Hà
Nội chuyện xưa phố cũ
Tạ Thu Phong / Tri thức Trẻ BooksNXB Hà Nội
Sách
gồm 39 đoản văn biên khảo về các hoạt động của thành phố Hà Nội khoảng giữa thế
kỷ 20 trở về trước, từ chuyện phố xá, chợ búa, quy hoạch thành phố, đến chuyện
ăn, chuyện mặc, chuyện chơi… của người dân Hà thành.
VIỆC
XỬ TRẢM NGÀY XƯA
Tạ Thu Phong
Thời phong kiến, một trong những cách thức hành hình tội
nhân là chém đầu. Người được giao nhiệm vụ hành quyết là đao phủ.
Ở Việt Nam, đao phủ không sử dụng búa, rìu mà dùng
thanh đao làm dụng cụ hành hình. Thanh đao dài ngót 1 mét, lưỡi to bản ở phần
mũi và thuôn dần về tay cầm. Chuôi đao dài, đủ cho hai tay cầm, tận cùng là
vòng khuyên có dây để quấn vào tay cho khỏi tuột.
Sau này người Pháp sang Đông Dương, họ thay cách hành
hình thủ công bằng máy chém, dụng cụ hành hình được cho là “nhân đạo” vì mang
cái chết tức thời cho tội nhân và đao phủ cũng không bị ghê tay.
Đao phủ là một nghề đáng sợ, không phải ai cũng có máu
lạnh theo cái nghề kinh khủng này và cũng không phải đao phủ nào cũng lão luyện
trong việc chém đầu người. Kẻ non tay đôi khi phải hạ đao hai lần thì đầu mới
lìa khỏi cổ tội nhân. Việc chém nhiều lần là chuyện rất kị, không chỉ chứng tỏ
tay nghề non nớt (nghề non thì tiền công cũng ít) mà còn bởi yếu tố tâm linh, sợ
bị báo oán. Vì vậy, đao phủ phải luyện tập rất nhiều để động tác được nhanh, mạnh,
chính xác. Bài tập là vạch một đường lên thân cây chuối hoặc quả bí ngô và chém
vào đường vạch đó cho đến khi thuần thục.
Trong truyện ngắn Bữa rượu máu, nhà văn Nguyễn Tuân mô
tả kiểu chém “treo ngành” rất kinh dị
của đao phủ Bát Lê, chỉ một nhát mà đầu không rụng hẳn mà vẫn dính vào cổ bằng
lần da gáy. Nhưng chuyện “chém treo
ngành” này có lẽ chỉ là sản phẩm hư cấu của nhà văn tài hoa họ Nguyễn mà
thôi.
Một
vụ hành quyết ở hồ Hoàn Kiếm cuối thế kỷ XIX.
Nguồn: La Guerre du Tonkin.
Nói đến đao phủ nổi tiếng ngày xưa có ông Ngáo ở Kinh
đô Huế, lão Gằm (có sách gọi là Gầm) dị nhân đất Hà thành chém người như chém
chuối. Sau này người Pháp mang máy chém sang Việt Nam thì xuất hiện đao phủ máy
chém. Người Việt đầu tiên làm nghề đao phủ máy chém là Nguyễn Đức Công hay còn
gọi là Cai Công, nhà ở Ngõ Huyện.
Thông thường các cuộc hành hình đều được tiến hành vào
mùa thu, đây là thời điểm bắt đầu rét lạnh, quan niệm cho rằng thời tiết lúc đó
là sự nghiêm khắc với con người sẽ thích hợp cho việc hành hình. Bởi việc trảm
quyết tiến hành vào mùa thu nên gọi là “thu
quyết”.
Khi có lệnh thi hành xử trảm thì viên quan đầu tỉnh phải
cử người đại diện chứng kiến cuộc hành hình. Đến thời khắc, toán lính cùng đao
phủ và hai người mang trống hoặc cồng đến nhà ngục giải phạm nhân ra pháp trường.
Thời phong kiến, Hà Nội có pháp trường Bãi Gáo là nơi
hành hình. Pháp trường này nằm sau ô Cầu Giấy (giữa bến xe Kim Mã và chùa Kim
Sơn ngày nay). Sở dĩ có tên gọi như vậy - theo cụ Doãn Kế Thiện trong cuốn Hà Nội
cũ - là do sau mỗi cuộc hành quyết, những người làm nghề phù thủy lại dựng khúc
chuối, trên úp cái gáo dừa làm hình nhân để chiêu âm binh. Những chiếc gáo dừa
ngày càng nhiều, chất thành đống ở pháp trường nên có tên gọi Bãi Gáo.
