Kỳ 5: THÁNG NĂM
HÀNH NGHỀ “NÓI LÁO”
Chân
dung nhà thơ, nhà báo Hàn Mạc Tử.
Tranh
acrylic: Nguyễn Hồng Lam
107
đường Espagne niên đoạn 1935-1936, Hàn Mạc Tử từng trọ chung phòng với các nhà
báo Thúc Tề / Lãng Tử, Việt Hồ / Hồ Viết Tự, Hoàng Trọng Miên.
Rue
d’Espagne hiện là đường Lê Thánh Tôn.
Mình không hò hẹn bước giang hồ,Lưu lạc quê người mới khổ cho.Nước chảy thương thân bèo bọt nổi,Mây bay nhớ mẹ sớm hôm chờ.Thằng con bất hiếu đi đành đoạn,Trời đất vô tình lại đắn đo.Muôn dặm non Tần xa thăm thẳm,Ý chừng chim nhạn biếng đưa thư.
Phụ
Nữ Tân Văn số 218, thứ năm 10/8/1933, in ảnh nhà báo Nguyễn Thị Manh Manh nhiệt
tình ủng hộ phong trào Thơ Mới. Đó là 1 trong những nguyên nhân tích cực tác động
các thi sĩ thuở ấy chuyển đổi thi pháp, có Hàn Mạc Tử
Trước và
sau thời điểm đó, báo chí trong Nam và ngoài Bắc ầm ầm ủng hộ “cô gái đầu tiên lên diễn đàn” nhằm khẳng
định phần thắng thuộc về Thơ Mới. Còn Quách Tấn - một “đại biểu cho lối thơ xưa, từng nằm trong thế hệ Thơ Mới hồi đó”
như nhận định của Nguyễn Tấn Long trong Việt Nam thi nhân tiền chiến (quyển
trung - NXB Sống Mới, SG 1972, tr.666) - lại phát biểu:
“Hàn Mạc Tử vốn từ địa hạt thơ Đường luật bước sang địa hạt Thơ Mới, cho nên tuy vui duyên mới mà vẫn không quên hẳn tình xưa. Thỉnh thoảng Tử cũng có làm đôi bài thơ Đường luật. Theo chỗ nhận xét của tôi, thì thơ Đường luật Tử làm sau này có phần trội hơn trước, phần nghệ thuật cũng như phần tình tứ” (Tập san Văn, SG 7-1-1967).
Hàn gia nhập làng báo bằng lối nào? Ông Nguyễn Bá Tín
viết Hàn Mạc Tử trong riêng tư (sđd, tr. 32-34), ghi nhận:
“Lang thang ở Sài Gòn ít hôm, anh được Thúc Tề, Trọng Miên giới thiệu với Hồng Tiêu, em sao đó của bà Bút Trà, tay kinh doanh nghề báo chí. Trọng Quy và Trọng Miên đang viết cho tờ Trong khuê phòng của bà Bút Trà, mời anh phụ trách trang văn chương. Anh vừa viết vừa chữa bài và các bản in, nên họ gọi anh là thầy cò (correcteur)...”
“Hàn Mạc Tử vốn từ địa hạt thơ Đường luật bước sang địa hạt Thơ Mới, cho nên tuy vui duyên mới mà vẫn không quên hẳn tình xưa. Thỉnh thoảng Tử cũng có làm đôi bài thơ Đường luật. Theo chỗ nhận xét của tôi, thì thơ Đường luật Tử làm sau này có phần trội hơn trước, phần nghệ thuật cũng như phần tình tứ” (Tập san Văn, SG 7-1-1967).
“Lang thang ở Sài Gòn ít hôm, anh được Thúc Tề, Trọng Miên giới thiệu với Hồng Tiêu, em sao đó của bà Bút Trà, tay kinh doanh nghề báo chí. Trọng Quy và Trọng Miên đang viết cho tờ Trong khuê phòng của bà Bút Trà, mời anh phụ trách trang văn chương. Anh vừa viết vừa chữa bài và các bản in, nên họ gọi anh là thầy cò (correcteur)...”
Di
ảnh bà Bút Trà - chủ báo của Hàn Mạc Tử
- Nói cho đúng, Thanh Nghị làm secrrestaire de la rédaction [thư ký toà soạn] của tờ Trong khuê phòng. Thoạt đầu, tôi ở Huế gửi bài cộng tác. Sau liên tục vào ra, vừa giúp Thanh Nghị công việc toà báo, vừa tranh thủ ghé thư viện Lagrandière [Thư viện Quốc gia II bây giờ] để đọc sách. Anh em vẫn bảo rằng Hàn hồi vào Sài Gòn làm ở tờ Sài Gòn, trước thì chấm morasse, sau được giao phụ trách trang văn chương.
