PHẠM NGỌC THÁI VÀ TUYỆT TÁC THI CA HIỆN ĐẠI VN - Nguyễn Thị Xuân

                                                                 

Nguyễn Thị Xuân

GV Trường THPT Ba Đình Hà Nội

 

                    
Tôi đã bình bài này từ mấy năm trước, sau đó được nhà thơ đưa vào xuất bản trong tập: "Cánh đại bàng của thi ca đương đại VN", Nxb Thanh niên 2019 - Nay thu gọn bài bình lại một chút, xin đăng để bạn đọc cùng thưởng lãm một tuyệt tác thơ tinh của anh.
 
                 

ANH VẪN VỀ      

THEO DÒNG LỆ EM TIẾC NUỐI

 

Em nói với tôi rằng: "Muốn có một đứa con…"

Dù xa cách nhớ nhau trong hoài niệm

Năm tháng dáng hình em hiển hiện

Phía chân trời thắp sáng lửa tim tôi.

 

Người thục nữ tôi yêu, những năm cuối cuộc đời

Cho tới lúc nấm mồ anh xanh cỏ

Em hãy thắp nén hương lòng tưởng nhớ

Để hồn anh siêu thoát dưới trời âm.

 

Gặp em muộn rồi, bóng xế hoàng hôn

Tóc cũng bạc đôi phần dẫu tim còn khao khát

Ngày anh khuất chắc làm em thổn thức

Nước mắt tràn trên nấm mộ thương yêu.

 

Thì đời này, em ạ! có trớ trêu

Nhưng ta đã bên nhau sưởi ấm mùa đông rét

Anh hôn lên đôi môi em, như một vầng trăng khuyết

Thấy cả bầu trời du ngoạn cõi hồn xanh.

 

Lại bùng cháy trong thơ ngọn lửa trái tim

Ngọn lửa của tình yêu vĩnh diệt

Em đừng khóc cho lòng anh thêm tan nát

Có rời chốn dương trần, anh không chết đâu em.

 

Chỉ hóa kiếp mình tiếp cuộc trường sinh

Cùng thi ca, anh sẽ sống muôn đời trong nhân thế

Vẫn khắc khoải quanh nàng vào nỗi nhớ

Với mối tình nồng thắm của em yêu.

 

Nếu giây phút nào em lạc bến cô liêu!

Giọt lệ thơ rơi nhòa trang giấy trắng

Hãy tìm đến nấm mồ anh, miền xa vắng

Rồi âm thầm một chút khóc cho nhau.

 

Anh thương em đời gặp cảnh bèo dâu

Em nhớ về anh sống kiếp chàng du mục

Thời trai trẻ phong trần qua chiến tranh loạn lạc

Cả cuộc đời chỉ ham thích thơ văn (*)

 

Anh tìm đến em, lúc đã tàn úa mái đầu xanh

Yêu tha thiết mà cách ngăn thế giới

Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối

Và yên lòng nơi nấm mộ ngàn thu...

                  

                                                Phạm Ngọc Thái

 
(*) Câu thơ trên do chính tác giả sửa lại, so với bản in trong các tác phẩm trước.
               
 

Nhà thơ Phạm Ngọc Thái        

 
                          
LỜI BÌNH CỦA NGUYỄN THỊ XUÂN
 
Theo bình luận của nhà giáo Nguyễn Thị Hoàng: “Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối” thuộc một trong năm bài thơ hay vào hàng đỉnh của Phạm Ngọc Thái. Bài thơ gồm 36 câu được chia thành chín khổ. Bắt đầu bằng lời thổ lộ của người tình gái với ước muốn của nàng:
                   

Em nói với tôi rằng: "Muốn có một đứa con…”

     
Đọc thơ cứ ngỡ như là câu chuyện tình đêm khuya thường phát trên Đài tiếng nói Việt Nam.
 Trong tình yêu của người đàn bà, mong muốn có một đứa con là ước nguyện máu thịt cả cuộc đời. Đó không phải chỉ là khát vọng riêng của ái nữ, mà đã hòa vào dòng yêu thương tha thiết của chàng. Ta nghe, nhà thơ bộc bạch niềm tâm tư ấy:
                   

Dù xa cách nhớ nhau trong hoài niệm                   

Năm tháng dáng hình em hiển hiện                   

Phía chân trời thắp sáng lửa tim tôi!

    
Nàng trở thành ngọn lửa để sưởi ấm trái tim chàng. Với nhà thơ, đây là mối tình của “buổi hoàng hôn cuộc đời", lại phải sống cách xa nhau. Anh đã than:
                   

Gặp em muộn rồi, bóng xế hoàng hôn                  

Tóc cũng bạc đôi phần, dẫu tim còn khao khát

    
Và thổ lộ:
                   

Người thục nữ tôi yêu, những năm cuối cuộc đời                  

Cho tới lúc nấm mồ anh xanh cỏ                   

Em hãy thắp nén hương lòng tưởng nhớ                   

Để hồn anh siêu thoát dưới trời âm

 

(Trích “Cánh đại bàng của thi ca đương đại VN”, 2019)

    
Câu chuyện tình có vẻ lâm ly. Anh yêu nàng mãn đời, mãn kiếp, cho tới khi chỉ còn một nấm mồ xanh cỏ - Chà, thật đắm say. Những dòng thơ chảy ra từ trái tim, trở thành câu chuyện tình không khác gì truyền thuyết.
     
Ngẫm rằng, họ thương yêu nhau không chỉ đến bạc đầu, mà sang kiếp khác vẫn còn yêu:
                   

Ngày anh khuất chắc làm em thổn thức

Nước mắt tràn trên nấm mộ thương yêu.

    
Sợ người yêu khi đó sẽ tủi lòng vì phải sống trên đời một mình? Chàng an ủi:
                   

Thì đời này, em ạ! Có trớ trêu                  

Nhưng ta đã bên nhau sưởi ấm mùa đông rét                   

Anh hôn lên đôi môi em, như một vầng trăng khuyết                   

Thấy cả bầu trời du ngoạn cõi hồn xanh

    
Ví đôi môi người yêu tựa một vầng trăng khuyết, đẹp quá! Hình ảnh đầy tính mỹ học, huyền thẳm. Lại nữa, anh hôn lên đôi môi em thấy cả bầu trời du ngoạn? Thơ thăng hoa tới tột đỉnh.
    
Trong bài thơ "Người đàn bà trắng", Phạm Ngọc Thái cũng từng đem trời đất để diễn tả hình ảnh người yêu, rất hay:
                   

Chiếc mũ trắng mềm em đội bầu trời                   

Khóm mây trắng bay nghiêng trôi trên tóc                   

Đôi mắt em đong những áng mây                    

Người đàn bà trắng!    

Khi anh nói về "cái ấy" của nàng:                  

Chùm trinh em hát: Đấy chỗ thiên thai!                   

Người đàn bà ai mà định nghĩa?

    
Đại văn hào Lép Tônxtôi từng nói về người đàn bà, đại ý thế này: Người đàn bà không thể định nghĩa, mà chỉ có sự tìm tòi, tìm tòi và tìm tòi mãi... - Phải chăng, Ông muốn nói cả về sự bí hiểm đến mức kỳ diệu về... "cái ấy" của đàn bà !?
    
Trong đời thi ca Phạm Ngọc Thái, bài thơ "Người đàn bà trắng" rất có tiếng tăm trên văn đàn - Song, theo tôi: Thiên tình ca "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối", có thể còn hay và hấp dẫn hơn !? Độ hay mỗi bài khác nhau, nhưng đều có khả năng sống trường cửu với nền văn học nước nhà.
    
Nói về đoạn thơ thứ tư:
                  

Lại bùng cháy trong thơ ngọn lửa trái tim                  

Ngọn lửa của tình yêu vĩnh diệt

    

Giọt nước mắt đàn bà có thể làm xiêu đổ anh hùng? Ở truyên Kiều: Khi Từ Hải chết đứng, hai mắt mở trừng trừng không nhắm lại được. Phải đến lúc Kiều đến ôm chàng mà than:                                       
 

Khóc rằng: Trí dũng có thừa,                   

"Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này!                   

"Mặt nào trông thấy nhau đây?                   

"Thà liều sống thác một ngày với nhau!"                  

Dòng thu như dội cơn sầu,                   

Dứt lời nàng cũng gieo đầu một bên.                   

Lạ thay oan khí tương triền!                   

Nàng vừa phục xuống Từ liền ngã ra.

    
Còn trong thiên tình ca này, sợ nàng nặng tình mà đau đớn? Nhà thơ đã ru em:
                   

Em đừng khóc cho lòng anh thêm tan nát                    

Có rời chốn dương trần, anh không chết đâu em.                   

Chỉ hóa kiếp mình tiếp cuộc trường sinh                   

Cùng thi ca, anh sẽ sống muôn đời trong nhân thế            

Và chàng sống mãi trong tình yêu của nàng:                    

Anh thương em đời gặp cảnh bèo dâu                   

Em nhớ về anh sống kiếp chàng du mục                   

Thời trai trẻ phong trần, qua chiến tranh loạn lạc                  

Cả cuộc đời chỉ ham thích thơ văn

     
Đọc đoạn thơ thứ bảy giống như một lời trăng trối, tôi bỗng liên tưởng tới những vần thơ nổi tiếng của thi hào Nga vĩ đại Pushkin, khi Người nhắn gửi tới người tình:
                   

Nhưng nếu gặp ngày buồn rầu đau đớn                   

Em thầm thì hãy gọi tên lên                    

Và hãy tin còn đây kỷ niệm                   

Em vẫn còn sống giữa một trái tim.                               

      (Một chút tên tôi đối với nàng)

    
Hay thi nhân Hàn Mặc Tử, để lại những lời trăng trối cuối cùng cho người yêu:
                   

Anh trút linh hồn giữa lúc đây                   

Gió sầu vô hạn nuối trong cây                   

Còn em sao chẳng hay chi cả                   

Xin để tang anh đến vạn ngày                                         

                       (Trút linh hồn)

     
Nhà thơ Phạm Ngọc Thái thì viết:
                   

Nếu giây phút nào em lạc bến cô liêu!                   

Giọt lệ thơ rơi nhòa trang giấy trắng                   

Hãy tìm đến nấm mồ anh, miền xa vắng                   

Rồi âm thầm một chút khóc cho nhau

    
Tưởng như trên đời này cũng chỉ yêu nhau đến thế là cùng. Đoạn thơ kết cũng thật cảm động:
                   

Anh tìm đến em, lúc đã tàn úa mái đầu xanh                   

Yêu tha thiết mà cách ngăn thế giới                   

Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối                   

Và yên lòng nơi nấm mộ ngàn thu...

    
Dòng thơ đã đưa ta đi đến cõi vĩnh hằng của tình yêu! Tôi thiết nghĩ: "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc nuối" của nhà thơ Phạm Ngọc Thái xứng đáng là một thiên tuyệt tác thơ tình, để sống trường tồn với nền thi ca hiện đại Việt Nam.
                                                              
                                                                               Nguyễn Thị Xuân