Khi
giới thiệu Nhà Thơ LINH PHƯƠNG, một số câu hỏi của bạn đọc về Bài thơ “Kỷ vật
cho em” và chúng tôi đã đề nghị anh viết vài giòng và anh đã nhận lời, chúng
tôi cũng mong nhận nhiều ý kiến liên quan. Tất cả những vấn đề này VCV xem như
là tư liệu riêng và trong khi chờ đợi những đánh giá chúng tôi cho rằng bài thơ
này là một trong những bài thơ phản chiến trong đô thị miền nam.
Văn Chương Việt
Nhận
được e-mail anh Nguyễn Hòa vcv đề nghị viết về những sự kiện quanh bài thơ Kỷ Vật
Cho Em (KVCE) mà nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc gây xôn xao giới yêu thơ,
yêu nhạc một thời trước năm 1975. Thực tình tôi không biết khởi đầu từ đâu, và
viết những sự kiện gì, bởi rất nhiều sự kiện và mình có nên viết hay không ?
Linh Phương
Nhà
thơ Linh Phương
TẢN
MẠN VỀ BÀI THƠ KỶ VẬT CHO EM
DO PHẠM DUY PHỔ NHẠC
Linh Phương
Nhận được email của anh Nguyễn Hòa đề nghị viết về những
sự kiện quanh bài thơ "Kỷ vật cho
em" mà nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc gây xôn xao giới yêu thơ,
yêu nhạc một thời trước năm 1975, thực tình tôi không biết khởi đầu từ đâu và
viết những sự kiện gì, bởi rất nhiều sự kiện và mình có nên viết hay không?
Thôi thì kể lan man một vài chuyện về bài thơ đó vậy!
Xuất xứ bài thơ của tôi đăng trên nhật báo Độc Lập vào năm 1970 với tựa đầu
tiên "Để trả lời một câu hỏi",
để tặng người con gái tên Hương. Trang sáng tác của tờ báo này do Âu Lăng (tức
nhà thơ Trần Dạ Từ, chồng của nhà văn Nhã Ca) phụ trách. Tôi thường xuyên đăng
bài ở trang báo này, có thể nói một tháng 30 ngày thì bài của tôi xuất hiện khoảng
hơn 20 ngày với tên Linh Phương, Vương Thị Ái Khanh và Phạm thị Âu Cơ.
Thời đó ở Sàigon có trên 20 tờ Nhật báo và 30 tờ Tuần
báo và rất nhiều Tạp chí, bán Nguyệt san, Nguyệt san. Và chuyện tác quyền giữa
tôi và nhạc sĩ Phạm Duy đều có bài viết, thư nhạc sĩ Phạm Duy gởi tôi, thư tôi
trả lời... hầu hết trên báo chí lúc ấy.
Cuối cùng thì một người cháu của nhạc sĩ Phạm Duy là
Phạm Duy Nghĩa tìm gặp tôi tại địa chỉ 104/231 đường Yersin nhà người bạn thân
của tôi là Vũ Trọng Quang.
Phạm Duy Nghĩa đưa tôi đến phòng trà ca nhạc Đêm Màu Hồng
nơi ban Thăng Long thường xuyên trình diễn.
Ở đây, tôi và nhạc sĩ Phạm Duy đã có sự thông cảm với
nhau về vấn đề bài thơ "Kỷ vật cho
em". Nhạc sĩ Phạm Duy chở tôi trên chiếc xe "trắc xông" đen
đến phòng trà ca nhạc Queen Bee do nhạc sĩ Ngọc Chánh làm chủ. Ở Queen Bee, nhạc
sĩ Phạm Duy đã giới thiệu tôi trước công chúng về tác giả bài thơ "Kỷ vật
cho em". Sau cái bắt tay giữa tôi và nhạc sĩ Phạm Duy, nhạc sĩ Ngọc Chánh,
quái kiệt Trần văn Trạch, nữ ca sĩ Thái Thanh đã trình bày bài thơ phổ nhạc
này.
Sáng hôm sau, tôi đến tư gia của nhạc sĩ Phạm Duy ở
215 E/2 đường Chi Lăng Phú nhuận ăn cơm và ký hợp đồng bài thơ "Kỷ vật cho
em" tại đây. Trong bản hợp đồng tiền tác quyền là 30,000 đồng (thời điểm
đó giá vàng - nếu tôi nhớ không lầm là khoảng 10,000 đến 12,000 đồng) nhưng thực
tế thì nhạc sĩ Phạm Duy trả tôi 50,000 đồng (30,000 đồng chèque nhận ở Pháp Á
Ngân hàng - 20,000 tiền mặt).
Lúc bản "Kỷ
vật cho em" được hát là lúc cuộc chiến tranh Việt Nam trở nên dữ dội,
nên đã gây những chấn động lớn lao vào tâm hồn của những Quân nhân Sàigòn cũng
như trong tầng lớp dân chúng. Như trong hồi ký của nhạc sĩ Phạm Duy phát hành ở
hải ngoại đã dành chương 20 viết về "Kỷ
vật cho em" và tác giả có đoạn.... "Tôi
hát bài này trước tiên ở phòng trà Ritz của Jo Marcel với ban nhạc Dreamers rồi
hầu hết các ca sĩ từ Thái Thanh, Lệ Thu, Khánh Ly, Thanh Lan và Nhật Trường đều
thu thanh vào băng nhạc. Bài hát trở thành một hiện tượng lớn thời đó. Ở phòng
trà - khi ca sĩ hát bài đó lên bao giờ cũng có sự náo động nơi khán thính giả,
nếu là thường dân thì phản ứng cũng vừa phải, nhưng vì hồi đó dân nhà binh ở 4
vùng Chiến thuật về Sàigòn là đi phòng trà và khi trong đám thính giả có 1 sĩ
quan đi nghỉ phép hay 1 thương phế binh là có sự phản ứng ghê hồn nơi người
nghe. Có thể nói bài này gây một không khí phản chiến nhưng có một cái gì cao
hơn chính trị. Nó nói đến định mạng của con người VN mà ai cũng phải chấp nhận
cuộc chiến tranh càng ngày càng trở nên khốc liệt, nhất là cuộc hành quân Lam
Sơn 719 qua bên kia Hạ Lào".
Có nguồn tin tôi đã nằm lại ở Hạ Lào, không biết xuất
phát từ đâu và cái chết của Linh Phương, tác giả "Kỷ vật cho em" còn
có bài viết của tác giả Trần Tường Trình đăng trên nhật báo Sóng Thần của Chu Tử
và một số phân ưu chia buồn trên các báo khác. Rồi mặt trận Kampuchea bùng nổ -
tôi lại được khai tử lần nữa tại chiến trường này.
Lúc đó anh Thiện Mộc Lan, ký giả báo Đuốc Nhà Nam đã
có công tìm sự thật về cái chết của tôi. Sau nhiều ngày tìm hết chỗ này đến chỗ
khác qua nhiều người, ký giả Thiện Mộc Lan đã đến nhà nhạc sĩ Phạm Duy - như
tác gỉa bài báo kể... Chúng tôi chợt nhớ nghĩ đến nhạc sĩ Phạm Duy, hy vọng rằng
giữa nhạc sĩ và nhà thơ có nhiều liên hệ từ "Kỷ
vật cho em" ra đời, thế nào nhạc sĩ Phạm Duy cũng biết rõ về Linh
Phương. Khi nghe chúng tôi báo tin Linh Phương chết, nhạc sĩ Phạm Duy sửng sốt.
"Linh Phương mới thăm tôi cách đây nửa
tháng mà... lẽ nào... như vậy được. Ôi dzời, tôi nghĩ anh ta chưa chết
đâu...".
Được nhạc sĩ Phạm Duy ghi cho địa chỉ, ký giả Thiện Mộc
Lan tìm đến tư gia nhà thơ Vũ Trọng Quang và gặp tôi tại đây.
Báo Đuốc Nhà Nam đã đăng loạt bài 4 kỳ báo qua những
tít: - Nhà thơ có nhiều huyền thoại, tác giả "Kỷ vật cho em" Linh Phương còn sống hay đã vĩnh viễn ra
đi.
- Liên lạc khắp nơi Đuốc Nhà Nam mới tìm ra tông tích
tác giả "Kỷ vật cho em".
- Linh Phương thích làm thơ nhưng không mang danh thi
sĩ.
Thực ra, không chỉ bài thơ "Kỷ vật cho em" tốn nhiều giấy mực báo chí, mà còn có 2
bài thơ đăng cùng một số báo trên tờ tuần báo Khởi Hành của Hội văn nghệ sĩ
Quân Đội Sàigon đó là bài thơ "Bài cho chiến trường Đông Dương" nói về
cái chết của người Việt Nam trên đất Kampuchea, Hạ Lào và bài thơ "Từ giã bọn mày" nói về thân
phận của những lao công đào binh. Tôi chỉ còn nhớ 3 khổ thơ của bài này như
sau:
“Từ
giã bọn mày mai tao lên núi
Mặc
áo lao công đập đá xây thành
Làm
bạn vắt mòng chung vui với muỗi
Đắp
lũy thông hào chờ cuộc giao tranh
Từ
giã bọn mày tao đi nhặt nốt
Vỏ
đạn đồng rơi rớt giữa quê hương
Từ
giã bọn mày tao đi nhặt nốt
Dưới
ruộng- dưới đồng- những máu- những xương
…
Từ
giã bọn mày xin đừng đưa tiễn
Dù
một lần tao làm gã tội nhân
Từ
giã bọn mày mai tao xuống biển
Tay
ngoằn nghoèo vẽ trọn chữ Việt Nam”
Khi báo phát hành khoảng 2 giờ sau thì bị cảnh sát tịch
thu tất cả những số báo còn lại. Đấy là một trường hợp không hai vì đây là tờ
báo của Hội văn nghệ sĩ Quân Đội.
Sau 1975, đúng hơn là năm 1978, tôi từ Côn Đảo lang bạt
về Cà Mau - ba chìm bảy nổi, bị người ta "đánh" tơi tả, không có chỗ
dung thân, dạt về Kiên Giang, cho đến bây giờ.
Có những lúc tôi chảy nước mắt khi tự hỏi tại sao người
ta không sống với nhau bằng tấm lòng để cư xử với nhau tử tế hơn?
Có lẽ tôi lan man hơi nhiều, dù còn biết bao chuyện
quanh bài thơ "Kỷ vật cho em",
mà tôi chưa kể hết. Chỉ hy vọng một ngày nào đó tôi viết một cuốn hồi ký, họa
may mới dàn trải được số phận của "Kỷ
vật cho em".
Linh Phương
Linh Phương
Thi
phẩm “Để Trả Lời Một Câu Hỏi”
(Thi
sĩ Linh Phương – 20/02/1970)
Em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin trả lời mai mốt anh về
Không bằng chiến trận
Pleime
Hay Đức Cơ – Đồng Xoài –
Bình Giả
Anh trở về hàng cây
nghiêng ngã
Anh trở về hòm gỗ cài hoa
Anh trở về bằng chiếc
băng ca
Trên trực thăng sơn màu
tang trắng
Mai trở về chiều hoang trốn
nắng
Poncho buồn liệm kín hồn
anh
Mai trở về bờ tóc em xanh
Vội vã chít khăn sô vĩnh
biệt
Mai anh về em sầu thê thiết
Kỷ vật đây viên đạn mầu đồng
Cho em làm kỷ niệm sang
sông
Đời con gái một lần dang
dở
Mai anh về trên đôi nạng
gỗ
Bại tướng về làm gã cụt
chân
Em ngại ngùng dạo phố mùa
xuân
Bên người yêu tật nguyền
chai đá
Thì thôi hãy nhìn nhau xa
lạ
Em nhìn anh – ánh mắt
chưa quen
Anh nhìn em – anh sẽ cố
quên
Tình nghĩa cũ một lần
trăn trối.
Thi
khúc “Kỷ Vật Cho Em”
(Nhạc sĩ Phạm Duy)
Em hỏi anh, em hỏi anh
bao giờ trở lại
Xin trả lời, xin trả lời
mai mốt anh về
Anh trở về có thể bằng
chiến thắng Pleime
Hay Đức Cơ – Đồng Xoài –
Bình Giả
Anh trở về, anh trở về
hàng cây nghiêng ngã
Anh trở về, có khi là hòm
gỗ cài hoa
Anh trở về trên chiếc
băng ca
Trên trực thăng sơn màu
tang trắng
Em
hỏi anh em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở về chiều hoang trốn nắng
Poncho
buồn liệm kín hồn anh
Anh
trở về bờ tóc em xanh
Chít
khăn sô lên đầu vội vã…em ơi…
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở về đây kỷ vật viên đạn đồng đen
Em
sang sông cho làm kỷ niệm
Anh
trở về, anh trở về trên đôi nạng gỗ
Anh
trở về, anh trở về bại tướng cụt chân
Em
ngại ngùng dạo phố mùa xuân
Bên
người yêu tật nguyền chai đá
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở về nhìn nhau xa lạ
Anh
trở về dang dở đời em
Ta
nhìn nhau ánh mắt không quen
Cố
quên đi một lần trăng trối …em ơi…
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Lời bài hát “Kỷ Vật Cho
Em” được NS Phạm Duy đổi lời về sau:
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở lại có thể bằng chiến thắng Pleime
Hay
Đức Cơ- Đồng Xoài- Bình Giả
Anh
trở về, anh trở về hàng cây nghiêng ngã
Anh
trở về có khi là một chiếc vòng hoa
Anh
trở về bằng khúc hoan ca
Trên
trực thăng vang trời thanh vắng
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở về chiều hoang trốn nắng
Poncho
từng phủ kín đời anh
Anh
trở về bờ tóc em xanh
Chiếc
khăn tay ngăn dòng lệ ứa…em ơi…
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở lại đây kỷ vật viên đạn đồng đen
Em
sang sông cho làm kỷ niệm
Anh
trở về, anh trở về trên đôi nạng gỗ
Anh
trở về, anh trở về người đã bị thương
Em
một chiều dạo phố mùa xuân
Bên
người yêu tật nguyền chai đá
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Anh
trở về nhìn nhau rung động
Anh
trở về chia sẻ đời em
Ta
nhìn nhau ánh mắt chưa quen
Cố
quên đi những ngày đen tối…em ơi…
Em
hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin
trả lời, xin trả lời mai mốt anh về
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét