tộc” theo nghĩa sắc tộc, tộc người (như người Kinh, người Mường, người
Thái, người Tày, v.v…) và “dân tộc”
theo nghĩa là dân cùng một quốc gia (theo nghĩa này ta nói: dân tộc Việt Nam,
dân tộc Lào, v.v…).
Từ “dân tộc”
khá dễ dàng bị lái hàm nghĩa, nhất là khi người ta cố ý.
Chẳng hạn, khi người ta gọi lễ giỗ tổ Hùng Vương là quốc
lễ (như có người gọi “quốc giỗ” – một
từ ngữ pha tạp rất khó lọt tai!), người ta đã ngầm coi vua Hùng như ông tổ của
dân tộc theo nghĩa dân cùng một quốc gia. Điều này, trên thực tế, đã biến vua
Hùng trở thành ông tổ chung của toàn bộ 54 dân tộc (sắc tộc, tộc người) hiện
sinh sống trên đất Việt Nam. Đó là một sai lầm cố ý, một trò lái hàm nghĩa, một
sự lạm dụng.
Cần nói rõ: mọi người dân của 54 dân tộc sống trên đất
Việt Nam đều mang quốc tịch Việt Nam, nhưng chỉ những ai là người của dân tộc
Kinh (Việt) mới coi vua Hùng là ông tổ. Còn những người thuộc các dân tộc khác,
tuy họ đều có quốc tịch Việt Nam, nhưng họ không phải là con cháu vua Hùng. Họ
không cần về Đền Hùng lễ tổ mỗi dịp ngày mồng mười tháng ba hàng năm. Dư luận
nên nói rõ sự thực này chứ đừng lạm dụng hàm nghĩa dân tộc để tập trung tất cả
mọi dân tộc còn lại trên đất Việt, buộc họ hướng về Đền Hùng, buộc họ coi vua
Hùng là ông tổ! Làm như thế tức là buộc họ phải coi tổ người Kinh như tổ dân tộc
mình, phải theo lệ tục người Kinh, tức là đồng hóa họ vào cộng đồng người Kinh;
đó chính là xem thường họ, xúc phạm họ.
Tôi biết, có người cho rằng dùng cách mù mờ từ chỗ nói
vua Hùng là ông tổ dân Kinh (Việt) rồi dần dà biến vua Hùng thành ông tổ dân tộc,
rồi lái nghĩa dân tộc từ sắc tộc sang hàm nghĩa dân cùng quốc gia! Ấy là cách
xây dựng tâm thế cộng đồng dân tộc!
Tôi phản đối cách xây dựng tinh thần dân tộc theo lối
lạm dụng, lợi dụng, bất minh ấy.
Tôi cho rằng, phải từ chỗ tôn trọng bản sắc riêng, nguồn
cội riêng mỗi dân tộc ( = sắc dân) cùng sinh tồn trên đất Việt hiện tại để xây
dựng ý thức cộng đồng.
Ta nên chú ý 2 hiện tượng trái chiều: trong khi ở những
nước có rất ít sắc tộc, ví dụ nước Đức, người ta đã tận dụng hiện tượng mới của
thế giới hiện đại là hiện tượng nhập cư, nhân việc có thêm những sắc dân khác đến
xứ mình sống chung trong cộng đồng để xây dựng xã hội đa sắc tộc, đa văn hóa;
thì ở Việt Nam, có xu hướng ngược lại, ta đang dùng cách mở rộng các thần tượng
của một dân tộc đa số (dân tộc Kinh) trên lãnh thổ Việt Nam ra thành thần tượng
cho các dân tộc thiểu số khác cùng sống trên đất Việt Nam. Cái dụng ý biến lễ
giỗ vua Hùng từ giỗ tổ của người Kinh thành quốc lễ của mọi người dân có quốc tịch
Việt là ví dụ rất rõ!
Đây hiển nhiên là sự áp đặt văn hóa nghi lễ của tộc
người đa số cho các tộc người còn lại.
Điều không ngạc nhiên là một số khá đông công chúng
tán thưởng “chiến lược” này. Điều ngạc
nhiên là không ít chuyên gia am hiểu, không ít quan chức, không ít nhà khoa học,
thậm chí nhà sử học hàng đầu, lại tán thưởng, thậm chí góp sức luận chứng cho
cách làm này, – cách làm mà trên thực tế, nó chính là một thứ sô-vanh văn hóa (cultural chauvinism).
Tôi cho rằng những người hiểu biết không nên ủng hộ thứ
sô-vanh văn hóa này.
03/12/2012
Lại Nguyên Ân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét