PHỎNG VẤN NHÀ THƠ NGUYỄN KHÔI – Tiến sĩ Nguyễn Văn Hoa

Nguồn:
http://thang-phai.blogspot.com/2020/05/phong-van-nguyen-khoi-nguyen-van-hoa.html

Nhà thơ Nguyễn Khôi  

  

Từ phải qua:

Nguyễn Khôi (ngồi ngoài cùng)

Gặp vợ chồng Thế Phong lần đầu tiên ở Hà Nội, ngày 10/ 10/ 2006.

(Ảnh: Thế Phong chụp tại Khách sạn Phùng  Hưng/ Hà Nội.)

 
              PHỎNG VẤN NHÀ THƠ NGUYỄN KHÔI

                                                 Tiến sĩ Nguyễn Văn Hoa

27.12.2011: Nhà thơ Nguyễn Khôi bước sang Mùa Xuân thứ 75. Nhân dịp này Ts Nguyễn Văn Hoa (Kinh Bắc) đã công phu tổ chức một cuộc phỏng vấn nhà thơ Nguyễn Khôi xoay quanh câu chuyện Văn Chương. Chúng tôi trân trọng giới thiệu cùng Độc giả yêu thơ Kinh Bắc bài phỏng vấn này.
 
NGUYỄN VĂN HOA (NVH):
Thưa nhà thơ Nguyễn Khôi (NK), Anh sinh vào năm nào ?

NGUYỄN KHÔI (NK):
Nguyễn Khôi sinh vào năm 1938, cầm tinh CON CỌP.

NVH : Vậy là NK cầm tinh Hổ -  Ông Ba Mươi)

NK: Đúng vậy, NK tuổi Mậu Dần.

NVH: Anh sinh ở đâu?

NK : NK sinh ở Yên Bái .

NVH: Nơi sinh là Yên Bái ?

NK: Yên Bái chỉ là nơi sinh. Gốc gác của NK là Làng (nay là Phường) Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. NK từ nhỏ đến này vẫn giữ trọn vẹn Hồn quê Kinh Bắc: NK đẻ ở Yên Bái, nhưng ngay sau đó - gửi về quê ở Vú (U nuôi) tại làng, lên 4 "bắt" về ở nhà Ông bà ngoại (Đồ Nho) đi học, năm 1945, lên 7 tuổi đã học lớp 2 trường tiểu học Đình Bảng, 1946 tản cư lên Yên Thế, 1948 về Bắc phần Bắc Ninh (tự do) rồi lên Hiệp hòa học lớp 3, lớp nhì tiểu học.
Như vậy là từ lên 1 đến 12 tuổi NK sống ở quê hương Kinh Bắc (Bắc Ninh - Bắc Giang). Năm 1950 tản cư lên Thái Nguyên, học cấp 1, cấp 2 / hệ 9 năm, nhưng vẫn sống trong cộng đồng người Bắc Ninh (tản cư ở theo cả họ cả làng thành 1 khu vực kiểu "tự trị")... 1955-1958 học cấp 3 Lương Ngọc Quyến-Thái Nguyên, nhưng trọ học vẫn mấy người Bắc Ninh với nhau... Do đó ăn nói (ngôn ngữ) từ bé đến lớn vẫn giữ được ngôn ngữ phong tục tập quán “Người Đình Bảng - Bắc Ninh.”

NVH: 21 năm công tác ở Tây Bắc, anh còn nhớ gì nhất ?
NK: Khi vác ba- lô đi Tây Bắc (15-4-1963) trong hành trang của NK là tập "Thái dương vu thổ nhưỡng" - "Ánh sáng và phù sa" của Chế Lan Viên (bằng tiếng Trung) và các cuốn Đường thi nhất bách thủ, Tống thi nhất bách thủ, thơ ca Trung Hoa từ cổ đại tới Minh - Thanh, Thơ và từ Mao Trạch Đông (1 bản tiếng Trung và 1 bản tiếng Việt )... Sau này ghiền thêm cuốn Thi Nhân Việt Nam của Hoài Thanh in ở trong Thành hồi 1950. Lên Sơn La, NK là cán bộ "cắm bản" chỉ đạo HTX nông nghiệp phải học tiếng Thái để 3 cùng với dân bản, thế là có điều kiện đi vào Sống Chụ Son Sao... Thơ Mới (1930-1945) nhất là Chế Lan Viên, Hàn Mặc Tử, Bích Khê, Hoàng Cầm cùng 3 tác phẩm cổ điển Kiều, Chinh phụ ngâm, Cung Oán ngâm khúc... + thơ Trung Hoa + thơ Thái... đã cho NK cái vốn ( chữ nghĩa) để làm thơ và dịch thơ.

NVH: NK đã được giải thưởng văn chương nào ?
NK: NK đã nhận các Giải thưởng ví dụ như :
   - Giải thưởng viết về 1000 năm Thăng Long - Hà Nội -- bài thơ " Về Hà Nội".
   - Giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật Thủ Đô 2008 cho bộ sử Làng Cổ Pháp Cố Sự.
NVH: NK hiện nay ở đâu ?
NK: Tại số 259/39 phố Vọng- Quận Hai Bà Trưng Hà Nội. Nhà riêng hiện nay.
NVH: Độc giả yêu thơ NK có thể liên lạc với NK thế nào ?
NK: Điện thoại cố định có khi NK ra khỏi nhà, Điện thoại di động có khi hết Pin, cho nên tốt nhất là các bạn ấy có thể liên lạc qua hộp thư điện tử sau đây khoidinhbangr@yahoo.com.vn.-- [nay đã thay< khoidinhbang@gmail.com> 

NVH: NK tham gia những Hội văn học nghệ thuật nào ?
NK: NK là hội viên của các Hội:
 -  Hội Viên Hội Nhà Văn Hà Nội.
 - UV BCH Hội Văn nghệ Dân Gian Hà Nội.
 - UV BCH Hội VHNT các Dân tộc Thiểu Số VN (khóa 2).

NVH: Trước khi nghỉ hưu NK công tác ở đâu ?
NK: Chuyên viên Cao cấp, nguyên phó Vụ trưởng Văn Phòng Quốc Hội Việt Nam

NVH: NK đã xuất bản được bao nhiêu cuốn sách ?                           
NK: Tác phẩm NK đã cho ra mắt :
 - Trai Đình Bảng (thơ) nxb Văn học 1995, NXB Văn hóa Thông Tin , Hà Nội, năm 2000
 - Gửi Mường Bản xa xăm (thơ) NXB Văn hóa Thông Tin , Hà Nội 1998-Giải thưởng Hội VHTH các DTTS VN 1998.
 - Trưa rừng ấy (thơ tứ tuyệt 100 bài) nxb vhdt 2005
 - Bắc Ninh thi thoại (biên khảo) đã tái bản lần thứ 3.
 - Các dân tộc ở Việt Nam-cách dùng họ và đặt tên (biên khảo) nxb vhdt 2006.
  - Cổ Pháp cố sự -4 tập, 920 trang nxb vhdt  viết về cội nguồn Nhà Lý.
   - Có thơ in ở: tuyển tập thơ Việt Nam 1945-2000 (Nxb Lao động);tuyển tập thơ Việt Nam 1975-2000, Nxb Hội Nhà Văn; tuyển tập Văn học Miền Núi - nxb Giáo dục 1998; tuyển tập thơ Việt Nam thế kỷ 20 (Nxb Giáo dục-2005)  v.v. ...
 
Về phần Dịch thuật:
   - Sống chụ son sao (tiễn dặn người yêu)-truyện thơ dân tộc Thái
   - Tiếng hát làm dâu (dân ca HMômg)...
 
NVH: Thơ của Nguyễn Khôi đã ‘lọt vào mắt’ của các người làm tuyển tập thơ Việt nam ?
NK: Thơ Nguyễn Khôi được in trong các tuyển tập thơ Quốc gia:
     -1. Người H'Mông, Tuyển tập thơ Việt Nam 1975-2000, Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam , Hà Nội ;
     -2. Mùa thu này em đi Paris , TT thơ VN 1945-2000, Nhà xuất bản Lao Động
     -3. Gửi Tuyên Quang, TT thơVN thế kỷ 20. NXB Giáo dục
     -4. 2 bài thơ : Bản Chiềng Ly & Người H'Mông , TT văn học Dân tộc-miền núi 1945-2000, NXB Giáo dục
     -5. Về Hà Nội, TT thơ Nghìn năm thơ Việt , NXB Hội Nhà văn.
     -6. Về Hà Nội ,TT thơ 10 năm đầu thế kỷ 21 ,NXB Hội Nhà Văn.
     -7. Gửi em Paris mùa thu tím, TT 100 bài thi tình Hà Nội, NXB Trẻ.
   * In trong các Tuyển tập thơ các tỉnh thành phố khác ví dụ như Hà Bắc, Bắc Ninh, Bắc Giang, Bắc Kạn, Lai Châu, Lào Cai, Tuyên Quang, Châu Đốc, 700 năm thơ Huế, thơ Huế- Hà Nội, Quảng Nam, Bình Định...
 
NVH: Thể thơ nào NK “thuận tay“ nhất ?
NK: NK vận dụng khá thành thạo nhuần nhuyễn các thể thơ truyền thống cũ/mới : Song thất lục bát (đã xb tác phẩm dịch gồm : Tiễn dặn người yêu (Sống Chụ Son Sao) 1024 câu, Khun Lú - Nàng Ủa, Út Ỏ về Kinh, Dặn lại Mường,Tiếng hát làm dâu, Em bé -nàng Hổ...  -- tổng cộng 2060 câu đã được in ấn và phát hành với số lượng sách là 84.000 bản của Nxb Văn hóa Dân tộc, nxb Kim Đồng từ năm 1996-2003.
Các thể thơ khác được NK dùng đan xen tùy theo cảm hứng nên đã tạo được các bài thơ hay như:
 

MIỀN QUÊ KINH BẮC

 

Đây miền quê Quan Họ

Qua sông Cầu để yêu

Xa sông Thương để nhớ

Dải yếm hong ráng chiều

 

Đây dòng Tiêu sương mờ

Chèo đò Trương Chi hát

Chiêng Trõ gọi trống Chờ

Đợi ai trên Quán Dốc

 

Pháo Đồng Kỵ vừa dứt

Bổi hổi vào Hội Lim

Đình Bảng nổi trống vật

Trai Yên Thế đua chen...

 

Ngực nào đầy ánh trăng

Môi nào trầu cắn chỉ

Ai đến hẹn lại lên

Đôi mắt đen đến thế !

 

Tôi đi bao miền quê

Ngày về trông xa lắc

Bỗng gặp cánh chim chiều

Gửi hồn về Kinh Bắc...

Biên giới Việt - Lào 1967

 

- Gửi Tuyên Quang, Bản Chiềng Ly (7, 8 chữ)
- Người H'Mông , Về Hà Nội, Gửi em Paris mùa thu tím (tự do)
- Người đi tìm lá diêu bông (lục bát) Tuyển thơ tứ tuyệt 100 bài v.v...
NK là một cao thủ về thơ tứ tuyệt (nổi tiếng nhất là bài "Ao Làng" ) - ( ghi chú của Nguyễn Văn Hoa.)
 
NVH: Bạn đọc yêu thơ NK có thể đọc tác phẩm NK trên mạng Internet?
NK: Văn thơ Nguyễn Khôi đầu tiên được đăng tải trên website Newvietart của Từ Vũ mà trụ sở đặt tại Paris (Pháp) từ năm 2004 - vào thời điểm này, web gọi là Vietart .
 
Đây là tờ báo điện tử ra mắt vào tháng 8 năm 1994 do Từ Vũ, Nguyễn Mai (đã qua đời), Nguyễn Khôi... chủ trương với tôn chỉ-mục đích hoàn toàn độc lập, không bè phe nhóm, trở về cội nguồn Dân tộc, trên Newvietart.com người đọc chỉ tìm thấy những người cầm bút Việt Nam dù cho ở miền Bắc, miền Nam, ở Trong hay ở Ngoài Nước không phân biệt chính kiến...
Hầu hết các tác phẩm của NK đều được đăng toàn văn hoặc trích giới thiệu trên http://www.newvietart.com.
 
