Nguồn:
http://gocnhosantruong.com/goc-nho-nhiep-anh/2920-ao-yem-di-san-trang-phuc-cua-viet-nam
ÁO YẾM – DI SẢN TRANG PHỤC VIỆT NAM
Thu Huong
Hình ảnh những
cô gái thướt tha trong tà áo dài duyên dáng từ lâu đã trở thành biểu tượng của
Việt Nam. Tuy nhiên, nhìn lại quá trình phát triển lịch sử trang phục dân tộc,
Việt Nam không chỉ có áo dài mà còn có áo yếm - thứ trang phục không thể thiếu
của người con gái xưa.
Ngày xưa áo
yếm thường chỉ được gọi với cái tên nôm na là cái yếm, đó là thứ trang phục đã
có từ bao đời nay và vẫn còn giữ được cho đến ngày hôm nay. Yếm là một thứ
trang phục nội y không thể thiếu của người phụ nữ Việt xưa. Nó là một tấm vải
hình thoi hoặc hình vuông có sợi dây để quàng vào cổ và buộc vào sau lưng, được
dùng để che ngực.
Khi xưa ở với mẹ cha
Một năm chín yếm xót xa
trong lòng
Từ khi em về nhà chồng
Chín năm một yếm, em lật
trong ra ngoài.
Một số nhà
nghiên cứu cho rằng chiếc yếm được ra đời là để tôn lên cái lưng ong vốn được
xem là một nét đẹp của người phụ nữ trong văn hóa Việt Nam.
Theo quan niệm
truyền thống của người Việt, một cô gái đẹp là phải có cái lưng được thắt đáy
nhỏ nhắn như cái lưng ong. Người Việt xưa cho rằng những cô gái với cái lưng
ong không chỉ mang một dáng hình đẹp mà còn có đầy đủ tất cả những đức hạnh của
một người vợ, người mẹ.
Đàn bà thắt đáy lưng ong
Đã khéo chiều chồng lại
khéo nuôi con.
Cái yếm xuất
hiện trong cuộc sống của người dân Việt Nam không biết tự lúc nào và mãi tới đời
nhà Lý (thế kỷ 12) cái yếm mới "định hình" về cơ bản.
Theo dòng lịch
sử, cái yếm không ngừng biến đổi, nâng cao tính thẩm mỹ qua những lần cải tiến.
Thuyền anh ngược thác
lên đây
Mượn đôi dải yếm làm
dây kéo thuyền.
Ở gần mà chẳng sang
chơi
Để em ngắt ngọn mồng
tơi bắc cầu.
Mồng tơi chẳng bắc được
đâu
Em cởi dải yếm bắc cầu
anh sang..
Ở thế kỷ 17,
cái yếm vẫn chưa có sự thay đổi lớn lao về hình thức. Thế kỷ 19, cái yếm có
hình vuông vắt chéo trước ngực, góc trên khoét lỗ làm cổ, hai đầu của lỗ, đính
hai mẩu dây để cột ra sau gáy.
Nếu cổ tròn
gọi là yếm cổ xây, cổ nhọn đầu hình chữ V gọi là yếm cổ xẻ, đít chữ V mà xẻ sâu
xuống gọi là yếm cổ cánh nhạn.
Bước sang thế
kỷ 20, áo yếm càng được sử dụng phổ biến với nhiều kiểu dáng và mẫu mã phong
phú.
Dành cho người
lao động có yếm màu nâu dệt bằng vải thô. Người lớn tuổi mặc yếm màu thẫm.
Con gái nhà
gia giáo mặc yếm nhiều màu, trang nhã và kín đáo. Loại yếm "ỡm ờ",
màu sặc sỡ, cổ cắm sâu trễ quá bờ ngực, "thách thức" dạng Thị Mầu mới mặc.
Thời kỳ
"cách tân" này, cổ yếm thường được "dằn" thêm ba đường chỉ
để "bảo hiểm" hoặc may viền lằn vải, thêu hoa cặp theo đường biên cổ.
"Em đeo giải yếm
đào
Quần lĩnh áo the mới
Tay cầm nón quai
thao".
Một loại yếm
hay được các cô gái sử dụng nữa là "yếm đeo bùa". Gọi là yếm đeo bùa
bởi người mặc chúng thường để xạ hương vào trong túi vải nhỏ đeo cạnh yếm, đó
chính là thứ vũ khí vô cùng lợi hại của các cô gái thời xưa...
Không chỉ vậy,
chiếc yếm còn làm nên những câu chuyện tình yêu vô cùng độc đáo. Xưa, các cô
gái khi hẹn hò người mình yêu thường "ém" một miếng trầu trong chiếc
yếm của mình, dân gian gọi đó là "khẩu trầu dải yếm". Có lẽ không có
thứ trầu nào "linh thiêng" hơn loại trầu dải yếm này.
Để trở thành
"quốc phục" của quý bà quý cô trước khi chiếc áo dài ra đời, đi kèm với
cái yếm là chiếc áo cánh khoác ngoài không cài cúc.
Khi đi ra
ngoài, bên ngoài chiếc yếm phải có thêm chiếc áo dài, chiếc váy lưỡi trai bằng
lĩnh, dải lụa đào hoặc màu mỡ gà thắt ngang lưng, cái xà tích bạc lủng lẳng, bộ
"đồ nghề" ǎn trầu bên phía cạnh sườn, chân mang dép.
Gió xuân tốc dải yếm
đào
Anh trông thấy oản sao
không vào thắp hương.
Chưa hết, phục
trang ra đường còn phải kể đến là hai chiếc khǎn đội đầu: khǎn nhiễu (quấn bên
trong) và khǎn mỏ quạ (trùm bên ngoài). Nếu đúng dịp hội hè đình đám các cô gái
thường trang bị thêm cho mình chiếc nón quai thao, tóc vấn cao cài lược.
Suốt chiều
dài lịch sử, cái yếm đã đi vào "giấc mơ" của biết bao thế hệ mày râu.
Trời mưa lấy yếm mà che
-
Có anh đứng gác còn e nỗi
gì.
Đáp lại, các
nàng cũng chẳng vừa:
Ước gì sông hẹp tày
gang -
Bắc cầu dải yếm cho chàng
sang chơi.
Hỡi cô mặc áo yếm hồng
Đi trong đám hội có chồng
hay chưa?...
Cô kia yếm trắng lòa
lòa
Lại đây đập đất trồng
cà với anh.
Bao giờ cà chín cà xanh
Anh cho một quả để dành
mớm con.
Cho đến câu nhớ nhung,
mong đợi của kẻ xa quê:
Mình về mình có nhớ
chăng
Ta về như lạt buộc khăn
nhớ mình.
Ta về ta cũng nhớ mình.
Nhớ yếm mình mặc, nhớ
tình mình trao.
Cái yếm là
thứ trang phục vừa kín đáo, vừa... “ỡm ờ” một cách nghệ thuật và độc đáo. Chả
thế mà Thị Mầu nói với chàng nô:
"Gió xuân tốc dải
yếm đào -
Anh trông thấy oản sao
không vào thắp hương!"...
Hay như thơ
Hồ Xuân Hương:
Lược trúc lỏng cài trên
mái tóc,
Yếm đào trễ xuống dưới
nương long.
Ðôi gò bồng đảo sương
còn ngậm,
Một lạch đào nguyên suối
chửa thông.
Cuộc cách mạng
yếm xảy ra vào thế 20 khi các kiểu áo Tây phương xâm nhập vào Việt Nam với sự
ra đời của rất nhiều kiểu yếm và áo ngực mới lạ. Trang phục du nhập vào có tính
tiện dụng hơn hẳn nên Yếm không còn được sử dụng rộng rãi nữa, yếm thường chỉ
được dùng cùng với các trang phục cổ trong các dịp lễ hội truyền thống.
Ngày nay chiếc
yếm đã được cải tiến gọi là áo yếm để dùng cho các em gái mới lớn. Áo yếm dùng
mặc trong có hai dây đeo lên vai thay vì trước đây chiếc yếm có hai dây buộc
quanh cổ và hai dây bên buộc ngang lưng... nhưng chiếc áo yếm ngày xưa vẫn xứng
đáng là một di sản trang phục của Việt Nam
Thu Huong
VÀI VẦN THƠ NÓI VỀ CÁI ÁO YẾM... ẤY
Em thắt làm chi giải yếm tơ
Sao không thả lỏng để anh nhờ
Rắc rối cho đời thêm cái gút
Gỡ mãi xuân tàn tóc bạc phơ
Thu Giang
Mặn mà môi thắm má hồng
Em vào ca hát giữa dòng
trời mây
Yếm đào theo gió vờn
bay
Quai thao che mặt bàn
tay thon mềm.
Hội lim đến hẹn lại
lên...
Thuyền trôi xuôi bến êm
đềm thuyền xuôi...
Trai tài gái sắc sánh
đôi
Còn em buông mãi những
lời hát ca...
Bây giờ giã hội...mình
ta
Đừng theo em nhé để
mà...bén duyên
Hẹn rằng đến hội lại
lên
Tìm em cô gái dịu hiền...năm
xưa...
Ta vẫn gặp lại nó thấp thoáng trong nhiều vần thơ cũ với những cung bậc cảm xúc rất tinh tế mà sâu sắc: Chiếc yếm! Mỗi khi đọc những vần thơ nói về cái trang phục cổ truyền ấy của phụ nữ Việt Nam, trong lòng ta lại dâng lên một niềm hoài cổ. Thời xưa, các cụ ta quan niệm người con gái được coi là đẹp khi mặc trang phục phải biết phô một cách kín đáo những đường nét của cơ thể:
Đàn ông đóng khố đuôi
lươn
Đàn bà mặc áo hở lườn mới
xinh
(Ca dao)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét