Nhà thơ Nguyên Lạc
Có hai bài ca dao dài hơn bốn câu tôi thuộc lòng từ
bé. Một là bài Trâu Ơi. Còn bài thứ hai ngày nay thấy trên mạng người ta đặt
cho cái nhan đề: Lấy Chồng Sớm:
Lấy chồng từ thuở mười lăm,Chồng chê tôi bé không nằm cùng tôi.Đến khi mười tám đôi mươi,Tôi nằm dưới đất, chồng lôi lên giường.Một rằng thương, hai rằng thương,Có bốn chân giường gãy một còn ba.Ai về nhắn với mẹ cha,Chồng tôi nay đã giao hoà cùng tôi....
Ai về nhắn với mẹ cha,Chồng tôi nay đã giao hoà cùng tôi.
Tú Điếc
[Hết trích]
.............
https://nghiathuc.com/2022/09/09/ngay-be-doc-ca-dao-tranducpho/
Đây là hai nhận xét của ông mà tôi chú ý trong bài viết trên:
Tú Điếc.
2. "Tôi dám chắc rằng thời xưa dân ta không hề biết thủ pháp 'Show do not tell' nhưng nhiều bài ca dao đã thể hiện tài tình kỹ thuật này". và "Ngày nay có một số người đi rao giảng thi pháp “Show do not tell” nhưng tôi đọc thơ họ chỉ thấy toàn “Tell and tell.” Thật ra làm thơ không quan trọng ở chỗ dùng thủ pháp nào, miễn sao nó chuyên chở được ý nghĩa và cảm xúc đến với người đọc là ok"
Tú Điếc.
Tôi sẽ lần lượt trả lời 2 nhận xét trên của ông Tú Điếc: nhận xét số 2 trước, rồi kế tiếp là nhận xét số 1.
Câu nhận xét số 2 trên của ông Tú là câu nhận xét đầy "ngụ ý", "bóng gió" đến người: nó không phải là PHIẾM.
Sao gọi là "cạnh khoé"?
Xin thưa, ngay đây, câu này: "Tôi dám chắc rằng thời xưa dân ta không hề biết thủ pháp 'Show do not tell' nhưng nhiều bài ca dao đã thể hiện tài tình kỹ thuật này". và "Ngày nay có một số người đi rao giảng thi pháp “Show do not tell” nhưng tôi đọc thơ họ chỉ thấy toàn “Tell and tell.”
Những lời trên của ông Tú Điếc đâu phải là lời phiếm, rõ ràng là lời đầy "ngụ ý", muốn "cạnh khoé" người.
[Trích đoạn]
Trước 1975, tôi có lần về học thêm chuyên môn tại Đại học Chiến Tranh Chánh Trị Đà Lạt và được học nghệ thuật hùng biện với Linh mục Nguyễn Văn Vàng. Đến giờ nghỉ giải lao, một ông Trung Úy xáp lại gần Linh mục, ra vẻ ta đây, vừa cười vừa hỏi “đểu” một câu “thối như mắm tôm”:
- Thưa Linh mục, tôi thấy ngày xưa Án Tử người nước Tề có học khóa hùng biện nào đâu mà đến du thuyết ở chỗ nào cũng thành công?
Ông Linh mục Dòng Chúa Cứu Thế mặt vẫn hiền dịu, nhẹ nhàng trả lời:
- Mỗi khi có một cuộc tranh luận thành công (hay thất bại) là có người tìm hiểu, phân tích xem nhờ đâu mà thành công hoặc vì sao mà thất bại. Rồi sau đó có người tổng hợp lại thành những nguyên tắc (có tính lý thuyết) và trường Đại học Chiến Tranh Chánh Trị đã mời tôi đến để truyền dạy những nguyên tắc đó cho các anh, những người cần đến kỹ năng này. Dĩ nhiên, nắm vững lý thuyết là điều kiện cần nhưng chưa đủ để trở thành người ăn nói giỏi. Dựa vào mớ lý thuyết ấy rồi tùy năng khiếu cá nhân, cộng với kinh nghiệm thực hành trong những tình huống cụ thể, khả năng nói trước đám đông của các anh sẽ tiến bộ.
