Một dãy lầu của trường trung học Nguyễn Hoàng
Quảng Trị trước 1975
TIẾT VĂN KÉO DÀI 46 NĂM
Hoàng Đằng
Năm nay (2013), chiều 15/11, tôi được nhóm học sinh cũ Nguyễn Hoàng – Quảng Trị khóa 1963 – 1970 mời dự họp mặt chào mừng Ngày Nhà Giáo Việt Nam (20/11) tổ chức tại tư gia anh Đinh Quang Tạo ở 228 Lý Thường Kiệt – thành phố Đông Hà.
Bên ngoài, trời mưa nặng hạt. Từ Thừa Thiên-Huế vô tới Bình Định, lũ lụt rất lớn. Lớn do mưa nhiều, mưa to, do rừng rú đã mất nhiều độ che phủ và do các đập thủy lợi, thủy điện xả nước vì sợ vỡ.
Căn phòng không lớn lắm được trang hoàng cẩn thận: banderole, lẵng hoa, hệ thống âm thanh, đàn organ. Bốn chiếc bàn tròn được xếp ngăn nắp kèm ghế nhựa, cứ mỗi bàn 10 ghế.
Người tham dự, ngoài khoảng 30 anh chị em là chủ, có một số khách: về thầy cô giáo có thầy Đỗ Tư Nhơn, thầy Hoàng Đằng, về đại diện ban liên lạc Nguyễn Hoàng tại Quảng Trị có anh Nguyễn Lớn, anh Nguyễn Văn Hoàng, chị Lê thị Dũng, về đại diện các khóa bạn có anh Văn Mạnh, anh Đoàn Văn Tầm, anh Lê Đình Phiến. Tất cả mọi người ngồi xây quanh đầy cả 4 bàn.
Anh Đinh Quang Tạo, một cây văn nghệ có tiếng của Nguyễn Hoàng xưa, đóng vai MC. Chương trình họp mặt chia 2 phần rõ rệt:
Phần I: Phần nghi thức
Mở đầu chương trình là lời phát biểu chào mừng của anh Nguyễn Công Huệ, đại diện nhóm; tiếp đến là phần phát quà cho thầy giáo cũ được đạo diễn khá long trọng, tiếp theo là lời phát biểu cảm ơn của thầy Hoàng Đằng, đại diện cho cả hai thầy có mặt; cuối cùng là phần phát biểu tâm tư của anh Nguyễn Lớn, đại diện ban liên lạc Nguyễn Hoàng tại Quảng Trị. Mỗi lần có người phát biểu, cả hội trường im lặng, lắng nghe chú ý. Đó là một trong những nét văn minh hiếm thấy ở những buổi tụ tập đông người.
Phần II: Tiệc và văn nghệ mừng
Tiệc liên hoan được dọn dần. Thức ăn rất nhiều món, món nào cũng ngon; thức uống chủ yếu là bia Huda loon, cứ uống “thả giàn” điểm thêm nước ngọt, nước khoáng cho những ai đang trong chế độ ăn kiêng. Chắc mỗi anh chị em trong nhóm phải đóng khá “bộn” tiền.
Trong lúc “xử” tiệc, không có ồn ào, không có cảnh ép nhau uống rồi hô: dzô, dzô ... Mà phải rồi! Anh em đều trong độ tuổi O60 (trên 60) và U70 (dưới 70), họ không còn cái rộn ràng của lớp trẻ. Đó là điểm đặc biệt mà những người thích yên tĩnh như tôi đánh giá cao.
Vừa ăn uống vừa chuyện trò, vừa nghe “nhạc sống”. Anh chị em giới thiệu nhau lần lượt lên biểu diễn. Ngoài các nghệ sĩ thuộc nhóm, còn có hai nghệ sĩ ngoại: Đỗ Tư Nhơn và Lê thị Dũng. Mặc dù tuổi tác đã cao, các ca sĩ đều có giọng hát réo rắt, thánh thót, du dương; còn có đôi giọng hát hùng dũng, kích động. Ngoài phần biểu diễn bằng miệng, phần biểu diễn bằng cơ thể rất đặc sắc. Chân tay chỉ trỏ, tiến lùi, lên xuống điệu nghệ. Thân hình uốn lượn nhẹ nhàng, thanh thoát. Có cặp dìu tay nhau khiêu vũ theo điệu nhạc lâm ly. Thật là vừa mãn nhãn (sướng mắt) vừa mãn nhĩ (sướng tai). Thêm một ưu điểm của buổi họp mặt là ai nghe giới thiệu đến tên thì vội lên liền, không từ chối, không chậm trễ. Máu văn nghệ và máu cộng đồng hình như đang rần chảy trong mỗi anh chị em.
Trao quà cho thầy
(Từ trái qua phải: anh Nguyễn Công Huệ, thầy Hoàng Đằng,
thầy Đỗ Tư Nhơn, anh Trịnh Đình Song)
Thật hạnh phúc cho tôi được dịp dự buổi họp mặt này. Cảm ơn anh chị em Nguyễn Hoàng khóa 1963 – 1970 đã có lòng nhớ nghĩ đến tôi.
*
Vậy là tôi đã được nhóm này mời tới dự họp mặt hàng năm 3 lần.
Lần đầu năm 2011, hôm ấy có thầy Phan Khắc Đồ từ Đà Nẵng ra dự.
Lần thứ hai năm 2012. Tôi được mời nhưng không dự được do sức khỏe của tôi lúc ấy quá tệ. Nghe nói, ngoài thầy Phan Khắc Đồ từ Đà Nẵng, còn có thầy Lý Văn Nghiên từ Huế ra dự dù đường sá xa xôi.
Một số anh em trong nhóm hiểu lầm về sự vắng mặt của tôi năm 2012. Tôi không dự vì lý do sức khỏe. Tuổi già, khi khỏe, khi mệt, khi đau, khi lành. Vậy mà họ nghĩ tôi không đến dự do tôi ngại vì không dạy khóa này.
Thật sự, vào năm học 1967 – 1968, năm học mà khóa này lên lớp 10, tôi được nhà trường phân công dạy văn vài ba lớp, tiếc là tôi chỉ đứng lớp được mấy tháng đầu năm; sau đó, tôi phải tạm biệt trường lớp lên đường thi hành lệnh tổng động viên. Chắc chắn là không phải tất cả nhưng một số anh em đã học với tôi, có nghĩa, dù dạy nhiều hay dạy ít, tôi là thầy thật sự. Hơn nữa, theo truyền thống của trường Nguyễn Hoàng, “học nhất sư kính vạn sư”, ai có dạy Nguyễn Hoàng trước hay sau, nhiều hay ít đều được học sinh Nguyễn Hoàng gọi bằng từ thầy thân thương – thầy danh dự.
*
Nhân dịp này, tôi có một điều cần nói với các bạn học sinh khóa 1963 – 1970 có học với tôi.
Năm 2011, khi họp mặt tan, một bạn trong nhóm tới hỏi tôi: Trước đây, thầy dạy văn, thầy còn nợ chưa giải thích “nụ tầm xuân” trong bài ca dao:
- Trèo lên cây bưởi hái hoa.
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc.
Em đã có chồng, anh tiếc lắm thay!
- Ba đồng một mớ trầu cay.
Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng.
Như chim vào lồng, như cá cắn câu.
Cá cắn câu biết đâu mà gở!
Chim vào lồng biết thuở nào ra!
Lúc đó, vì không nghe ai hỏi, tôi không đặt nặng ở nghĩa của cụm từ “nụ tầm xuân” mà giải thích. Bây giờ, dù muộn màng, tôi xin chia sẻ ý kiến của tôi với các bạn.
Qua bài ca dao, khi dạy, tôi muốn nhấn mạnh hai điều: (1) thân phận phụ nữ ngày xưa bị xã hội coi rẻ (Ba đồng một mớ trầu cay) và (2) thân phận phụ nữ ngày xưa bị đối xử bất bình đẳng so với nam giới. Đàn ông được năm thê bảy thiếp, còn đàn bà chỉ chính chuyên một chồng (Bây giờ em đã có chồng; như chim vào lồng, như cá cắn câu).
Mà giả như ngày ấy, có bạn nào hỏi: “Nụ tầm xuân là gì?”, tôi cũng trả lời: Tác giả bài ca dao muốn nói đến hoa cà, đấy thôi. Cây cà được trồng đầu hay giữa mùa đông, cây cà có thể ra hoa vào cuối đông hay đầu xuân (tầm xuân nghĩa là tìm xuân, trông chờ chào đón tiết xuân).
Trong thực tế, từ kép “tầm xuân” dùng để chỉ một loài hoa hồng leo, cây cao từ 1 – 5 mét; có cây còn leo cao hơn ngọn các loài cây khác (theo Wikipedia). “Tầm xuân” còn là tên một loài cây thuộc họ đậu, chỉ mọc ở duyên hải miền Trung vì nơi đây khí hậu và thổ nhưỡng thích hợp (theo giáo sư Nguyễn Thiện Tích ở Đại Học Khoa Học Sài Gòn). Nụ tầm xuân trong bài ca dao không thể thuộc giống cây leo vì ở vườn cà, làm gì có giống cây leo!. Nụ tầm xuân trong bài ca dao cũng không thể thuộc giống cây họ đậu mọc dại vì ở vườn cà, cây dại cỏ dại luôn được làm sạch. Thế thì trăm phần trăm, đó là hoa cà – hoa cà và hoa tầm xuân có hình dáng và màu sắc gần giống nhau.
Hoa tầm xuân (ảnh mượn từ trên Internet)
Hoa cà (ảnh mượn từ trên Internet)
Có nguồn cho rằng bài ca dao là lời tiếc nuối của chúa Trịnh Tráng (1577 – 1657) ở Đàng Ngoài, do chê Đào Duy Từ thuộc dòng dõi xướng ca mà không sớm dùng để người hiền tài ấy vào phục vụ cho Đàng Trong:
- Trèo lên cây bưởi hái hoa.
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc.
Em đã có chồng, anh tiếc lắm thay!
Và lời đáp của Đào Duy Từ nói lên thân phận và tinh thần của mình đã gắn kết với chúa Nguyễn Phúc Nguyên (1563 – 1635).
- Ba đồng một mớ trầu cay.
Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng.
Như chim vào lồng, như cá cắn câu
Cá cắn câu biết đâu mà gở!
Chim vào lồng biết thuở nào ra!
Đó chỉ là giai thoại – một tin đồn, không có bằng chứng trong sử sách.
Tôi, một thầy giáo dạy văn, chỉ xem bài ca dao là lời tâm tình của đôi trai gái yêu nhau nhưng ngỏ ý quá trễ.
Mấy lời dông dài với học trò cũ. Mong độc giả thông cảm./.
Hoàng Đằng
17/11/2013 (15/10/Quý Tỵ)
16 nhận xét:
NM đồng ý vói cách giải thích của thầy Hoàng Đăng coi bài ca dao này như lời tâm tình của đôi trai gái lỡ duyên NM nhớ lại một câu chuyện vui cũ khi giang bài ca dao này thi cũng có học trò hỏi "hoa tầm xuân'' màu hồng sao lại ''nở ra xanh biếc" híiiii...luc đó ko nghĩ ra nụ tầm xuân là nụ cà(bước xuống vườn cà hái nụ(cà còn xanh)...) mà cứ nghĩ tới một loại hoa có tên tầm xuân chứ !!!Cảm ơn bài viết thu vi của thầy
Được biết thêm"nụ tầm xuân"thật thú vị từ tiết văn của thầy Hoàng Đằng.Chúc anh nhiều vui !
Rất vui khi Nhã My mở hàng cho entry này. Xin bổ sung tư liệu cho NỤ TẦM XUÂN, tác giả Phan Bảo Thư trong tiểu luận NỤ TẦM XUÂN NỞ RA XANH BIẾC có viết như sau:
(http://e-cadao.com/tieuluan/cadaodongdao/nutamxuannoraxanhbiec.htm)
Có một nhà thơ vẫn ngâm nga:
Chạm vào một nhánh Tầm Xuân,
Vẫn xanh biếc nụ, vẫn ngần ấy hương.
" vẫn xanh biếc nụ, vẫn ngần ấy hương" xem ra thì thi sĩ đã quen thuộc với hoa Tầm xuân lắm và hy vọng rằng lần này thi nhân nhắc đến tên tầm xuân với màu xanh biếc không phải là một sự mô tả theo lối ước lệ vì tác giả câu thơ đã từng quen nhìn tầm xuân nên thấy "vẫn" xanh biếc nụ và đã từng quen thuộc với mùi hương hoa nên cũng chỉ ngửi thấy "ngần ấy hương". Và như vậy thì phải có một loại hoa tầm xuân có màu xanh biếc.
Theo công trình nghiên cứu của Nguyễn Xuân Đức thì có một loại hoa họ đậu được phân phối nhiều ở duyên hải miền Trung Việt nam có tên là Tầm Xuân hay còn gọi là hoa Đâu biếc có màu xanh tím.
Theo những nghiên cứu của Nguyễn Xuân Đức thì hoa Tầm Xuân có nhiều ở duyên hải miền trung Việt nam từ Thanh hoá Nghệ an đến Bình Thuận. Hoa thuộc họ đậu sắc màu xanh tím nên còn có tên là hoa đậu biếc.
Theo nhà thực vật học, giáo sư Nguyễn Thiện Tích ở Đai Học Khoa Học đường Saigon [nay là Trường Đại Học Khoa Học Tự Nhiên] thì giống hoa này có chung một họ mà tên khoa học là Clitoria . Cái tên thật dễ gợi đến phần nhạy cảm nhật trong cái "vưu vật tôn nghiêm" của cơ thể phụ nữ: "Clitoris". Thuộc dòng ho Clitoria này có những chi mariana, blue pea, vine, fragan, macrophylla, alba, ... Có lẽ ví lý do thỗ nhưỡng, khí hậu mà loài hoa chỉ xuất hiện ở duyên hải miền trung Việtnam. Có lẽ vùng Thanh hoá Nghệ an, miền đất tổ của Thanh Đô Vương Trịnh Tráng không hiếm loài hoa này và Thanh Đô Vương đã có dịp hội kiến loài hoa mang nhiều đặc tính lãng mạn, hoa Tầm Xuân
[img]http://e-cadao.com/tieuluan/images/clitoria_ternatea-tamxuan.jpg[/img]
Tự điển Việt Anh của Nguyễn Đình Hoà dịch tên Tầm Xuân từ tiếng Việt sang tiếng Anh là dogrose. Cái tên dễ làm thất vọng những ai có tâm hồn lãng mạn vì nó đã làm mất đi tất cả những thi vị của tên gọi Tầm Xuân
Nhưng ngoài câu ca dao trên còn vài câu thơ như là :
Dáng tầm xuân uốn trong tranh tố nữ
Ôi tiên nương nàng lại ngự nơi đây,
Mắt ngời châu rung ánh sáng nghê thường, [ Bích Khê- Bức Tranh Tố Nữ].
Loài hoa hồng thì chắc là không thể khêu gợi, uốn éo như lời thơ của Bích Khê . Có lẽ Bích Khê, thi sĩ của thi sĩ sinh trưởng trên vùng đất của sông Thu bồn, núi Thiên ấn có dịp ngắm nhìn những đoá Tầm Xuân thuộc họ đậu lãng mạn Clitoria mariana hay Clitoria ternatea này chăng ?
[img]http://e-cadao.com/tieuluan/images/Clitoria-ternatea-tamxuan2.JPG [/img]
Xem như thế thì có hai nhóm hoa Tầm Xuân: nhóm thứ nhất thuộc loại nhà hồng với Rosa cymosa, Rosa multiflora, Rosa tunquinensis và nhóm thứ hai thuộc họ đậu như: Clitoria mariana, Clitoria ternatea, ... Không biết nhạc sĩ Xuân Tiên đã dề cập đến loài hoa Tầm Xuân nào khi soạn "Khúc Ca Ân Tình" ..."một ngày tìm về phương Bắc, hái hoa Tầm Xuân trao nàng..."
Hoa cỏ thì đã có từ bao nhiêu triệu năm trước khi loài người xuất hiện trên hành tinh này, xét cho cùng thì cũng chỉ là những thứ hữu thể vô thường. Có thể chúng ta đã chiêm ngưỡng với nét đẹp tưởng tượng qua mấy ca dao trước khi thực chứng căn cước của loài hoa của Hoa Tầm Xuân. Nét đẹp trong huyễn tưởng bao giờ cũng lãng mạn và mỹ miều hơn trong thực tế và nhắc nhở nhiều đến những hoài niệm ấu thơ.
Nụ Tầm Xuân rộn hương ngày cũ,
Hoa bưởi thơm trắng tụ vườn xưa.
Để trời đừng nắng đừng mưa,
Chỉ hiu hiu gió cho vừa nhớ thương
Rất vui khi Quỳnh Lý Đức ghé thăm và chia sẻ. Chiều an lành nhé! :bh
cám ơn về những thông tin này.!
Có HẠT CÁT BÀ BÀ chia sẻ thì thích thật! Chúc vui! :bh
Dear Thầy Hoàng Đằng!
You are wonderful teacher who really deserves this day...
Hope you enjoy it! Happy Teacher's Day!
Hình thầy Hoàng Đằng chụp chung với Cỏ ý nghĩa lắm. Tiếc rằng BQL Google ngăn không cho tải thêm hình vào còm, nên chủ blog tui đành chịu thôi. Chúc vui! :bh
Mình biết loại hoa đậu này còn gọi là bông Biếc vì hoa nó màu xanh(hơi ngã tím) thường ở nhà quê hay dùng lá để nhuộm màu xanh cho bánh tét có thể nào là''nụ tầm xuân'' mà người con gái hái trong bài ca dao chăng?Cảm ơn bạn đã bổ túc tài liệu về một đề tài thú vị mà trước kia các GS Việt văn chỉ biết giả lơ hiiiiii
Có lẽ đúng như rứa! :D
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc...”
Cây họ đậu, màu xanh biếc, nên gọi là cây Ðậu Biếc. Ở miền Trung, người ta gọi Đậu Biếc là Tầm Xuân.
"Tầm xuân ơi, tầm xuân ơi! Em mãi đóa hoa đồng nội, tươi sáng trong ánh mặt trời, em mãi mãi hương cỏ dại..." (Ðánh thức tầm xuân - Dương Thụ thì phải). Có điều, đó là Tầm Xuân của miền Bắc, hoàn toàn khác với Tầm Xuân miền Trung.
Tầm Xuân miền Bắc còn gọi là Hồng leo. Hoa như hoa hồng, màu trắng pha hồng nhàn nhạt. Hoa nhỏ hơn, mọc thành cụm đầu cành. Cây mọc dại, leo bám vào gờ tường, hàng rào.
Với tôi, Tầm Xuân là cây Ðậu Biếc. Nhà có nhiều Ðậu Biếc lắm. Hoa xanh kỳ lạ, nắng lên lại óng ánh, tươi rói như màu xanh cánh trả. Chiều buồn thì xanh một màu tím âm thầm...
“Nụ Tầm Xuân nở ra xanh biếc...” Hẳn là cây này rồi.
( theo Vườn Hoa
Nhật ký Thợ làm vườn. Còn sống - Còn yêu - Còn trồng hoa.)
Rất vui khi HẠT CÁT BÀ BÀ bổ sung tư liệu cho NỤ TẦM XUÂN nhé! Chúc ngày mới thân tâm an lạc! :bh
Đọc để học thôi, cs ko có ý kiến. Cuối tuần a vui vui hí
Ôi, sao tự nhiên em vào nhà anh được rồi nè. Mới chỉ cách đây 2 tiếng còn không vào được mà. Làm em mấy ngày nay cũng không chúc anh 20-11 được luôn. Đúng là anh khóa cửa cho em đứng ngoài rồi. Nhân tiện anh mở cửa nên em mới lẻn được vào đây.
Có thêm ý kiến nhiều người thì NỤ TẦM XUÂN sẽ được thấu hiểu, không còn phải là một "nan đề" bạn à! Chúc ngày Chủ nhật vui nhé!
Cô giáo CTT thích chạy vòng quanh nên không ghé nhà mình đó mà! :))
Chủ nhật vui nhiều nhé! :bh
Đăng nhận xét