Hãy
xem GS. Nguyễn Đăng Mạnh “lập thuyết”:“…phương pháp luận là lý thuyết về đối tượng
nghiên cứu…”! GS. Nguyễn Đăng Mạnh thực chất đã không hiểu được nội hàm của
khái niệm “phương pháp luận” và nội hàm từ “lý thuyết”; than ôi, thuyền đua,
lái cũng đua, thấy người ta lập thuyết, mình cũng “lập thuyết”!
Tác giả bài viết Trần Mạnh Hảo
https://www.facebook.com/thongdongoc?fref=ts
(Ảnh trên Fb Đỗ Ngọc Thống)
Từ trước đến nay, chưa có nhà lý luận phê bình văn học
nào của Việt Nam lập được thuyết cao siêu như ông Nguyễn Đăng Mạnh khi ông
huyênh hoang một tấc tới trời rằng ông đã tạo ra hàng xâu chuỗi các khái niệm,
các phạm trù (dập ?) đưa ra hàng loạt quy luật kinh thiên.
Trong bài: “Vài lời mở sách” ông Mạnh viết: “Đối tượng nghiên cứu của ta có còn là văn chương nữa không ? Hay là ta đã bước chệch sang “vườn rau” của người khác ?” (trang 6)
Thưa ông Mạnh, chính ông đã “bước chệch sang vườn rau của người khác” khi ông định nghĩa: “Văn học nghệ thuật thực chất là một hoạt động
tư tưởng. Vậy nghiên cứu một nhà văn, xét đến cùng là nghiên cứu tư tưởng của
ông ta…Tầm cỡ của một nhà văn rút cục phụ thuộc vào tầm cỡ tư tưởng của ông
ta…” (trang 7) (hết trích)
Định nghĩa như trên, GS. Nguyễn Đăng Mạnh đã trở thành
nhà sai học. Ông Mạnh không hiểu được bản chất của văn học nghệ thuật là hoạt động
thẩm mỹ, là quy luật của cái đẹp, của xúc cảm, của rung động nơi tâm hồn con
người. Chỉ có triết học mới là hoạt động của tư tưởng, thưa ông. Cứ tưởng chuyện
này, học sinh qua trung học đều đã biết, ai dè ông Mạnh là giáo sư đầu ngành
cũng i tờ rít luôn.
Chính vì việc hiểu sai bản chất của văn học nghệ thuật
một cách ấu trĩ như vậy, mà ông Mạnh bị sa lầy vào khái niệm “tư tưởng nghệ thuật” của Biêlinxki (Idée
Poétique). Ông Mạnh đã lấy ngôn từ “tư tưởng
nghệ thuật” của Biêlinxki làm xuất phát điểm và đích đến của mình, trong
khi ông không hiểu được sự ra đời của khái niệm này. Thời thế kỷ thứ XIX, văn học
nghệ thuật thường bị kính chiếu yêu triết học chiếu tướng. Người ta coi văn học
nghệ thuật chỉ là cái loa của triết học. Nên Biêlinxki phải dùng cụm từ “tư tưởng nghệ thuật” để khu biệt “vườn rau” của mình. Phái phê bình văn
chương thời Nga hoàng ưa làm dáng trí thức bằng triết học, thích khoác áo triết
nhân ngay cả trong phòng ngủ, mắc chứng bệnh quáng gà tư tưởng khi thưởng thức
văn chương. Rất tiếc, ông Mạnh không hiểu được điều này nên ông bị món xà lát
tư tưởng choán hết bàn ăn văn học của mình, rơi vào chốn mà Biêlinxki tránh… Mặt
khác, thời Sa hoàng, phái duy mỹ trong văn học nổi lên chống lại yếu tố tư tưởng
trong nghệ thuật. Biêlinxki, chống lại phái duy mỹ và chống lại phái duy tư tưởng
trong văn học, nên thuật ngữ “tư tưởng
nghệ thuật” của ông cần phải hiểu hoàn cảnh ra đời của nó.
Cho nên, trong sách giáo khoa môn văn của GS. Nguyễn
Đăng Mạnh có nhiều bài văn, bài thơ quá dở, chẳng có nghệ thuật gì mà các ông bắt
học sinh moi ra hết tư tưởng này đến tư tưởng khác chính là một cách hữu hiệu
giết chết môn văn vậy ! Văn học sẽ chẳng có tư tưởng nào hết nếu nó không làm
tâm hồn con người rung động, nghĩa là nó thiếu tính thẩm mỹ, thiếu cảm quan về
cái đẹp, thưa các ông vua duy tư tưởng… trống rỗng lập thuyết vớ vẩn kia ơi !
Chúng ta cần biết thời ông Nguyễn Đăng Mạnh đi học môn
văn tại đại học dưới ánh sáng soi đường của cuốn “Những nguyên lý văn học” của Timôphêép do Nguyễn Lương Ngọc dịch hầu
như chỉ chú ý tới tính nhận thức (tư tưởng) và tính giáo dục của văn học và hầu
như bỏ qua tính thẩm mỹ của văn chương, mới là tính quyết định nó có phải là
văn hay không ? Cho nên cuốn sách “lập
thuyết” này của ông giáo Mạnh vẫn chưa thoát khỏi cái ấu trĩ của một thời
có tên là “tư tưởng” ! Đến nỗi nó bị
lạm dụng : “tư tưởng yêu nước” (yêu
nước là tình cảm), “tư tưởng buồn
thương”, “tư tưởng hiếp dâm”, “ tư tưởng ngoại tình”, “tư tưởng lãng mạn”….
GS. Nguyễn Đăng Mạnh lập thuyết thật kinh hãi như sau:
“Nhưng cần nhớ phương pháp luận là lý
thuyết về đối tượng nghiên cứu” (trang 5,6). (hết trích)
Qua kết luận này, chứng tỏ GS. Nguyễn Đăng Mạnh không
hiểu nội hàm khái niệm “phương pháp luận”
cũng như không hiểu nội hàm khái niệm “lý
thuyết”. Trước một đối tượng nghiên cứu, phương pháp, dù đã được hệ thống
hóa, khái niệm hóa sao có thể biến thành lý thuyết ? Lập ra lý thuyết về “phương pháp luận”, ông Mạnh muốn bày
trò gì nữa đây ? Phương pháp, nói cho cùng là một cách tiếp cận đối tượng
nghiên cứu mà thôi, sao lại đánh đồng “phương
pháp luận” là “lý thuyết” ? Phương pháp và lý thuyết là hai khái niệm rất
khác nhau, như anh với tôi tuy đều là một chủng loại, đều là một giống nhưng
không thể là nhau được ! Đánh đồng phương pháp tiếp cận thành lý thuyết tiếp cận
đối tượng nghiên cứu là một sự ấu trĩ ngô nghê, thưa ông giáo sư ! Lý thuyết về chủ nghĩa hiện thực và phương
pháp luận tiếp cận chủ nghĩa hiện thực là hai điều rất khác nhau vậy ?
Áp dụng một cách khiên cưỡng, máy móc một khía cạnh
trong hệ thống lý thuyết về lý luận phê bình văn học của Biêlinxki trong những
thời gian, điều kiện và hoàn cảnh rất khác nhau với chúng ta hiện nay là “tư tưởng nghệ thuật”, Nguyễn Đăng Mạnh
đã khá lúng túng và mơ hồ, thậm chí phiêu lãng, lan man là những trạng huống rất
xa lạ với một công trình khoa học nghiêm túc như tiêu chí cuốn sách ông đề ra
là muốn lập một thuyết mới mẻ về lý luận phê bình văn học. Chúng ta thử tạm thời
khảo sát một vài đối tượng nghiên cứu của ông trong cuốn sách, xem hệ quả của
phương pháp luận bòng bong của ông có khoa học và hiệu quả hay không ?
Xin xem GS. Nguyễn Đăng Mạnh “tiếp cận” đối tượng nghiên cứu: nhà văn Nguyễn Tuân. Ông Mạnh chỉ
ra tư tưởng nghệ thuật Nguyễn Tuân là “ngông”
như sau: “Ở Nguyễn Tuân tư tưởng nghệ thuật
cũng như quy luật nội tại của thế giới hình tượng đều gắn với chữ ngông” (
tr. 35). “Ngông” thưa ông giáo Mạnh là từ chỉ hành vi, quyết không phải là
biểu hiện của tư tưởng. Từ điển “Tiếng Việt”
NXB KH XH 1977, trang 555 định nghĩa từ “ngông”
như sau: “Nói cử chỉ hành động ngang
tàng, khác hoặc trái với cái thông thường: chơi ngông”. Nói tư tưởng nghệ
thuật Nguyễn Tuân là ngông là sự nhắm mắt nói càn của ông giáo gàn thiếu hiểu
biết về phương diện ngôn ngữ và không biết gì về văn học cả mà thành giáo sư
môn văn đầu ngành để học trò Đỗ Ngọc Thống tụng ca lên mây xanh !
Ông Mạnh tiếp tục tư tưởng hóa, ngông hóa Nguyễn Tuân:
“Trước hết đây là một cách thể hiện phong
cách ngông của ông” ( tr. 15)… “Nguyễn
Tuân đã thể hiện đúng phong cách của mình mà tinh thần cốt yếu có thể gói gọn
trong một chữ ngông” ( tr. 159). Hết ngông là tư tưởng Nguyễn Tuân, lại đến
món phong cách ngông, tinh thần ngông Nguyễn Tuân, hỡi nhà ngông học Nguyễn
Đăng Mạnh, người đọc văn Nguyễn mà không thẩm được văn Nguyễn, than ôi !
Thưa ông giáo sư có biệt tài đọc sách mà không hiểu
sách lại nói rất bậy về nhà văn Nguyễn Tuân thì coi như ông đã giết chết Nguyễn
Tuân vậy ! Thành tựu lớn của Nguyễn Tuân trong tùy bút là văn phong tuyệt mỹ của
ông. Ông chơi văn một cách cầu kỳ, tài hoa, lộng lẫy. Văn tùy bút của Nguyễn mềm
mại, duyên dáng, tinh tế, uốn lượn kỳ khu như rồng bay phượng múa, không thể hiện
một chút ngông vô vị vô duyên nào như Nguyễn Đăng Mạnh viết bậy. Ông Mạnh bồi
tiếp cho Nguyễn Tuân một đòn nốc ao: “ĐÃ NGÔNG THÌ PHẢI NÓI NGANG NÓI NGƯỢC” (chữ
in hoa do TMH nhấn mạnh). Không, Nguyễn Tuân có giọng văn duyên dáng nhẹ nhàng
tinh tế bậc nhất Việt Nam, chẳng hề thấy ông nói ngang nói ngược bao giờ. Chỉ
có Nguyễn Đăng Mạnh nói ngang nói ngược nói bậy bạ về Nguyễn Tuân mà thôi !
Thấy văn Nguyễn Tuân bị Nguyễn Đăng Mạnh xử tử chưa chết,
ông đao phủ phê bình Nguyễn Đăng Mạnh bèn bồi cho văn chương Nguyễn Tuân phát
sung ân huệ cuối cùng: “Con người thích
chơi ngông ấy rất khoái khi ném ra được những nghịch lý, nghịch thuyết . Chủ
nghĩa xê dịch cũng là một thứ nghịch thuyết…” ( tr. 154)
Nguyễn Tuân dưới tuyền đài hẳn rất buồn đau khi biết
Nguyễn Đăng Mạnh ném bùn dơ lên mặt mình như thế ! Sao hậu duệ của Nguyễn Tuân
không kiện ông Mạnh ra tòa vì tội phỉ báng một thiên tài văn học có giọng văn
tuyệt mỹ như thế là nghịch thuyết, là ăn nói ngang ngược ?
Viết dông dài bậy bạ “ngông là tư tưởng nghệ thuật Nguyễn Tuân” nhàm quá, ông lại quay
ra bảo, không, tư tưởng nghệ thuật của Nguyễn Tuân là yêu nước: “Tư tưởng nghệ thuật cơ bản của Nguyễn Tuân
là một tinh thần yêu nước thiết tha” (tr. 27). Chao ôi, tinh thần yêu nước
là phạm trù tình cảm, nhờ có “thiên tài”
Nguyễn Đăng Mạnh chợt biến thành tư tưởng là sao?
Viết bậy mãi về Nguyễn Tuân cũng chán, Nguyễn Đăng Mạnh
quay sang viết bậy về Xuân Diệu. Ông Mạnh nhận xét thơ Xuân Diệu: “Ở Xuân Diệu là thế giới hồng tươi mơn mởn
và đầy tính sắc dục” (tr.13). Không, thơ Xuân Diệu tuy có nói đến thân xác,
đến ngực đến môi, ôm xiết nồng cháy nhưng chỉ là thứ ngực môi của tình đầu
trong sáng không phải là thứ tình yêu “đầy
tính sắc dục” như ông Mạnh ngộ nhận. Hãy nghe Nguyễn Đăng Mạnh nói về tư tưởng
nghệ thuật của Xuân Diệu: “Vậy tư tưởng
Xuân Diệu là gì ? Tôi cho rằng Xuân Diệu là nhà thơ của niềm giao cảm hết mình
giữa con người với con người” (tr. 119). Chao ôi tư tưởng sao lại là niềm
giao cảm hả ông giáo sư ? Kết luận về thơ Xuân Diệu trên đây đặt vào Huy Cận,
Chế Lan Viên, Nguyễn Bính, Hàn Mặc Tử đều đúng vì ông nhà thơ nào, văn sĩ nào
không “giao cảm với đời” !
Hãy xem Nguyễn Đăng Mạnh tiếp tục viết bậy về Vũ Trọng
Phụng: “Tư tưởng nghệ thuật cơ bản của Vũ
Trọng Phụng có nội dung triết lý bi quan định mệnh chủ nghĩa” (tr. 25). Bi
quan sao lại là tư tưởng hả ông giáo sư ? Xem ông Mạnh viết tiếp: “Tư tưởng nghệ
thuật cơ bản của Vũ Trọng Phụng: ấy là tâm trạng phẫn uất khôn nguôi”. Ôi, “tâm trạng phẫn uất khôn nguôi” ơi, ta
chào mi, vì sao mi đang là tâm trạng lại thoắt biến thành tư tưởng hở trời ?
Hãy xem Nguyễn Đăng Mạnh viết bậy về Ngô Tất Tố:“Nhiều người cầm bút ở nước ta vừa là nhà
văn, vừa là nhà báo. Riêng Ngô Tất Tố thì chủ yếu là nhà báo” ( tr.39). Về
hiện tượng, quả tình Ngô Tất Tố sống bằng nghề viết báo, mà bài báo của ông rất
hay; nhưng bản chất ngòi bút của văn hào Ngô Tất Tố là nhà văn, là một văn hào
lớn nhất của dòng văn học hiện thực phê phán với kiệt tác “Tắt đèn”. Ngoài ra các cuốn tiểu thuyết “Lều Chõng”, “Việc Làng”, “Tập án cái đình”… của ông đều là những
tiểu thuyết nổi tiếng. Viết như Nguyễn Đăng Mạnh là giết chết một văn hào !
Hãy xem Nguyễn Đăng Mạnh thể hiện “cái tài” đọc thơ mà không hiểu thơ, bèn viết rất nhảm nhí về một câu thơ nổi tiếng của Chế Lan Viên:
Trong bài: “Vài lời mở sách” ông Mạnh viết: “Đối tượng nghiên cứu của ta có còn là văn chương nữa không ? Hay là ta đã bước chệch sang “vườn rau” của người khác ?” (trang 6)
Hãy xem Nguyễn Đăng Mạnh thể hiện “cái tài” đọc thơ mà không hiểu thơ, bèn viết rất nhảm nhí về một câu thơ nổi tiếng của Chế Lan Viên:
“Ta là ai ? như ngọn gió siêu hìnhCâu hỏi hư vô thổi nghìn nến tắtTa vì ai ? Khẽ xoay chiều ngọn bấcBàn tay người thắp lại triệu chồi xanh”
Bình thơ kiểu ngô nghê tầm phào như trên, chứng tỏ Nguyễn Đăng Mạnh không hề có một chút thẩm mỹ văn học nào, thua một học sinh phổ thông.
(Cáo lỗi cùng quý bạn đọc, vì phải tự đánh máy lại bài viết này nên chúng tôi đã bỏ bớt đi bốn trang in theo bản chính đã in trong cuốn “Hầu chuyện các giáo sư” do NXB Văn Học ấn hành năm 1999, và đã in trọn vẹn trên báo “Văn Nghệ” số 33 năm 1995)
Trần Mạnh Hảo
https://www.facebook.com/tran.manhhao.376/posts/1885640895041439
2 nhận xét:
HN sang thăm chúc anh ngày mới tốt lành thật vui nhé anh!
https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/originals/08/81/bd/0881bdc125351c05e1198fc67c54b2eb.gif
Ngày mới vui thật nhiều Hằng Nga nhé!
https://1.bp.blogspot.com/--GhGhb6Ztrc/YErar7lO5VI/AAAAAAAAUH4/UhP9z4xzeigdVqQP_paq_mju48C_lvKYwCLcBGAsYHQ/w384-h400/M%25C3%2581Y%2BT%25C3%258DNH.gif
Đăng nhận xét