Một pháp trường nữa nằm bên hồ Hoàn Kiếm có mấy cây dừa.
Vị trí pháp trường này hiện nay chính là khu vực bến xe buýt gần đài phun nước
quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục.
Khi bị giải đi hành hình, tử tội cổ mang gông, chân bị
xiềng đi giữa toán lính. Nếu tội nhân là một tướng cướp hung dữ, thì không chỉ
xiềng xích gông cùm mà còn phải nhốt trong cũi tre đề phòng đồng đảng cướp phạm
nhân. Gia đình kẻ bị tử tội có thể được đi theo để nhận xác về chôn.
Đến pháp trường, tử tội được tháo gông và quỳ xuống đất,
hai tay bị trói quặt ra sau và buộc vào cái cọc đã đóng sẵn.
Quân lính đứng dàn xung quanh. Một tấm biển kể rõ tội
lỗi của người bị chém dựng bên cạnh.
Viên quan giám sát cầm loa đọc bản án. Tội nhân, tóc
quấn và buộc gọn tận đỉnh đầu, áo bị lột xuống thắt lưng, cúi cổ vươn đầu chờ
lưỡi dao kết thúc cuộc đời.
Một tiếng trống rền rĩ nổi lên, ban đầu dồn dập sau chậm
và nhỏ dần. Vài giây yên lặng - đây là lúc chờ đợi lệnh hành quyết - thì hai tiếng
trống đánh mạnh, tiếng trống thứ ba chậm một nhịp. Lệnh hành quyết bắt đầu!
[...]
Ở Hà Nội những năm đầu thế kỷ XX, mấy cây dừa già ở
pháp trường hồ Hoàn Kiếm chuyên dùng để bêu đầu tử tội. Những người mê tín thường
hay tranh nhau lấy sợi dây trói tội nhân đem về làm nhẫn, làm vòng đeo cổ hay
làm vòng chân vòng tay bởi họ tin rằng đeo những vòng này sẽ tránh được tà ma.
Cũng có những người lấy tờ giấy hứng những giọt máu nhỏ
xuống từ thủ cấp mang về dán vào đầu giường với niềm tin là tránh được ác quỷ
Phạm Nhan. Nhưng chuyện đó vẫn còn là bình thường. Kinh khủng hơn là mỗi khi
chém một tên cường tặc nào đó thì một số người mê tín tranh nhau cướp được miếng
gan của tên tướng cướp để ăn.
Những kẻ này đinh ninh rằng sau khi ăn miếng gan của
tướng cướp sẽ có được cái can đảm vô địch. Tục mê tín này không chỉ có ở Việt
Nam. Truyện ngắn Thuốc của nhà văn nổi
tiếng Trung Quốc Lỗ Tấn cũng kể câu chuyện tương tự. Lão Hoa chủ quán trà có con trai bị bệnh lao rất nặng, để chữa cho con,
lão Hoa đã dốc tiền, mờ sáng đến pháp trường mua bằng được một chiếc bánh bao tẩm
máu của tử tội mang về cho con ăn để chữa bệnh. Tuy nhiên cuối cùng thì đứa con
vẫn chết. Cái bánh bao thấm máu tử tù bị chém không có tác dụng chữa bệnh gì cả.
Sau khi chém xong, thi thể kẻ tử tội được giao trả cho
gia đình để mai táng. Nếu người bị chém không có thân nhân thì sẽ bị chôn một
nơi riêng. Gia đình khi nhận được xác thường dùng chỉ khâu đầu liền với thân để
chôn cho toàn thây. Ở một số địa phương có phong tục khi chôn kẻ tử tội, tang
gia chọn một miếng gỗ làm thanh gươm nhỏ, đặt dưới chân thi thể, đầu kẻ chết hướng
về phía bắc. Có nhà còn mời sư thầy về làm lễ, đọc các câu thần chú siêu thoát
cho kẻ bị chết chém. […]
Tạ Thu Phong
*
Nguồn:
https://zingnews.vn/nghe-dao-phu-o-ha-noi-xua-post1369188.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét