ĐỖ HỮU, LƠ LỬNG MỘT DÒNG THƠ - Nguyễn Khôi

     

        ĐỖ HỮU - LƠ LỬNG MỘT DÒNG THƠ
                                 
  Thơ Việt Nam, từ sau năm1945 thường hiện hữu trên hai chiến tuyến : "Quốc gia- VNCH- chống Cộng" / "Kháng chiến - Cộng sản XHCN" cả hai đều được hệ thống thông tin báo chí (phe nào, phe nấy) quảng bá hết cỡ...
  Tuy nhiên, còn có một dòng thơ lơ lửng, không phe phái nhưng thấm đẫm hồn Dân tộc với một nghệ thuật "rất Thơ" (không  in ấn xuất bản) cứ âm thầm truyền lan trong lòng người dân Việt ở mọi phía ...Ví dụ : như Trung niên Thi sĩ Bùi Giáng (1926-1998), Thi sĩ Đỗ Hữu (1938-2009) ...
  Với Bùi Giáng, thì đến hôm nay (2014)đã được cả 2 phía coi là một trong các nhà thơ lớn của Dân tộc ? còn Đỗ Hữu thì còn rất ít người biết đến, nhất là với giới thơ văn ở Hà Nội.

Đỗ Hữu, tên thật là Lê Hữu Đỗ, sinh ngày 28-6-1938 tại làng Dưỡng Mong Thượng, quận Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên- Huế, anh kém Hữu Loan 22 tuổi, kém Quang Dũng 7 tuổi, làm Thơ từ thời 1949,1960... đã tốt nghiệp Đại học sư phạm, từng là Hiệu trưởng Trường trung học Ninh Hòa (Khánh Hòa). Sau 1975 sang Hoa kỳ định cư, lấy thêm bằng Đại học San José  State University, từng làm chủ bút tờ Việt Báo San José... bạn bè cho anh là Nhà thơ hiền lành, khả ái...
  Đỗ Hữu mất ngày 9-3-2009, thọ 71 tuổi để lại vợ là Bích Diệp và các con cháu ở vùng Thung Lũng Hoa Vàng - Mỹ Quốc.
  Thơ Đỗ Hữu xuất hiện sau Hữu Loan, Quang Dũng một chút, được truyền tụng trong một số Người Yêu Thơ - miền Nam là 2 bài thơ  Sầu Ai Lao và Chiều Việt Bắc. Đọc bài "Sầu Ai Lao" của Đỗ Hữu với những câu :

                ...Với nắng bâng khuâng mấy thuở nào
                Với núi xanh lơ, chòi tím nhạt
                Mây trời bàng bạc sầu Ai Lao.

Là ta nhớ ngay đến bậc thầy Hữu Loan :

                Đèo Cả !
                Đèo Cả !
                Núi cao ngất !
                Mây trời Ai Lao
                sầu đại dương...

Ở Hữu Loan, Quang Dũng là khí thế xung thiên đi chinh phạt kẻ thù xâm lược:

               * Gian nguy 
                                      lòng không nhạt
                Căm thù trăm năm xa
                Máu thiêng sôi dào dạt
                tự nguồn thiêng ông cha
               * Xâm lăng !
                Súng
                           thèm
                gươm
                            khát !
                                       (Đèo Cả)

               * Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
               Quân xanh màu lá dữ oai hùm
                                        (Tây Tiến)

Thì Đỗ Hữu lại là :

                Giữa ngày lạc lõng trên rừng rậm
                Với nắng bâng khuâng mấy thuở nào

Để rồi :

                * Buồn quá ngày đi, đêm trở lại
                Hoàng hôn hoa Bản phấn rưng rưng
               * Chiều nay gió thổi buồn ghê lắm
                Lá đổ sau chân một lối vàng

  Thật là "lạc lõng" với cả hai chiến tuyến ? !
  Đến "Chiều Việt Bắc" không biết Đỗ Hữu mới ở tuổi  11; 12 thời ấy  có tham gia Thiếu sinh quân (kiểu"Tòng quân hành" ) sang Ai Lao rồi về Việt Bắc hay không mà có những bài thơ như thế ? Ở bài thơ Chiều Việt Bắc ta thấy Đỗ Hữu  có hơi hướng bài thơ Dặm Về ( Mai chị về -1945) của Nguyễn Đình Tiên (mà nhiều người đã nhầm cho là của Quang Dũng) :

               * Mai chị về, em gửi gì không ?
                Mai chị về nhớ má em hồng
                             (Dặm về - NĐT)  (1)

               * Nắng xuống phương nào người thấy không ?
               Mà đây chiều tím rụng song song
                                   (Chiều Việt Bắc- ĐH)

Rất hơi hướng thơ Thâm Tâm :

              * Bóng chiều không thắm, không vàng vọt
               Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong ?
                                        (Tống biệt hành- TT)

              * Vàng tuôn mấy lối ngày thu muộn
               Ai liệm hoàng hôn kín mắt trong ?
                                 (Chiều Biệt Bắc - ĐH)

 Những câu như :

              Khói mắt lên mờ xanh bóng ai
              Phương xa chiều xuống ngút sông dài

Thì lại rất Quang Dũng :

              Thương nhớ ơ hờ, thương nhớ ai ?
              Sông xa từng lớp lớp mưa dài
                                      (Đôi bờ - QD)

Còn câu :

             "Buồn xưa chiều đọng sầu láu lách" 

Thì có khác  nào thơ Nguyễn Xuân Sanh :    

             Quỳnh hoa chiều đọng nhạc trầm mi
                                         (Buồn xưa -1942)

  Sau 1975, Đỗ Hữu sang định cư ở Mỹ, giọng điệu Thơ anh vẫn một dòng chảy cố hữu :

         * Lời ca em hát bay theo gió
          Ru nhịp cho đời vui lãng quên
         * Bỗng dưng lòng nhớ về Quê mẹ
         Ngàn cánh chim Bằng mỏi cánh bay...
                                   (Nhạc chiều - ĐH)

ĐÔI LỜI KẾT:

 Thơ Đỗ Hữu, với những ai chỉ mới biết  thơ anh (chưa từng đọc Hữu Loan, Nguyễn Đình Tiên, Quang Dũng, Nguyễn xuân Sanh...) thì đó là những câu thơ Diễm Tuyệt mà Bùi Giáng có lúc hứng đã kêu lên "Hay hơn thơ Quang Dũng"...
  Chao ôi, thơ là tiếng con tim, là sự giãi bày một nỗi niềm tâm tư của một con người ở một thời mà anh ta đã sống... hồn thơ Đỗ Hữu  phải nói là "đượm", hình tượng thơ ĐẸP, tình buồn "lạc bước" giữa đường đời, thơ Đỗ Hữu là như vậy, Nguyễn Khôi xin trân trọng giới thiệu, xin được chia sẻ cùng các bạn thơ.

...........

 (1) "Dặm Về" (Mai chị về) là cuộc chia ly của Thi sĩ Nguyễn Đình Tiên với chị Phan Ánh Tuất (Tú tài) cùng 21 tuổi/ hồi tháng 9-1945 ở Thị xã Thanh Hóa.

          SẦU AI LAO
           
          Đã lâu trăng cứ vàng hiu hắt
          Mây cứ sầu tuôn núi võ vàng
          Lá vẫn pha chàm trên sắc áo
          Mưa nguồn thác đổ đá mù sương.
                 
          Giữa ngày lạc lõng trên rừng rậm
          Với nắng bâng khuâng mấy thuở nào
          Với núi xanh lơ, chòi tím nhạt
          Mây trời bàng bạc sầu Ai Lao.
               
          Lưng đèo quán gió mờ hun hút
          Thôn bản nằm trơ dưới nắng chiều
          Tai vẫn nghe đều dòng thác đổ
          Người ơi,thương nhớ biết bao nhiêu.
               
          Ở đây hơi đá chiều vây khắp
          Khép chặt mình tôi giữa núi rừng
          Buồn quá ngày đi, đêm trở lại,
          Hoàng hôn hoa Bản phấn rưng rưng
               
          Người có theo tôi lên dốc nắng,
          Nhìn xem hoa rải sắc trên đường.
          Chiều nay gió thổi buồn ghê lắm
          Lá đổ sau chân một lối vàng.


          CHIỀU VIỆT BẮC
                       
          Nắng xuống phương nào người thấy không ?
          Mà đây chiều tím rụng song song
          Vàng tuôn mấy lối ngày thu muộn
          Ai liệm hoàng hôn kín mắt trong ?
                     
          Khói mắt lên mờ xanh bóng ai
          Phương xa chiều xuống ngút sông dài
          Đường kia có phải sầu xưa đọng ?
          Trở bước hoa Lau trắng ngập đồi.
                     
          Con đường đất đỏ mờ sau Bản
          Thung lũng vàng lơ, nắng trở chiều
          Núi biếc chập chùng vây Ải lạnh
          Dặm về lá đổ phấn tàn xiêu
                     
          Rừng núi âm u chiều Việt Bắc
          Chầy ngày lạc bước, ai ngồi than
          Buồn xưa chiều đọng sầu lau lách
         Chòi cũ nằm nghe gió dặm trường.

                                             ĐỖ HỮU

         .......................................................

          Viết tại Góc thành nam Hà Nội 7-10-2014
                               Nguyễn Khôi
                           (Nhà văn Hà Nội)

 Mời click chuột vào các đường links bên dưới để xem thêm về nhà thơ Đỗ Hữu:

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=10482&rb=0101

.tripod.com/NhoDoHuu.html

http://thukhoanghia7178.blogspot.com/2011/11/oc-sach-ve-nha-tho-o-huu.html