Trước 1975, ở miền Nam các thầy cô dạy trung học được
gọi là "Giáo sư" (dịch từ chữ "Professeur" của Pháp), và
tôi nghĩ họ xứng đáng với danh xưng đó. Có những giáo sư trung học thời đó, tuy
không có bằng cấp cao cỡ tiến sĩ, nhưng những công trình nghiên cứu của họ và
những sách giáo khoa họ soạn đều là những công trình để đời. Trong giảng dạy,
các giáo sư trung học được quyền tự do chọn chủ đề và cách dạy, mà không có thế
lực chánh trị nào can thiệp.
Có thể nói giáo dục thời trước 1975 ở miền Nam là một
"đền thiêng" gần như độc lập với quan điểm chánh trị của chánh quyền
đương thời. Thật vậy, chương trình Việt Văn ngày xưa có khá nhiều tác phẩm và
tác giả thuộc bên kia chiến tuyến như Nguyễn Tuân, Xuân Diệu, Huy Cận, Tế Hanh,
Lưu Trọng Lư, Phạm Huy Thông, Thanh Tịnh, Văn Cao, Hữu Loan, v.v. Chương trình
triết học vẫn giảng dạy chủ nghĩa cộng sản và có những tranh luận sôi nổi.
Trong những kì thi, giới chánh trị và quân sự không được can thiệp. Trưởng nữ của ông Ngô Đình Nhu không được nhận vào trường y (vì thiếu điểm) nhưng không 'cận thần' nào trong chánh phủ Ngô Đình Diệm dám can thiệp.
Ông tướng Cao Văn Viên là người học giỏi và rất ham học, dù là quân nhân cấp tướng rất bận rộn, nhưng ông vẫn ghi danh học cử nhân văn khoa. Trong kì thi sau cùng, ông thi đậu cao các kì thi viết nhưng bị đánh rớt trong kì thi vấn đáp, và giám khảo đánh rớt ông là một người ở tuổi quân dịch! Vị giám khảo này chẳng bị phiền hà gì. Dĩ nhiên, ông tướng phải thi lại. Có một câu chuyện thật khác về một ông trung tá học cử nhân văn khoa bị giám đánh rớt và phải thi lại, và vị giám khảo này là lính của ông trung tá!
Có thể nói không quá đáng rằng nền giáo dục thời đó đã có được quyền mà ngày nay chúng ta gọi là "tự do học thuật" (academic freedom).
Có thể xem nền giáo dục thời trước 1975 là một tiếp nối nền giáo dục chịu sự chi phối của Khổng Nho vào cuối thế kỉ 19 và nền giáo dục Pháp thuộc. Đó là nền giáo dục được xây dựng dựa trên 3 nguyên tắc được đề ra từ năm 1958: Nhân Bản, Dân Tộc, và Khai Phóng.
Nguyên tắc Nhân Bản đặt con người
là trọng tâm của phát triển (chứ không phải là công cụ) và chấp nhận sự khác biệt
giữa các cá nhân. Nguyên tắc Dân Tộc tôn trọng và phát huy các tinh hoa của
truyền thống dân tộc, đảm bảo sự đoàn kết dân tộc. Nguyên tắc Khai Phóng tôn trọng
tinh thần khoa học và tiếp nhận những kiến thức mới, và góp phần vào sự phát
triển văn minh nhân loại.
Bạn đọc sẽ thấy những bài thơ có tựa đề như Tình tổ quốc, Lòng nhân ái, Ngày Giỗ Tổ, Nhớ ơn tổ tiên, Người dân Việt, Tình quê hương, Quê cha đất tổ, v.v.
Phong cảnh đất nước được thể hiện qua những bài thơ như Nha Trang, Sài Gòn, Đà Lạt, Sông Cửu Long, Đèo Hải Vân, v.v. cùng những danh nhân Trần Hưng Đạo, Khóc Tản Đà.
Người đọc cũng sẽ tìm lại những kỉ niệm đẹp thời dưới quê qua những bài thơ đẹp như tranh thủy mặc như Cảnh quê, Phiên chợ quê, Bức tranh xuân, Tết nhà quê, Xuân Kỉ Dậu, Chiều thôn quê, Ngày mùa, Trăng thu, v.v.
Những bài thơ khuyên học trò làm vệ sinh, Tuổi xanh chăm học, Đừng tham ăn, Nên dùng hàng nội hóa, v.v. Học đường được miêu tả qua những bài thơ quen thuộc như Có một trường, Trong phòng thí nghiệm, Vệ tinh nhân tạo, Hè về, Khai trường, Cắm trại, v.v.
Đó là những bài học có giá trị vĩnh cửu, những bài học không bao giờ lỗi thời, và vượt lên các định kiến chánh trị.
Các tác giả dùng chữ đơn giản, giàu hình tượng, và câu thơ thường ngắn. Đó là một kĩ năng rất tốt để truyền đạt những ý tưởng phức tạp đến trẻ em. Mỗi bài thơ có những chữ mới (đối với học trò) và được soạn giả giải thích các chữ mới đó một cách ngắn gọn. Đọc xong mỗi bài thơ, các em sẽ học thêm được một vài chữ mới và ý tưởng mới.
Những bài học trong sách xoay quanh 3 nguyên tắc giáo dục Nhân Bản, Dân Tộc, và Khai Phóng.
Có thể nói rằng đây không phải chỉ đơn
thuần là sách giáo khoa cấp tiểu học, mà còn bao hàm nhiều triết lí sống và
tương tác giữa con người và xã hội. Tôi thấy nội dung cuốn Tân Quốc văn giáo
khoa thư là một bổ sung rất tuyệt vời cho bộ Quốc văn giáo khoa thư, vì nó giúp
mở mang trí tuệ và làm giàu tâm hồn của giới trẻ.
Nguyễn Trương Thu Quỳnh
1 nhận xét:
Tiếc thay một nên GD nhân bản
Đăng nhận xét