Ông Trung Úy có câu hỏi “thôi như mắm tôm” đứng đực mặt ra ngượng ngùng hổ thẹn trước các bạn cùng lớp vì không hiểu sự khác biệt giữa lý thuyết và thực hành của nghệ thuật hùng biện.
Khi đọc bài Show, Not Tell Trong Thơ, có người email hỏi tôi: “Nguyễn Bính có biết Show, Not Tell là cái quái gì đâu mà thơ của ông cũng đi vào lòng người và hàng bảy, tám mươi năm nay vẫn hiện diện hiên ngang trong dòng thơ của dân tộc?” Ông này đã mắc chứng bệnh tương tự như ông Trung Úy ở trên – thích hỏi “đểu” thiên hạ trong khi mình chẳng hiểu gì về mối tương quan và sự khác biệt giữa Sáng Tác và Phê Bình. Câu hỏi – như một phát biểu đầy ấn tượng, nhưng lại lộ ra sự thiếu hiểu biết về điều mình phát biểu – tuy có hơi thiếu lịch sự nhưng theo tôi, trong tranh luận văn chương, vẫn có thể chấp nhận được. Hy vọng đọc phần giải thích ở trên ông sẽ thấy được cái sai của mình và có thái độ thích hợp.
- Chắc ngày xưa ông Nguyễn Bính chưa học được “SHOW NOT TELL” như nhà trí thức Phạm Đức Nhì (nên) mới bị cái lỗi TO ở khổ thứ 3 (và) bị ông ấy chê. Mà nghĩ lại, không ai biết Phạm Đức Nhì là ông nào mà Nguyễn Bính thì người yêu thơ Việt Nam ai cũng biết và ngưỡng mộ. (Hai chữ trong ngoặc đơn là của PĐN)
Trả lời:
- Đây là kiểu bình luận bá đạo – không dẫn chứng xem bài bình thơ của người ta sai ở chỗ nào mà “chêm” vào một phát biểu vừa thiếu hiểu biết – mù tịt về điều căn bản nhất của phê bình – vừa coi thường thiên hạ. Ông này cũng giống ông Trung Úy ở chỗ không biết mô tê gì về công việc phê bình mà bày đặt lên mặt hỏi “đểu”. Nhưng ông còn tệ hơn một bậc là có ác tâm, ác ý – đã nêu đích danh tác giả ra mà xách mé, châm biếm một cách sai trái. Dĩ nhiên, câu bình luận nặng mùi như thế chỉ làm ô uế môi trường tranh luận văn chương.
(THƠ “KHĂN ĐÓNG ÁO DÀI” VÀ SHOW, NOT TELL
Phạm Đức
Nhì) [*]
[Hết trích]
Còn phần về:
[Hết trích]
- "tôi đọc thơ họ chỉ thấy toàn “Tell and tell.”
Tú Điếc
Xin trả lời: Đâu phải lúc nào người hiệp sĩ, võ sĩ cũng dùng "tuyệt chiêu" của mình, tùy trường hợp, tùy tình huống cụ thể, tùy đối tượng và tùy mục đích, phải không?
- "Thuyền nan hay ca-nô đều độ được người qua sông"
Tú Điếc
Xin trả lời: Ca-nô đưa người qua sông nhanh hơn và an toàn hơn thưa ông Tú.
Xin ghi lại lần nữa nhận xét của ông Tú Điếc mà tôi sẽ bàn luận:
[Trích đoạn]
Khi đã có vợ rồi, một hôm ngồi nghĩ ngợi vẩn vơ tôi chợt nhớ đến bài ca dao trên, đọc lẩm nhẩm cho vui, tôi mới chợt phát hiện một điều quan trọng thú vị.
Ai về nhắn với mẹ cha,Chồng tôi nay đã giao hoà cùng tôi.
A, thì ra chị này cũng đáo để thật! Mới mười lăm mười bảy tuổi đầu anh chồng không ngó ngàng gì đến đã phật lòng về nhà méc với cha mẹ rồi! Thế thì mười chín đôi mươi được chồng thương không gãy chân giường mới lạ! Tuy anh chồng có hơi vũ phu chút đỉnh nhưng giọng điệu của chị không hề trách cứ giận hờn mà còn sung sướng khoái trá khi được “giao hòa” nữa nghen. Ai dám bảo phụ nữ ngày xưa là thiếu lửa trong chuyện vợ chồng?
Tôi ngẫm nghĩ mãi cái chữ “nhắn” trong câu áp chót, nó mới hay làm sao!. Người đọc có thể nhận ra rằng chị này đã “ăn quen bén mùi” rồi nên chẳng đành lòng xa anh chồng vài hôm để về nhà mẹ!
[Hết trích]
Một rằng thương, hai rằng thương,Có bốn chân giường gãy một còn ba.
Vũ phu:
- (gốc Hán Việt, vũ: uy lực; phu: người đàn ông) Nói người đàn ông thô bạo dùng sức mạnh để đàn áp người khác (thường là phụ nữ – vợ của họ).
Ví dụ:
- Chị ấy đau khổ vì lấy phải một anh chồng vũ
phu
Từ điển Nguyễn Lân
- Kẻ thô bỉ cục cằn. Ví dụ: Đồ vũ phu
- Kẻ thô bỉ cục cằn. Ví dụ: Đồ vũ phu
Từ điển Khai Trí
Trong ngữ cảnh bài ca dao, đâu có cảnh người đàn ông thô bạo dùng sức mạnh đàn áp hoặc đánh đập cô gái đâu? Chỉ "yêu" cuồng nhiệt, hơi bạo liệt chút thôi: do đó, dùng chữ "vũ phu" không chính xác lắm.
"Tôi ngẫm nghĩ mãi cái chữ “nhắn” trong câu áp chót, nó mới hay làm sao!. Người đọc có thể nhận ra rằng chị này đã “ăn quen bén mùi” rồi nên chẳng đành lòng xa anh chồng vài hôm để về nhà mẹ!"
Tú Điếc
- Xét một cuốn sách, bài văn, bài thơ... ta phải hiểu rõ "thời" nó xuất hiện. Trong ngữ cảnh bài ca dao, nó xảy ra vào thời phong kiến, nam trọng nữ khinh, giàu trọng nghèo khinh. Người con gái còn trẻ (15 tuổi) này con nhà nghèo, được cha mẹ gả vào nhà giàu (nằm ngủ dưới đất). Ông chồng chắc lớn tuổi hơn (Chồng chê tôi bé). Cha mẹ gả con mình có thể để trả nợ ("gả bán") hoặc mong con mình vào nhà giàu sang để cuộc sống được khấm khá hơn. Người đàn ông trưởng thành này (ông chồng) chắc đã có vợ - thời phong kiến đàn ông có quyền nhiều vợ - người con gái trẻ này được gả có thể vừa là thiếp vừa là người ở, phải phục vụ cho nhà chồng. Đó là tổng quan bài ca dao "Lấy chồng sớm".
Xin thưa:
- Để nói về sự bất nghĩa của người con trai đối với cha mẹ, tục ngữ có câu : "Cha mẹ xa, cái l. gần", hay ca dao: "Nóc nhà xa hơn cửa chợ/ L. vợ gần hơn mả cha".
Ở đây ông Tú Điếc "phán": "chị này đã “ăn quen bén mùi” rồi nên chẳng đành lòng xa anh chồng vài hôm để về nhà mẹ", thì cũng giống như tục ngữ và ca dao trên, chỉ cần thay thế "cái l." bằng "con buồi" thôi, phải không? Mê "buồi" chẳng đành lòng xa anh chồng vài hôm để về thăm cha mẹ không phải là hạ thấp phẩm giá của người con gái sao? Than ôi, sao nỡ đành dùng đầu óc "phồn thực" (tôi không dám dùng 2 chữ "tục tĩu" như ông Tú Điếc dùng trong bài) mà suy luận như vậy, làm hỏng bài ca dao hay. Đã là Tú tài rồi - có nghĩa là người hiểu biết - dù cho có cợt đùa, như trong phiếm luận, cũng phải biết ngăn ngừa trước sau, đừng "quá lố".
(Will Durant)
Trân trọng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét