NGÀY TẾT ĐOAN NGỌ NHỚ BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ – Đinh Hoa Lư

Hôm nay đọc bài viết "TẾT ĐOAN NGỌ MỒNG 5 THÁNG 5 ÂM LỊCH" của Giáo Sư Nguyễn Châu, người thầy vừa là cố vấn trong Ban Chấp Hành Hội Đồng Hương Quảng Trị tại San Jose, tôi chạnh nhớ đến hình ảnh Bánh Tráng Chè Kê của năm mươi năm về trước.
 

Nếu nói nhớ bốn chữ "BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ" quá da diết đi thì thật ra là sáo ngữ do thời này thiếu chi thức ngon vật lạ. Có một điều kẻ viết bài này xin thật thà thưa với bạn đọc là cơ hội ăn lại thứ vừa kể trên ngay tại xứ này thật khó làm sao!
 
Khó lòng gặp lại, có nghĩa là không bao giờ thấy lại, ăn lại, hay ho hơn một chút là 'thưởng thức' lại. Có thể bên quê mình không  lạ lùng gì với thức này. Có thể nhiều nơi vẫn còn. Riêng tôi,  hình ảnh đó chỉ bàng bạc trong trí nhớ thôi. Có thể bạn đọc thắc mắc:
 
Lạ gì chè kê sao mà 'ca cải lương' đến thế?

Xin thưa với bạn: chè kê nếu có bánh tráng thì không hiếm hoi gì, nhưng cách ăn bánh tráng chè kê theo cái kiểu ngày trước theo trí nhớ tôi, chắc có mấy ai?
 
Cái am thờ trước nhà ngoại tôi đó là nơi tôi hay giúp ngoại đem mấy chén chè kê ra cúng. Nó sắp một dãy ở trong cùng. Cúng này chắc chắn là Đoan Ngọ mồng 5 tháng 5 Âm Lịch, cái tục lệ người Việt mình. Hết mồng 5 đem các thức cúng ngoài am vô, mấy chén chè kê vẫn còn 'an vị' không ai dọn cả.

Bà ngoại tôi bảo phải đợi cho nó mốc trên mặt rồi đem vô.
Tôi thắc mắc: sao lại thế?
 A! đây là cách ăn hay kinh nghiệm về ăn chè kê của ông bà mình đây.
Thật thế! mấy chén chè để yên như thế khoảng hơn ba ngày, mặt trên  sẽ nổi lên một lớp mốc. Nướng xong cái bánh tráng gạo. Giờ ta hớt lớp mốc này bỏ đi, phần chè bên dưới giờ đã lên men một hương vị khó tả lại, nhưng nó khác xa với chè kê vừa nấu xong. Tiếp tục ta lấy bánh tráng thế muỗng múc ăn. Mấy chén chè, số hạn định trên am thờ ngoài vườn thỉnh xuống không nhiều. Có được một chén chè như thế là ưu tiên lắm rồi.
 

Bạn Trịnh Văn Sum cùng lớp đệ Tứ Ba, thăm nhà ngoại tôi vào ngày hè 9/6/1969. 

Bức hình này còn lưu lại được hình ảnh CÁI AM nhỏ ngó vô nhà chính của Ngoại.
 
Chè kê bánh tráng kể như thế, có ngon lạ ra sao thì nay thứ hương vị đó nó chẳng chút nào lưu lại trong trong trí nhớ để diễn tả cho đúng.  Kể cũng lạ? đã năm mươi năm hơn người viết không có cơ hội nào thưởng thức lại món đó. Có điều tôi chưa quên, khi hớt xong cái lớp mốc trắng xanh trên mặt chén chè bỏ đi, màu vàng của lớp chè kê bên dưới lộ ra kích thích tính tò mò háo hức của vị giác về một cách ăn lạ lùng!

Ruộng kê vẫn còn trồng tại quê nhà, nay là đặc sản

 
Nhớ ngôi nhà ngoại, tôi nhớ cái am nho nhỏ thờ ở vườn trước. Những ngày rằm mồng một đứa cháu ngoại phải bắc cái ghế mới đặt phẩm vật và thắp nhang cúng được. Ông anh con cậu và tôi, hai anh em háo hức làm sao mỗi lần được sai thỉnh thức cúng trên am xuống. Nải chuối mốc mốc chín đen ngọt đậm, dĩa bánh in mua từ chợ Tỉnh, sao lại hăng hái... đến thế?!
 

Hình ảnh mâm cúng Mồng Năm Tháng Năm hiện nay sao khác ngày xưa?

 
Cúng rằm mồng một là chuyện hàng tháng. Riêng BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ quả là hiếm. Thứ này chỉ đi với dịp tết Đoan Ngọ mồng năm tháng Năm mà thôi.
 

Thời nay, mỗi dịp Tết Đoan Ngọ về chắc chắn có những thức cúng ngon, lạ hơn nhiều. Không biết lớp trẻ sau này hay "ưa của lạ" như tôi ngày đó hay không? Người viết mong sao quê mình giữ mãi lệ cúng CHÈ KÊ để thứ chè này sẽ đi cùng với thứ bánh tráng mộc mạc bình dân, làm từ hạt gạo của ruộng lúa quê mình.  Nhưng rồi nghĩ lại thân phận bao kẻ lưu vong, lại chạnh lòng do biết những người xa xứ chẳng còn cơ hội thưởng thức lại BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ thêm lần nào nữa.
 
(Nhân đọc bài viết MỒNG NĂM THÁNG NĂM TẾT ĐOAN NGỌ của GS Nguyễn Châu)
 
                                                                          Đinh Hoa Lư
                                                              Mồng 5 tháng 5 ÂL Tân Sửu
                                                                       Edition 14/6/2021