Sau này các tác phẩm của NK được phổ biến trên các báo điện tử ở trong nước như :
  - Người Đại Biểu Nhân Dân (của Quốc hội)
  -Văn VN.net (Hội Nhà văn Việt Nam) giới thiệu toàn văn bản dich Sống Chụ Son Sao -1024 câu (Tiễn dặn Người yêu) của Nguyễn Khôi.   
 - Các trang Websites như Văn Chương Việt ở Tp Hồ Chí Minh. "Vandanviet", Lengoctrac, nguyennguyenbay, vanhac, hxh, tranhuythuan, trannhuong,  phongdiep, nguyentrongtao,thaidoanhieu, datdung, vannghe songcuulong , phungphuongquy, vunho, sieuthi saigon... Khoa van ĐHSP TpHCM, Thi Viện.net,Quancoc online... Hoặc trên các báo Điện tử ở hải ngoại như : Chimvietcanhnam (Paris), sachhiem, Sontrung(canada), saimonthidan ( Hoakỳ), khekinhkha,(canada), Nguoibanduong (Mockba), Amvc-free (Paris) , Người Hà Nội tại Đức...
 
NVH: "Cổ pháp cố sự" ra đời trong hoàn cảnh nào ?
NK: Cổ Pháp Cố Sự (bộ sách viết về cội nguồn nhà Lý.)
Nhà văn Nguyễn Khôi quê gốc làng Cổ Pháp, sau đổi là Đình Bảng, đất phát tích Vương triều Lý; từ năm 2002 đã dành thời gian và tâm huyết viết Bộ Sử Làng "Cổ Pháp Cố Sự" 4 tập, dày 970 trang.
Tập 1+ 2+ 3 đã xuất bản, vừa được Giải Thưởng Văn Học Nghệ Thuật Thủ Đô 2008 (cùng đợt với tập" Thơ Trần Dần"). Tập 4 đã viết xong (Chuyện làng Đình Bảng từ 1945 đến nay) sẽ xuất bản trong dịp tới.
Newvietart đã đăng một số chương của Cổ Pháp Cố Sự http://newvietart.com/index4.500.html.
 
NVH: "Bắc Ninh thi thoại" (tập 1) đã gây tiếng vang lớn trong và ngoài nước ! Có phải anh đã công bố rộng rãi bản thảo "Bắc Ninh thi thoại "(tập 2) ?
NK: Đúng vậy. Trên Newvietart.com đã giới thiệu 2 cuốn sách này của NK.
 ví dụ: http://newvietart.com/index4.171.html
 
NVH: Theo NK thì làm thế nào để có thơ hay?
NK: Câu hỏi thú vị đấy !
Mời bạn đọc tìm đọc trên Newvietart.com : LÀM THẾ NÀO ĐỂ CÓ THƠ HAY ? tại : http://newvietart.com/index4.460.html.
 
NVH: Thơ dịch của NK. Một mảnh rất thành công trong sự nghiệp văn chương của NK là mảng thơ dịch!.
Tôi nghĩ rằng thể thơ Song Thất Lục Bát mà hình như sắp bị thất truyền ở Việt Nam. Rất may có bản dịch "Tiễn dặn người yêu" của NK, nhà thơ dịch giả có gì nói thêm với độc giả.
NK: Một điều ngẫu nhiên thú vị là: các dịch giả (Đ.C.NG.-M.P-NK) có thời đều ở Bản Nà Coóng, xã Chiềng Cơi, huyện Mường La, tỉnh Sơn La- nơi khu gia đình cán bộ Khu Tây Bắc và tỉnh Sơn La cư trú - phải chăng đó là duyên tiền định để các "Nhà" cùng Hứng khởi trước sau cất công thả hồn "dịch" Sống Chụ Son Sao" cho mọi người (các Dân tộc anh em trong mái nhà Việt Nam) cùng ngâm nga thưởng thức thiên tình sử bất hủ
này !
 
Ghi chú : “Tiễn dặn người yêu” toàn tập - Nguyễn Khôi (biên soạn) 418 trang, khổ 13x19,nxb VH Dân tộc-Hà Nội -năm 2000
 
NVH: NK làm việc ở Văn phòng Quốc Hội, theo dõi các dân tộc thiểu số , do vậy anh có điều kiện hoàn thành cuốn sách "Cách dùng họ và tên của các dân tộc Việt nam "?
NK: Mỗi một giai đoạn công tác, NK đều có để lại dấu ấn riêng , ví dụ Tiễn dặn người yêu gắn với 21 năm ở Tây Bắc, cuốn sách Cách dùng họ và tên của các dân tộc Việt nam là những ghi chép đúc kết của NK để kỉ niệm và tri ân những con người khắp mọi miền đất nước mà NK đã gặp gỡ giao lưu .
 
Cuốn CÁCH DÙNG HỌ VÀ TÊN CỦA CÁC DÂN TỘC VIỆT NAM :
Nguyễn Khôi cho phát hành cuốn Các Dân Tộc Ở Việt Nam Cách Dùng Họ & Đặt Tên, Nxb Văn hoá Dân tộc, Hà Nội - 2006. Cách dùng họ và đặt tên của Việt nam rất độc đáo, nó mang đặc sắc văn hoá Việt Nam qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước.
 
Trên Newvietart.com đã trích giới thiệu 6 bài trên 54 bài về giải mã họ và tên 54 tộc người ở Việt nam.
 
NVH: Phê bình là công việc rất khó. Khen không đúng thì độc giả cho là “phê bình theo cánh hẩu “, “phê bình bốc thơm” “Phê bình đánh hội đồng”. Có người chỉ chăm chăm “soi xét lí lịch tác giả”, đã là VIP thì thơ không hay cũng cũng được giải thưởng này giải thưởng nọ.
Kinh nghiệm chỉ ra rằng: Khi phê bình “chuyện Nôm khuyết danh” thì Phương pháp phê bình cứ bám vào lí lịch tác giả đã “phá sản”.
Nhiều người biết ngoại ngữ “vận dụng lí luận của nước ngoài” để phê bình tác phẩm Việt nam thành ra “ông nói gà bà nói vịt”. Khi đọc các bài phê bình kiểu này “Đầu ngô mình Sở” khó phù hợp với “tâm hồn Việt” khi cảm thụ các tác phẩm thơ Việt.
Nếu cứ cho rằng NK là người phê bình thơ theo “phương pháp truyền thống” cộng hưởng với tâm hồn Kinh Bắc, xin NK đơn cử mấy bài phê bình thơ mà mình tạm ưng ý?
NK : NK đã bình thơ :
 - Hoàng Cầm (Bùi Tằng Việt) với Lá Diêu Bông ...
 - Quang Dũng (Bùi Đình Diệm) với Tây Tiến, Đôi Mắt người Sơn Tây ...
  - Bùi Giáng với Mắt Buồn ...    
Đó là 3 trái Núi thơ (Thi Sơn) sừng sững trên bầu trời thơ Việt đứng sau Nguyễn Trái, Nguyễn Du... Để cho ta tự hào về sự tài hoa trong sáng của tiếng Việt đầy ắp hồn quên. Để thêm yêu tiếng Việt như "ngàn mày tràng giang" say muôn đời.
 
NVH : Số lượng thơ của NK hàng nghìn bài hay viết về Quê Hương, tình yêu, thế sự… nhưng trong phỏng vấn này, NK thử chọn nhanh những bài thơ hay mình tạm ưng ý nhất.
 
NK: NK có mấy bài thấy bạn đọc phản hồi cho là đọc được, ví dụ:
 

1- AO LÀNG

 

Vượt biển, chơi hồ trở quá giang

Bỗng dưng lại thấy nhớ Ao Làng

Cái đêm hè ấy ai ra tắm

Để cả bầu trời phải tắt trăng.

 

*2- BẢN CHIỀNG LY

       (Tặng T.H)

Bản Chiềng Ly chưa đi đã nhớ

Phố chênh vênh bên núi bên hồ

Gái bản từ lâu quen chợ búa

Trai Thuận Châu bao bạn nằm mơ.

 

Người Chiềng Ly hay đi đây đó

Mùa hoa Ban về dự hội làng

Quả Còn lửa bay ngang trời phố nhỏ

Trái tim hồng thiếu nữ đón xuân sang.

 

Tôi say đắm yêu cô nàng như thế

Cha mẹ thương cho về ở Kinh Kỳ

Không ở rể mà vẫn là rể quý

Để mỗi năm lại lên Tết Chiềng Ly.

 

                   Thuận Châu, hè 1993

           

3- Người H'Mông

 

4- GỬI TUYÊN QUANG

 

Ừ có hẹn cũng chưa về Tuyên được

Bếp lửa nhen ai đó sưởt riêng lòng

Đêm Hà Nội đã nhạt mùi hoa sữa

Tưởng tóc ai phảng phất hương rừng

 

Xa để nhớ một khúc thành sót lại

Một đoạn đường cát bụi tím bằng lăng

Một bến thuyền bắc cầu trong mong đợi

Một đêm thơ ai đọc lệ rơi thầm.

 

Để ai đấy ở lại cùng thành cổ

Mỗi sớm mai xuống chợ thả xuôi dòng

Ngồi thư viện xem chừng chưa ấm chỗ

Nghe gió mùa xao xác suốt triền sông.

 

Từ thượng nguồn ai trông về cuối bãi

Để ai kia khắc khoải những mong chờ

Thôi, cứ thế cho thời gian gió thổi

Gieo vào lòng một chút sóng sông Lô.

 

5- MIỀN QUÊ KINH BẮC

 

Đây miền quê Quan Họ

Qua sông Cầu để yêu

Xa sông Thương để nhớ

Dải yếm hong ráng chiều

 

Đây dòng Tiêu sương mờ

Chèo đò Trương Chi hát

 

Chiêng

Trõ gọi trống Chờ

Đợi ai trên Quán Dốc

 

Pháo Đồng Kỵ vừa dứt

Bổi hổi vào Hội Lim

Đình Bảng nổi trống vật

Trai Yên Thế đua chen...

 

Ngực nào đầy ánh trăng

Môi nào trầu cắn chỉ

Ai đến hẹn lại lên

Đôi mắt đen đến thế !

 

Tôi đi bao miền quê

Ngày về trông xa lắc

Bỗng gặp cánh chim chiều

Gửi hồn về Kinh Bắc...

 

Biên giới Việt - Lào 1967

    

6- NGƯỜI ĐI TÌM LÁ DIÊU BÔNG

                                            

 7- GỬI EM - PARIS, MÙA THU TÍM

 

Sớm Hà Nội...Sương Thu huyền ảo

Ngồi café vỉa hè

 

lặng ngắm sóng Hồ gươm

để nhớ Paris

khúc Autumn Leave

thánh thót vọng tâm hồn

cùng em dạo

Paris, mùa thu tím...

Paris đấy, của những ai mộng tưởng

“của đôi ta” tự thuở xa vời Anh như thể bỏ quên... đời vất vưởng

cuộc

tình nào

còn mãi?

 

Hà Nội ơi!

Thôi, mai em về Cửu Long giang cuộn sóng

Nhớ sông Seine ...thời khắc chẳng ngừng trôi

khung cửa hẹp

ôi thu, hừng sắc tím

tím cả hồn thơ thả mộng lên trời...

 

                                       Hà Nội, 15.11.2006

 

8- VỀ HÀ NỘI

 

Viết một trăm câu thơ

Chưa viết được một câu thơ về Hà Nội

Thơ in ra như cát bụi sông Hồng

Đâu viên gạch thành Thăng Long chôn đáy dòng lịch sử

Chút hồn xưa toả nắng sớm Ba Đình

Người Hà Nội –Ơi em,người Hà Nội

ở bên em chừng thấy sáng ngời lên

nét thanh lịch kiêu sa đang vươn tới

Tính hào hoa ta có tự nơi em

Ôi phố cổ – như tìm vào ma trận

Nào Hàng Da, Chợ Gạo, Hàng Đào...

ba mươi sáu phố phường ta thơ thẩn

để nhớ thời Kẻ Chợ trốn tìm nhau

Hoa sữa đấy thơm riêng lòng Hà Nội

chỉ mùa thu và chỉ một con đường

hồn thi sĩ Nguyễn Du

bay len lỏi đến mỗi lòng Hà Nội một niềm riêng

Niềm tâm sự đi tha phương bốn bể

vẫn thèm về một gợn sóng Hồ Gươm

một ánh rêu trên Tháp Rùa mờ tỏ

một tiếng rao đêm, một khúc đoạn trường

Bạn thương mến từ xa về Hà Nội

Nơi hồn thiêng sông núi tụ bến bờ

nhẩm câu thơ “Thăng Long thành hoài cổ”

Màu thời gian còn phảng phất ưu tư.

 

                                    Hà Nội 10.10.1995

 

*9- CHIỀU PHỐ VỌNG

 

“Người ta vọng chức quên tình

Tôi nay phố Vọng một mình Vọng Em”

 

Nắng óng ả xanh cao chiều phố Vọng

Hoa sữa vương hương cốm đầu mùa

Em xuất hiện như thiên thần lồng lộng

Rất diệu kỳ mà lại rất thơ

 

Đâu có phải bờ sông Lô hoang vắng

Gió dập dờn mây trắng ngút ngàn lau

Sông cứ chảy vờn sau tà áo trắng

Mặc thời gian như nước chảy qua cầu…

 

Ai mơ tưởng từ lâu câu chuyện cũ

Mối duyên thơ như trời đã đặt bày

Em cứ nói lòng mình qua hơi thở

Để cho anh uống cả tứ thơ say

 

Thật mộng ảo đâu đây chiều phố Vọng

Em có duyên rạng rỡ lạ kỳ

Anh trẻ lại với tình thơ sống động

Sông Lô hời…

ai đó gọi trên kia.

 

                 Phố Vọng, Hà Nội 2-9-2000

 
Gửi chú "tuyển tập thơ NK 63 bài do Hội Nhà Văn Hà Nội cho tiền vừa in xong . "Chiều Phố Vọng". Có mấy bài bạn bè thích như:
 

- TRƯA MƯỜNG ẢNG

 

Trưa Mường Ảng cam vàng và lúa chín

Về Sơn La còn ghé viếng bạn xưa

Nắng như cả khoảng trời tây đổ xuống

Một màu vàng no ấm ngập trời trưa.

Ai đó hát ngất ngư Phố Bản

Lũ nghé tơ nhảy giỡn rộn bờ khe

Ngọn gió quẩn thổi tung viền váy đỏ

Làm ngả nghiêng lơi lả cánh rừng tre.

Suối như nghỉ chỉ tiếng gà tao tác

Ai đó ra bến tắm thả hạc vàng

Thả cả tiếng đàn môi sang xứ khác

Trời Điện Biên mây trắng lang thang...

 

Chẳng ai nói...nghe thầm thì từ đất

Tình thoảng qua... chất ngất tựa Pha Đin

Trưa Mường Ảng hồn nhiên và hoang ngát

Một tiếng lòng thao thiết... phải không em?

 

Lai Châu 3-11-2000

 

20- LÊN MAI CHÂU NGỦ NHÀ SÀN

      (tặng : Nhà Thơ Vũ Quang Tần)

Lên Mai Châu qua đêm Bản Lác

Gái Thái tóc thơm, da trắng , thịt mềm

Đôi bầu Nhật Nguyệt như mộng ước

Ru hồn trai lên cõi trời tiên...

 

Thật "hên" còn xứ hoang sơ thế

Tắm suối nguồn, hái hoa Vông Vang

- Chai Rượu ngất ngư bên bếp lửa

Được "chết" trong say đắm mắt Nàng...

 

Ai đã từng sang Nga, sang Pháp

"Của Lạ" đâu bằng ở Việt Nam ? (1)

- Nhớ ơi Tây Tiến...thiên đường ngát

Lên ở Mai Châu ngủ Nhà sàn...

 

-(1) Việt Nam ta có 54 dân tộc (ngót 100 tộc người) nên các Bông hoa Rừng, Bông hoa Châu thổ, Bông hoa miền Biển... cực kỳ phong phú rất đẹp và rất lạ... thả sức cho các Nhà Văn, Nhà thơ tìm hiểu, khám phá...
_____________________
 
Kỷ niệm chuyến đi Mai Châu
(Hội Nhà Văn Hà Nội)
cùng nhà văn  Tô Hoài + nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn.
 
Nguyễn Khôi thân tặng
 
 Tô Hoài [ i.e. nguyễn sen 1920- 2014 hanoi]
 - Bến Tạ Bú
 - Trưa rừng ấy
 - Trăng giữa rừng
  - Đèo Pha Đin...
Tùy NVH chọn cho vừa ý.
 
NVH: Tác phẩm “Tiễn Dặn Người Yêu” NK thai nghén hàng mấy chục năm (trực tiếp 21 năm ở Tây Bắc đã chuyển từ “văn hóa Thái” sang “văn Hóa Kinh Bắc”, cô đọng lại NK có “bí quyết” gì chia sẻ với bạn đọc yếu tác phẩm dịch “Song thất lục bát” bất hủ này ?

NK: BÍ QUYẾT CỦA DỊCH THƠ
   *1- Trước hết phải nắm vững ngôn ngữ Việt (tiếng mẹ đẻ) luôn có ý thức phấn đấu làm "chuyên viên ngôn ngữ" như cụ Nguyễn Tuân...NK luôn nghiền ngẫm các cuốn tự điền như Tự điển Văn Tân(cả tiến Việt lẫn tiếng Trung), Tự điển Đào Duy Anh, Tự điển Truyện Kiều, Tự điển Hoàng Phê, tự điển Latinh-Annam, các từ điển Trung- Việt,Hán -Việt,Việt-Hán, Pháp-Việt, tự điển Thái-Việt, Mèo (H'mông)-Việt, Giải thích Truyện Kiều của Nguyễn Thạch Giang, các sách về ngôn ngữ học, các sách về Thi thoại - bàn về thơ cổ kim đông Tây, các hợp tuyển thơ văn... nghĩa là đọc 1 núi sách, đọc suốt đời... để có vốn chữ nghĩa.
   *2- Khi đã định "dịch" một tác phẩm nào thì trước tiên phải nghiền ngẫm đọc tác phẩm đó để hiểu 1 cách thấu triệt về nội dung, cách diễn đạt, cái "thần" của tác phẩm là gì ?
Người dịch phải xuống tận nơi "đẻ" ra tác phẩm "3 cùng" với đồng bào, xem & nghe họ kể-đọc-hát ở đâu (đám cưới, đám ma. lễ lên nhà mới, vui chơi, tình tự) Dịch giả hòa đồng (nhập thân) với con người cùng phong tục tập quán bản địa đã kể trong tác phẩm (như "Sống Chụ Son Sao", "Khun Lú-Nàng Ủa," "Tiếng hát làm dâu...")
   *3- dịch thơ bản gốc ra văn xuôi cho "hết ý" (dịch nghĩa từ tiếng Thái ra tiếng Việt)
   *4- Tham khảo các bản dịch đã có: đối chiếu /so sánh để rút ra cái hay cái dở mà liệu...
   *5- Chọn thể thơ để "ghép vần": tức là thi công đẻ ra bản dịch mới... Bản dịch Thơ thành công, thường phải là Nhà thơ đã có tay nghề cao, vì "dịch là sáng tác lại" cũng 1 câu thơ gốc đơn giản mộc mạc, khi chuyển thể (dịch) để cho câu thơ có hồn,sống động, có hình tượng thì người dịch không thể dịch chữ = chữ ,đơn điệu, mà là dịch Ý-tứ hồn vía (cái thần) của câu thơ mà người sáng tác đã gửi vào trong đó. (Thúy Toàn dịch bài "Tôi yêu em" của Pus-kin đạt "hay", VN đưa vào sách Giáo khoa, nhưng tiếc là dịch sai ý của Pus-kin trong nguyên tác "câu cuối")... Cái thú vị của dịch thơ là có câu đã 1000 năm rồi mà vẫn bàn cãi mãi chưa xong như "Phong kiều dạ bạc" của Trương Kế, "Lương Châu từ" của.Vương Hàn, đời Đường...
Vậy bí quyết dịch thơ là Dịch giả phải có tâm có tài hiểu thấu hết nhẽ cái mà mình định dịch (hóa thân vào tác giả) rồi xuất thần ứng tác một mạch đẻ ra 1 tác phẩm mới dâng Đời...
 
NVH: NK có nhiều tác phẩm viết về thơ Đường, ví dụ bài nào NK ưng ý nhất ?
NK: NK đã say mê nghiên cứu thơ Đường hàng chục năm nay, nhưng NK có cảm xúc mạnh khi bình thơ Đỗ Phủ, Lý Bạch
NVH: Xin cảm ơn nhà thơ NK đã giành gian quý báu để trả lời bài phỏng vấn đáng ghi nhớ này.
 
                             
                                        HÀ NỘI, MÙA RƯƠI TÂN MÃO (2012)                                               Nguyễn Văn Hoa thực hiện phỏng vấn

 
 

         Nguyễn Văn Hoa [1946 - ]
                             
- Sinh tại tỉnh Bắc Ninh/ Bắc bộ                     
- Tiến sĩ Kinh tế (bảo vệ tại CHLB Đức 28/ 02/ 1987)                     
 - Hội viên Hội Nhà văn Hà Nội                     
-  Hội viên Hội Văn nghệ Dân gian
                               
Đã in:                          
 - Sếu Đầu Đỏ (thơ, 1995)                            
- Mưa Trong Thơ sưu tầm, tuyển chọn, 1996)                          
- Miền Quê Kinh Bắc (sưu tầm, tuyển chọn, 1996 )
   v.v ...