Tất cả những câu dưới đây đều
là lời truyền miệng trong dân gian, không có lời nào do tôi hoặc ai đó bịa đặt
ra. Và việc ghi chép lại đây chỉ nhằm trước là hầu chuyện, sau là để chư vị bổ
sung các“tứ vật”,“tứ bất”,“tứ mạc” nữa mà các vị được biết, hoặc các cách lý giải khác
về các “tứ vật”,“tứ bất”,“tứ mạc” dưới đây.
*1- THỪA THIÊN TỨ BẤT
Bất giao Nguyệt Biều hữu
Bất thú Dạ Lê thê
Bất ẩm Thạch Hàn thủy
Bất thực Lương Quán kê.
(Chớ kết bạn với dân Nguyệt Biều
Chớ lấy con gái Dạ Lê
*2- BẮC NINH TỨ VẬT
Vật giao Phù Lưu hữu
Vật thú Đình Bảng thê
Vật ẩm Đồng Kỵ thủy
Vật thực Cẩm Giang kê.
(Chớ đánh bạn với người làng Phù Lưu - chợ Giầu
Chớ lấy con gái Đình Bảng- kẻ Báng làm vợ
Chớ uống nước làng Đồng Kỵ
Chớ ăn thịt gà làng Cẩm Giang)
*3-ỨNG HÒA (HÀ ĐÔNG) TỨ VẬT
Vật thú Vân Đình thiếp
Vật giao Hòa Xá hữu
Vật thực Tử Dương kê
Vật thính Bà Lâm thuyết
(Chớ lấy con gái Vân Đình làm vợ bé
Chớ kết bạn với người Hòa Xá
Chớ ăn thịt gà Tử Dương
Chớ nghe lời người Bà Lâm)
*4-SƠN TÂY TỨ MẠC
Mạc tranh Đại Đồng trưởng
Mạc thú Tào Thương thê
Mạc giao Đông Sàng hữu
Mạc thực Mỹ Lương kê.
(Chớ tranh trưởng với dân Đại Đồng
Chớ lấy con gái Tào Thương làm vợ
Chớ kết bạn với người Đông Sàng
Chớ ăn thịt gà Mỹ Lương).
*5-NGHI XUÂN (HÀ TĨNH) TỨ VẬT
Vật hành Dương Gián lộ
Vật giao Mỹ Dương nho
Vật thú Tả Ao thê
Vật bằng Cộng Khánh hữu
(Chớ đi đường Dương Gián
Chớ giao du với nhà Nho ở Mỹ Dương
Chớ lấy con gái làng Tả Ao về làm vợ
Chớ kết bạn với dân Cộng Khánh).
*6-TAM KỲ TỨ BẤT ĐÁO
*6-TAM KỲ TỨ BẤT ĐÁO
"Bất
đáo Nhơn Ái đê
Bất ẩm Nhơn Phước khê
Bất giao Nhơn Lộc hữu
Bất giá Nhơn Thọ thê..."
(Chớ
đến đê Nhơn Ái
Chớ uống nước khe Nhơn Phước
Chớ làm bạn người Nhơn Lộc
Chớ lấy vợ người Nhơn Thọ)
La Thụy sưu tầm
7 nhận xét:
Ngoài những câu trên, còn có những câu sau:
1. Bắc Ninh tứ vật:
Vật giao Phù Lưu hữu
Vật thú Đình Bảng thê
Vật ẩm Đồng Kỵ thuỷ
Vật thực Cẩm Giang kê
(Chớ đánh bạn với người Phù Lưu
Chớ lấy con gái Đình Bảng làm vợ
Chớ uống nước làng Đồng Kỵ
Chớ ăn thịt gà Cẩm Giang)
2. Ứng Hoà (tên huyện, thuộc Hà Tây cũ) tứ vật:
Vật thú Vân Đình thiếp
Vật giao Hoà Xá hữu
Vật thực Tử Dương kê
Vật thính Bài Lâm thuyết
(Chớ lấy con gái Vân Đình làm vợ bé
Chớ kết bạn với người Hòa Xá
Chớ ăn thịt gà Tử Dương
Chớ nghe lời người Bài Lâm)
3. Sơn Tây tứ mạc:
Mạc tranh Đại Đồng trưởng
Mạc thú Tảo Thượng thê
Mạc giao Đông Sàng hữu
Mạc thực Mỹ Lương kê
(Chớ tranh trưởng với dân Đại Đồng
Chớ lấy con gái Tảo Thượng làm vợ
Chớ kết bạn với người làng Đông Sàng
Chớ ăn thịt gà Mỹ Lương)
4. Nghi Xuân (Hà Tĩnh) tứ vật:
Vật hành Cương Gián lộ
Vật giao Mỹ Dương nho
Vật thú Tả Ao thê
Vật bằng Cộng Khánh hữu
(Chớ đi đường Cương Gián
Chớ giao du với nhà Nho ở Mỹ Dương
Chớ lấy con gái làng Tả Ao làm vợ
Chớ kết bạn với dân Cộng Khánh)
5. Thừa Thiên tứ bất:
Bất giao Nguyệt Biều hữu
Bất thú Dạ Lê thê
Bất ẩm Thạch Hàn thuỷ
Bất thực Lương Quán kê
(Chớ kết bạn với dân Nguyệt Biều,
Chớ lấy con gái Dạ Lê
Chớ uống nước ở Thạch Hàn
Chớ ăn thịt gà Lương Quán)
6. Quảng Nam tứ bất:
Bất giao Thừa Thiên hữu
Bất thú Quảng Nghĩa thê
Bất thương Bắc Hà khách (cổ)
Bất đấu Bình Định kê
(Chớ kết bạn với dân Thừa Thiên
Chớ lấy con gái Quảng Nghĩa (Ngãi) làm vợ
Chớ buôn bán với khách buôn Bắc Hà
Chớ chọi gà với dân Bình Định)
7. Hoằng Hóa (xứ Thanh) tứ mạc:
Mạc giao Hoằng Nghĩa hữu
Mạc thú Nguyệt Viên thê
Mạc đả Bút Sơn kỳ
Mạc thương Quan Nội huyện
(Chớ đánh bạn với dân Hoằng Nghĩa,
Chớ lấy vợ Nguyệt Viên,
Chớ đánh cờ với người Bút Sơn,
Chớ buôn bán dân chợ Huyện).
Còn có những câu sau:
Nhất bất giao Thừa thiên chi hữu
Nhị bất thú Quảng ngãi chi thê
Tam bất đấu Phú yên chi kê
Tứ bất thương Bắc kỳ chi xứ.
THỪA THIÊN TỨ BẤT có dị bản như sau:
Bất giao An Cựu hữu.
Bất giá Dạ Lê thê.
Bất thực Cư Chánh kê.
Bất ẩm Thạch Hàn thuỷ
Cám ơn bài sưu tầm. Tôi chỉ được biết Tứ vật ở Bắc Ninh. Nay thêm nhiều "tứ" ở nhiều địa phương khác. Dân gian tổng kết như thế là dựa vào kinh nghiệm thời bấy giờ. Nguyên nhân có thể không giống nhau, nhưng lí do thì...có lí do cụ thể. Nếu người sưu tầm lí giải cả lí do cụ thể thì thú vị hơn. Chẳng hạn vì sao không ăn gà...của làng nọ? Lí do ở Bắc Ninh, theo tôi biết thì làng đó hay...bắt trộm gà của nhà khác. Vì thế mà ăn gà...sẽ bị ăn chửi! Nhưng nơi khác, không ăn gà, có thể là gà không ngon, gà bệnh, gà cúm H5N1... Chuyện không kết bạn với dân Phù Lưu. Theo tôi biết là do "giai thoại" dân Phù Lưu không thực lòng, không mến bạn. Giai thoại kể, ông khách đến chơi nhà, dân Phù Lưu không nói chuyện mời nước, mời trầu mà bảo con: - Thằng nhỏ đâu, mang điếu cho bác hút thuốc, rồi bác cho mấy đồng mà ăn kẹo!
Cái này là bình định tứ bất chứ ạ..
Trong QUẢNG NAM TỨ BẤT có câu:
“Bất đấu Bình Định kê”
(Chớ chọi gà với dân Bình Định)
Người Bình Định nên tự hào mới phải.
*
TỨ BẤT ở các vùng miền Việt Nam như sau:
1. Bắc Ninh tứ vật:
Vật giao Phù Lưu hữu
Vật thú Đình Bảng thê
Vật ẩm Đồng Kỵ thuỷ
Vật thực Cẩm Giang kê
(Chớ đánh bạn với người Phù Lưu
Chớ lấy con gái Đình Bảng làm vợ
Chớ uống nước làng Đồng Kỵ
Chớ ăn thịt gà Cẩm Giang)
2. Ứng Hoà (tên huyện, thuộc Hà Tây cũ) tứ vật:
Vật thú Vân Đình thiếp
Vật giao Hoà Xá hữu
Vật thực Tử Dương kê
Vật thính Bài Lâm thuyết
(Chớ lấy con gái Vân Đình làm vợ bé
Chớ kết bạn với người Hòa Xá
Chớ ăn thịt gà Tử Dương
Chớ nghe lời người Bài Lâm)
3. Sơn Tây tứ mạc:
Mạc tranh Đại Đồng trưởng
Mạc thú Tảo Thượng thê
Mạc giao Đông Sàng hữu
Mạc thực Mỹ Lương kê
(Chớ tranh trưởng với dân Đại Đồng
Chớ lấy con gái Tảo Thượng làm vợ
Chớ kết bạn với người làng Đông Sàng
Chớ ăn thịt gà Mỹ Lương)
4. Nghi Xuân (Hà Tĩnh) tứ vật:
Vật hành Cương Gián lộ
Vật giao Mỹ Dương nho
Vật thú Tả Ao thê
Vật bằng Cộng Khánh hữu
(Chớ đi đường Cương Gián
Chớ giao du với nhà Nho ở Mỹ Dương
Chớ lấy con gái làng Tả Ao làm vợ
Chớ kết bạn với dân Cộng Khánh)
5. Thừa Thiên tứ bất:
Bất giao Nguyệt Biều hữu
Bất thú Dạ Lê thê
Bất ẩm Thạch Hàn thuỷ
Bất thực Lương Quán kê
(Chớ kết bạn với dân Nguyệt Biều,
Chớ lấy con gái Dạ Lê
Chớ uống nước ở Thạch Hàn
Chớ ăn thịt gà Lương Quán)
6. Quảng Nam tứ bất:
Bất giao Thừa Thiên hữu
Bất thú Quảng Nghĩa thê
Bất thương Bắc Hà khách (cổ)
Bất đấu Bình Định kê
(Chớ kết bạn với dân Thừa Thiên
Chớ lấy con gái Quảng Nghĩa (Ngãi) làm vợ
Chớ buôn bán với khách buôn Bắc Hà
Chớ chọi gà với dân Bình Định)
Hoặc:
Nhất bất giao Thừa thiên chi hữu
Nhị bất thú Quảng ngãi chi thê
Tam bất đấu Phú yên chi kê
Tứ bất thương Bắc kỳ chi xứ.
Dân Thái bình Thanh hoá Na dinh Hà bắc buon bán luu manh và hay lùa dảo
Đăng nhận xét