“VÁY THIẾU NỮ BAY”, MỘT TUYỆT PHẨM THI CA – Nguyễn Đình Chúc

         

Ảnh ký hoạ chân dung nhà thơ Phạm Ngọc Thái

   
                                                             

VÁY THIẾU NỮ BAY

         Rõ ràng trong ngọc trắng ngà

         Dày dày sẵn đúc một tòa thiên nhiên

                                                Nguyễn Du

                                        

Váy thiếu nữ bay để ngỏ

Một khoảng trời nghiêng ngửa bên trong

Gió réo rắt, nắng bồn chồn hơi thở

Tìm vào cung cấm của em.

 

“Bờ bãi con người” em trổ hoa trái ngọt

Đến đế vương cũng khum gối cầu mong

Váy thiếu nữ bay lộ một lâu đài, điện ngọc

Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm.

 

Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại

Mênh mông bàu trời, say đắm thế gian

Có phải đó khúc quân hành nhân loại

Em giữ trong mình nguyên thuỷ lẫn văn minh.

 

Váy thiếu nữ bay để thấy đời còn có lý!

Sự sống anh cùng nhân thế tồn sinh

Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất

Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang.

 

                                                   Phạm Ngọc Thái

          
    “VÁY THIẾU NỮ BAY”, MỘT TUYỆT PHẨM THI CA 

                                                                     Nguyễn Đình Chúc

       (Trích Tập “Phê bình và tiểu luận thi ca – PNT”, 2013 )

Có nhà thơ nào đã ví "cái" của người thiếu nữ như một cổng trời, qua cổng trời đó là vào một động thiên thai. Hay như cách tả của bà Hồ Xuân Hương về  "cái ấy" của chị em:
 
                Bày đặt kìa ai khéo khéo phòm
                Nứt ra một lỗ hỏm hòm hom
                                  (Động Hương Tích)
    
Khi thì bà mượn cái quạt để tả:
 
              Chành ra ba góc da còn thiếu
              Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa...
 
Giờ đến với bài thơ "váy thiếu nữ bay" của PNT - Anh đã ví:
               

Một khoảng trời nghiêng ngửa bên trong

    
Đến thiên nhiên cũng phải run rẩy:
 
          Gió réo rắt, nắng bồn chồn hơi thở
          Tìm vào cung cấm của em...
 
Cũng đúng thôi! Ngay cả trái tim con người khi cảm xúc còn rung động huống hồ thiên nhiên? Nhưng điều mà tôi muốn nói ở đây, viết ra câu thơ như thế là tác giả đã... mạnh bạo. Đọc lên ta thấy gai gai... nhưng ngẫm kỹ lại thì sướng thơ.
 Sang đến khổ thứ hai, bắt đầu mang theo tính triết lý:
                 

“Bờ bãi con người” em trổ hoa, trái ngọt                

Đến đế vương cũng khum gối cầu mong

     
Trong nhân sinh quan ta thấy rõ ràng nhà thơ đứng về phía nhân gian, ca ngợi tình yêu sự sống ở chốn cộng đồng. Ta thường nói, sở dĩ tác phẩm của Nguyễn du bất hủ !? Bởi Người đã có hàng chục năm phải sống lăn lộn nơi dân dã, thấu hiểu nỗi tình kiếp chúng sinh mà viết nên... KIỀU - Tôi nghĩ, một quan điểm rất cơ bản trong thi ca chính là thái độ nhân sinh và thế giới quan của nhà thơ như thế nào? nó có ý nghĩa rất quyết định tới tấm vóc của một bài thơ hay, cũng như các tác phẩm văn học nói chung.
     
Trở lại bài Váy Thiếu Nữ Bay - Câu thơ vừa nói trên ý rằng, ở nơi "bờ bãi con người..." em như hoa trái của sự sống. Sự sống mà không có hoa trái thì sẽ khô xác, chỉ như là cái xác chết. Sau đó để làm rõ hơn về ý nghĩa của “cái ấy”, nhà thơ viết:
                           

Đến đế vương cũng khum gối cầu mong

     
Vậy là, hơn một lần tác giả lại bộc lộ quan điểm: Cái ấy của em còn cao hơn, đáng giá hơn cả hàng bậc đế vương kia.                
 Sau đó miêu tả với mức độ rộng cao hơn:
                            

Váy thiếu nữ bay lộ một lâu đài. điện ngọc                           

Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm...

     
Dùng hình tượng ví như "lâu đài, điện ngọc" ta cũng dễ hiểu. Cụ Nguyễn Du cũng đã chẳng từng ví của Kiều:
                           

Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên

     
Còn về ý nghĩa tiến hoá vạn vật trong vũ trụ hay của thế giới nhân quần, khởi thuỷ và muôn năm cũng là ở trong cái ấy mà ra cả. Sự sống và văn minh, tiến bộ thế giới... đều phải bắt đầu từ đấy!
     
Câu thơ: Nơi sự sống nhân quần tiến hoá muôn năm/-  đã mang theo cả ý nghĩa thời đại và tính vũ trụ. Sang khổ thơ thứ ba:
                            

Váy thiếu nữ bay mang cả hồn thời đại                           

Mênh mông bầu trời, say đắm thế gian

     
Cái mà đã dấu trong chiếc váy của người thiếu nữ lại bao trùm lên cả hồn thời đại? Làm say đắm thế gian? Không phải chỉ bây giờ, mà từ xa xưa đến mai sau,  vẫn thế... Rồi tác giả chốt lại trong câu thơ kết đoạn:
                  

Có phải đó khúc quân hành nhân loại?                   

Em giữ trong mình nguyên thuỷ lẫn văn minh

     
Từ thuở thiên thai khi mà người đàn bà còn chưa biết mặc váy? Cái đó đã có rồi - Nó mãi mãi là một bích phẩm bất hủ nhất, của cả tạo hoá lẫn xã hội con người. Thơ đã mang màu sắc triết học, nghĩa kết vào nhau rất chặt chẽ.
Sang khổ thơ cuối cùng, tác giả tung ra một lời phán quyết:
                          

Váy thiếu nữ bay để thấy đời còn có lý!                         

Sự sống anh cùng nhân thế tồn sinh                          

Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất                         

Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang...

     
Câu thơ kết đã khoá lại toàn bộ bài thơ - Chính nó mang theo một lời triết lý có ý nghĩa xã hội: Hàm ý về một phủ định nào đó? Xin phân tích đôi nét - Bước đầu tác giả lý giải về sự sống:
                          

Sự sống anh cùng nhân thế tồn sinh

     

Nghĩa là từ cá nhân tới xã hội phải nhờ có "cái ấy" mới có thể tồn tại và phát triển, rồi tác giả giải nghĩa biện luận ấy:
                         

Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất

     
Nói là phàm tục, cũng là phàm tục - Nếu nói "thiêng", thì cũng có ý nghĩa thiêng? Chẳng thế mà nhà thơ Nga M.Lermôntốp đã viết những câu thơ bất hủ về tình yêu với người đàn bà:
                       

Tượng thờ dù đổ vẫn thiêng                      

Miếu thờ bỏ vắng vẫn nguyên miếu thờ.

    
Bởi vì:  Với ý nghĩa chân chính, lòng ham muốn cái đó... là đỉnh cao tột cùng trong sự thăng hoa của tình yêu con người! Cái hạnh phúc vô giá, niềm đam mê vô tận. Nó vừa tạo nên những sướng vui, đồng thời cũng là nguồn gốc của nỗi đau khổ. Nó mang đến ý nghĩa thánh thiện, đức nhân ái và bao dung. Nó chính là hạt nhân của tình lứa đôi. Cho nên Puskin đã nói một câu nổi tiếng, rằng: "Chỉ có tình yêu mới giết được thù oán" -  Ý nghĩa đều nằm trong câu thơ của Phạm Ngọc Thái: 

“Dù dung tục vẫn thánh tiên bậc nhất”.

     
Ở đây tác giả cũng chỉ nhấn mạnh về tình yêu gái trai nơi nhân gian, mà anh gọi là "bờ bãi con người".  Câu cuối cùng chốt lại cả bài thơ:
                      

Khởi điểm cho các luồng chính trị toả hào quang...

     

Đó là ngòi bộc phá nổ để bảo vệ cho toàn bộ ý tưởng, hình tượng và sự biện luận của bài - Nào là: "Váy thiếu nữ bay"...  mang cả hồn thời đại... sự sống nhân quần tiến hoá... mênh mông bầu trời... say đắm thế gian, v.v... Chỉ để bảo vệ một chủ thuyết: Ca ngợi cái kiệt tác mà tạo hoá đã sinh ra trên tấm thân người đàn bà!
    
Thì từ khi có vũ trụ cùng thế giới con người - Đến nay đã có cái gì được coi là cao hơn, vĩ đại hơn cái của đàn bà ấy đâu? Dù nhân loại có tiến triển đến hàng triệu năm nữa, nó vẫn vĩ đại nhất!
     
Cho nên một bài thơ hoàn hảo, có đầy đủ phẩm bích ca ngợi về cái kiệt tác của thượng đế ấy? Nó cũng xứng là một tuyệt phẩm hay một kiệt tác thi ca!...
                                                         
                                                                            Nguyễn Đình Chúc