“Ở Sài Gòn, nhờ anh viết cho nhiều tờ báo, nhuận bút rộng rãi. Có tháng anh kiếm được gần trăm đồng, nhưng sắm sửa cho nhu cầu riêng anh, ngoại trừ bộ đồ “tuuytsxo” tơ Delignon, cái mũ Panama cố hữu và đôi giày “veecni” đen, anh không sắm sửa gì hơn nữa, năm ba cái sơ mi, áo lót quần đùi là đủ. Chỉ thỉnh thoảng mới mua bộ đồ ngủ, bị tiệm giặt xiết khi phải trả thiếu tiền, mà không tháng nào anh trả đủ được”.
Bài
thơ Uống trăng của Hàn Mạc Tử, kí bút danh Mlle Mộng Cầm,
đăng trên nhật báo
Saigon thứ bảy 16/11/1935
Ông Nguyễn Bá Tín thuật lại:
- Biết chuyện, tôi lấy làm thắc mắc, không rõ anh Trí
đã sống khó khăn vậy thì lấy đâu mà “chơi
bảnh”? Vỗ vai tôi, Thúc Tề cười: “Mi
nghĩ có cuộc chi tiêu nào chính đáng hơn? Tài tử giai nhân tế ngộ nan mà! Không
tốn sao được?”.
Có một chi tiết lý thú mà Hoàng Diệp từng chép trong chuyên luận Hàn Mạc Tử (sđd, tr. 78): rời
Quy Nhơn vào Sài Gòn làm báo, Hàn xách một va li gồm áo, quần, giày, mũ và mền
len. Cái mền (chăn) đó của bà chị (chị Lễ?), Hàn năn nỉ mãi mới mượn được, Chị
bảo: “Tôi biết tính cậu rồi; cậu hứa trước
đến Tết này, cậu nhớ mang mền về trả lại cho tôi”. Hàn trịnh trọng hứa. Nửa
năm sau, đúng đêm trừ tịch (Tết Mậu Tý 1936), chàng mới trở về với...hai bàn
tay không! Hỏi cái va li và chiếc mền đâu, Hàn cười: “Dạ có, đồ “ba-ga [[bagage: hành lý] sẽ đến sau”. Ngày lại ngày, đồ
ba-ga chẳng bao giờ thấy! Trần Thanh Mại soạn sách Hàn Mạc Tử (sđd) còn đẩy chi
tiết ấy tới ngưỡng...hài kịch. Ông ghi lời đáp của Hàn về hành lý: “con gửi lại Sài Gòn. Con về ít hôm thăm mẹ
và ăn Tết, rồi đi ngay”. Bồi “hạ màn”
bằng ảnh gây ấn tượng: “Chàng ở lại ăn Tết
suốt một năm; và hành lý gửi đâu, vẫn không thấy đòi về”. Thực tế, sau Tết
đó, Hàn quay lại Sài Gòn làm báo và... ngược xuôi Phan Thiết như chúng ta đã biết.
Giữa năm 1936, Hàn mới “trở về mái nhà
xưa”. Vì sao?
Nhiều thư tịch cho rằng thời điểm ấy, Hàn tự cảm thấy
sức khoẻ sa sút (tuy chưa xác định bệnh gì), bèn bỏ về Quy Nhơn. Lý do chưa thoả
đáng lắm. Vì nhà thơ Hoàng Diệp lúc đó cũng có mặt ở Quy Nhơn, nhớ rằng:
“Cuối năm 1936, chàng lại lên đường đi làm báo ở Huế. Chàng viết giúp cho báo Tràng An (trụ sở đặt tại nhà in Đắc Lập ngó qua cầu Trường Tiền)...Nhưng chuyến đi này chẳng khác chuyến đi trước, chỉ đem lại một kết quả rất mong manh cho đời người nghệ sĩ. Trong thời gian ấy thỉnh thoảng chúng tôi mới nhận được một bức thư của chàng ca ngợi vẻ đẹp của trăng Huế, nước Huế, của các cô gái Huế...” (sđd, tr.79-80).
Chính trong năm 1936, trên báo Tràng An, Hàn giới thiệu
thơ Chế Lan Viên. Đây cũng là thời điểm đáng nhớ của Hàn: chàng xuất bản: Gái quê - thi tập đầu tay hoàn toàn theo
bút pháp Thơ Mới - nhờ ông anh cả Mộng Châu (bấy giờ làm thầu khoán tại Phú
Yên) tài trợ.
Sáu thập niên sau, năm 1996, chúng tôi hỏi nhà văn Trần
Thanh Địch chuyện xưa. Tác giả tập truyện Thay
màu cho xác chết ôn tồn đáp:
- Năm 1936, tôi đang ở Huế và phụ trách mục “Trò đời” của báo Tràng An. Tôi quen rồi thân Hàn vào cuối năm đó, từ khi Hàn tặng tôi tập thơ Gái quê mới in xong. Có thể nói rằng tôi là người đầu tiên viết bài khen ấn phẩm đầu tay của Hàn. Bài này in báo Tràng An của Huế, chứ không phải đăng trên tờ Sao Mai ở Vinh như Phạm Xuân Tuyển ghi sai trong bài “Ba người tuổi Tí bên nhà thơ tuổi Tí” [đăng nguyệt san [i]Công giáo và dân tộc[/i] số 20, tháng 8-1996; sau in vào sách Đi tìm chân dung Hàn Mặc Tử NXB Văn học, HN 1997, tr.119]. Nếu tôi nhớ không nhầm thì cuối năm đó, Hàn ra Huế chỉ một thời gian ngắn rồi trở lại Quy Nhơn liền à!
Xâu chuỗi loạt sự kiện theo thứ tự biên niên, có thể
tin nhà văn Trần Thanh Địch không nhầm, ít nhất là đối với chi tiết vừa nêu. Bởi
lẽ, như chúng tôi dẫn ở kỳ 2, đầu năm 1937 tại Quy Nhơn Hàn Mặc Tử đã cùng Nguyễn
Minh Vỹ, Hoàng Điệp, Chế Lan Viên, Nguyễn Viết Lãm, Yến Lan... tham gia thực hiện
giai phẩm Nắng xuân. Giai phẩm có chạy
dòng chữ: Sách chơi xuân năm Đinh Sửu
1937 do Nguyễn Trọng Trí, 20 Avenue Khải Định, Quy Nhơn xuất bản.
“Làm
báo phải học nghề đấy!” Ấy là lời Hàn khẳng định trong giai
phẩm Nắng xuân. Như vậy, cái nghiệp
dĩ “nói láo mà chơi, nghe láo chơi” của
Hàn đâu chỉ dừng ở mốc 1936 như nhiều tài liệu trước nay đã viết?
Phanxipăng
Nguồn:
https://www.thivien.net/B%C3%AD-m%E1%BA%ADt-H%C3%A0n-M%E1%BA%A1c-T%E1%BB%AD/a-reply-mz8hO4-xm_bQYO5dbc_rLg
“Cuối năm 1936, chàng lại lên đường đi làm báo ở Huế. Chàng viết giúp cho báo Tràng An (trụ sở đặt tại nhà in Đắc Lập ngó qua cầu Trường Tiền)...Nhưng chuyến đi này chẳng khác chuyến đi trước, chỉ đem lại một kết quả rất mong manh cho đời người nghệ sĩ. Trong thời gian ấy thỉnh thoảng chúng tôi mới nhận được một bức thư của chàng ca ngợi vẻ đẹp của trăng Huế, nước Huế, của các cô gái Huế...” (sđd, tr.79-80).
- Năm 1936, tôi đang ở Huế và phụ trách mục “Trò đời” của báo Tràng An. Tôi quen rồi thân Hàn vào cuối năm đó, từ khi Hàn tặng tôi tập thơ Gái quê mới in xong. Có thể nói rằng tôi là người đầu tiên viết bài khen ấn phẩm đầu tay của Hàn. Bài này in báo Tràng An của Huế, chứ không phải đăng trên tờ Sao Mai ở Vinh như Phạm Xuân Tuyển ghi sai trong bài “Ba người tuổi Tí bên nhà thơ tuổi Tí” [đăng nguyệt san [i]Công giáo và dân tộc[/i] số 20, tháng 8-1996; sau in vào sách Đi tìm chân dung Hàn Mặc Tử NXB Văn học, HN 1997, tr.119]. Nếu tôi nhớ không nhầm thì cuối năm đó, Hàn ra Huế chỉ một thời gian ngắn rồi trở lại Quy Nhơn liền à!
https://www.thivien.net/B%C3%AD-m%E1%BA%ADt-H%C3%A0n-M%E1%BA%A1c-T%E1%BB%AD/a-reply-mz8hO4-xm_bQYO5dbc_rLg
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét