Tháng 12 Âm lịch còn được dân gian gọi là tháng Chạp.
Nguồn gốc và ý nghĩa của tên gọi này gắn liền với những đặc điểm cuộc sống, hoạt
động của người dân trong thời điểm cuối năm.
Tháng Chạp là thời điểm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
trong văn hóa Việt Nam, tháng có nhiều ngày lễ, nhiều nghi thức thờ cúng quan
trọng hướng về tổ tiên và chuẩn bị tiễn đưa năm cũ, chào đón năm mới.
Vì
sao tháng 12 Âm lịch được gọi là tháng Chạp?
Từ "chạp"
có nguồn gốc từ chữ Hán "lạp", và thường được hiểu là gắn liền với
khái niệm lễ lạp. Chữ "lạp" trong tiếng Hán có nghĩa là "bữa tiệc
cuối năm" hay "lễ hội tạ ơn cuối năm". Đây là thời điểm mà người
xưa tổ chức những lễ hội để cảm tạ tổ tiên, thần linh đã bảo vệ và phù hộ họ
trong suốt một năm. Vì thế, tháng này còn được gọi là tháng "lạp" - một
thời điểm quan trọng để tổng kết, nhìn lại những điều đã trải qua trong năm và
chuẩn bị cho một năm mới.
Trong tiếng Hán, từ "lạp" có nhiều nghĩa,
trong đó có nghĩa “lễ tế chạp”, tức lễ tế thần vào tháng cuối năm âm lịch. Theo
lễ nhà Chu (Trung Quốc), lễ tế tất niên gọi là “đại lạp”. Vì thế, tháng cuối
năm được gọi là “lạp nguyệt” (tháng có đại lạp).
Ngoài ra, chữ “lạp” trong tiếng Hán cũng có nghĩa là
thịt cá muối hong khô. Tháng cuối năm là thời gian người ta tích trữ các loại
thực phẩm để đối phó với mùa đông rét mướt, và cũng để chuẩn bị cho Tết Nguyên
đán. Trong đó, thịt cá là loại thực phẩm quý giá, quan trọng.
"Lạp" về sau phái sinh nét nghĩa “lễ cúng tổ
tiên, ngày giỗ”. Khi vào tiếng Việt, lạp bị đọc chệch thành “chạp” và trở thành
từ đồng nghĩa với “giỗ”. Cho nên, trong tiếng Việt mới có tổ hợp “ngày chạp”
tương đương “ngày giỗ” và thường gộp gọn khi nói là “giỗ chạp”.
Trong lịch sử văn hóa nông nghiệp, tháng Chạp là thời
điểm mà người dân hoàn tất công việc đồng áng trong năm cũ và chuẩn bị cho những
nghi lễ linh thiêng đón chào năm mới.
Tháng Chạp đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong
năm, khi mọi người gấp rút hoàn thành những công việc cuối cùng, thanh toán nợ
nần, dọn dẹp nhà cửa và chuẩn bị cho Tết Nguyên đán. Đây là thời điểm để người
dân chuẩn bị những mâm cỗ tươm tất, sắm sửa quần áo mới và trang hoàng nhà cửa,
tất cả nhằm chào đón một năm mới an khang, thịnh vượng.
Tháng Chạp có vai trò quan trọng trong đời sống tinh
thần và văn hóa của người Việt. Đây là lúc sum họp gia đình, tưởng nhớ ông bà tổ
tiên và cũng là thời điểm phù hợp nhất để thực hiện những nghi thức tâm linh
quan trọng. Những lễ cúng diễn ra trong tháng này, như lễ cúng mùng 1 tháng Chạp,
cúng Rằm tháng Chạp, cúng tất niên hay cúng ông Công ông Táo, thể hiện lòng biết
ơn và mong ước một năm mới bình an, đầy đủ.
Tháng Chạp năm Giáp Thìn bắt đầu từ ngày 31/12/2024 và
kết thúc ngày 28/1/2025 Dương lịch.
Một
số phong tục diễn ra trong tháng Chạp
Dọn dẹp nhà cửa
Điều đầu tiên không giữ chính là bụi bẩn. Việc dọn dẹp
bụi bặm với ý nghĩa "tống cựu nghinh tân". Đây là phong tục lâu đời của
người Việt mỗi khi chuẩn bị bước sang năm mới giúp xua đuổi đi những điều không
tốt và đón nhận những điều may mắn trong năm mới.
Nhiều gia đình ngay trong những ngày đầu tháng Chạp đã
thực hiện việc dọn dẹp, sắp xếp lại nhà cửa. Việc trang hoàng nhà cửa cũng
không thể thiếu được trang trí các loại hoa, cành đào, chậu quất…
Cúng ông Công, ông Táo
Đây là một trong những lễ cúng quan trọng nhất trong
tháng Chạp. Lễ cúng ông Công, ông Táo diễn ra vào ngày 23 tháng 12 Âm lịch.
Theo niềm tin dân gian, ông Công, ông Táo là các vị thần trông coi việc bếp núc
của mỗi gia đình. Lễ cúng này nhằm tiễn ông Táo về trời báo cáo Ngọc hoàng về
tình hình gia đình trong suốt một năm qua.
Mâm cúng thường gồm cá chép (để ông Táo cưỡi về trời),
mâm ngũ quả, hương, hoa, nước, và các món ăn truyền thống. Nét đặc sắc của lễ
cúng này nằm ở tục phóng sinh cá chép tại sông, hồ sau khi lễ cúng kết thúc.
Tảo mộ
Vào cuối tháng Chạp, nhiều gia đình cũng có tục đi tảo
mộ, tức là viếng thăm và dọn dẹp mộ phần của tổ tiên, bày tỏ lòng biết ơn và
kính nhớ những người đã khuất.
Mua sắm và chuẩn bị Tết
Các gia đình cũng tranh thủ thời gian này để mua sắm,
chuẩn bị các vật phẩm cần thiết cho Tết như bánh kẹo, hoa quả, và đặc biệt là
gói bánh chưng, bánh tét - những món ăn không thể thiếu trong ngày Tết.
Cúng Tất niên
Lễ cúng Tất niên là nghi thức kết thúc một năm cũ, thường
diễn ra vào ngày cuối cùng của tháng Chạp. Đây là dịp để các gia đình tưởng nhớ
ông bà tổ tiên và cầu mong một năm mới thịnh vượng, bình an.
Những lễ cúng quan trọng bậc nhất trong tháng Chạp này
không chỉ dừng lại ở việc dâng lên tổ tiên những lễ vật trang trọng hay mâm cỗ
thịnh soạn mà còn là thời điểm để các thành viên trong gia đình quây quần, sum
họp, chia sẻ những kỷ niệm và kế hoạch cho năm mới, cùng nhau hướng đến một năm
mới với nhiều điều tốt đẹp.
Phương Anh
*
Nguồn:
https://giadinhonline.vn/vi-sao-thang-12-am-lich-duoc-goi-la-thang-chap-d203841.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét