ĐỌC VÀ BÌNH BÀI THƠ "HUẾ"
(Thơ
của Nguyễn Sơn và bình của Nguyễn Hùng Dũng)
HUẾ
Từng dấu lặng nghiêng sầu
lên lấp lánh
Tường rêu xanh. hồn cổ.
phiến bia mờ
Thành quách ngủ giữa mù
sương ngất lạnh
Khuya trở mình nghe sỏi
đá bơ vơ
Chiều Đại nội một cánh
dơi rời tổ
Vỗ mông lung rồi xà xuống
khôn cùng
Con sáo nhỏ thu mình
trong hốc gỗ
Vươn cổ mềm hót rụng cả
hư không
Đêm thuỷ mặc lung linh
màu hoang phế
Khúc điêu tàn lộng lẫy điệu
ma trơi
Lời cố quận rã rời trang
huyết lệ
Bến cô liêu hò hẹn với
mây trời
Hồn Thiên Mụ vọng hồi chuông
cố sử
Bóng sông Hương rung nhịp
mõ giang đầu
Sương mộ địa giăng sầu
qua núi Ngự
Huế răng chừ mà lệ buốt
ngàn sau!
SN -22.9.2018
Nói về thơ Huế, khi kích Google, mọi người sẽ thấy hơn
38 triệu kết quả chỉ trong chưa đầy 1 giây, đủ thấy thi ca về xứ Huế phong phú
biết chừng nào…Có rất nhiều nhà thơ,dù không phải là người Huế,nhưng chỉ cần đến
Huế là có thể cảm tác nên một tứ thơ để đời,không biết có phải nhà thơ Nguyễn
Sơn có như vậy không? Trước hết, tôi chân thành ghi nhận theo cảm quan cá nhân
riêng mình, đây là một bài thơ hay in dấu trầm tích cổ điển có hơi hướm đường
thi… Nhưng hãy để yên đó đã, tôi muốn khoe với mọi người một bài thơ về Huế của
thầy tôi, Nguyễn Văn Bổn (thi sĩ Tần Hoài Dạ Vũ)
HẸN
VỀ QUÊ HUẾ
Em có sầu thương không hở
em
Xa nhau rồi mắt có buồn
thêm
Tên anh có viết đầy trang
vở
Có gọi thầm nhau trong những
đêm?
Trời chắc còn sương trong
tóc em
Nắng vàng hanh đẫm nét
môi mềm
Hương cau còn thoảng
trong vườn vắng
Áo lụa em còn phơi trước
hiên?
Và những chiều mưa em có
trông?
Khi hoàng hôn rụng kín
con đường
Bàn tay lạnh những ngày
xa cách
Còn biết tay nào tay nhớ
thương?
Anh sẽ về một sáng mùa
thu
Sông Hương còn trắng những
sương mù
Áo em trắng nhịp cầu
thương nhớ
Bóng ngả lòng anh câu hát
ru
Anh sẽ giong thuyền trên
nước xanh
Chở trăng Gia Hội vào Nội
thành
Soi nghiêng mái tóc thề
Tôn nữ
Thiếp giữa một vùng hương
mỏng manh
Anh sẽ hôn lên vầng trán
em
Tuổi ngây thơ ngủ đó êm đềm
Môi em anh gọi là hoa đỏ
Sẽ nở trong lòng sau mỗi
đêm
Chờ anh về thăm nhé, Huế
ơi!
Đường xa nhưng không thể
sai lời
Chiều nay nắng trở trong
lòng mắt
Con nước linh hồn không
muốn trôi.
1964
Thời điểm sáng tác bài thơ đó, thầy Bổn chỉ mới 18 tuổi
và đang học tại cố đô Huế, không hiểu vì sao lại cảm tác một tứ thơ tình điệu
đà như vậy, có phải vì thầy vốn gốc ở Quảng Nam như câu nói “Học trò xứ Quảng ra thi…”
Hai bài thơ trên có ngữ cảnh khác nhau, thơ của anh Nguyễn Sơn chỉ bàng bạc về thành
quách, miếu mạo,đại nội, cố quận…như muốn
mượn vật thể hữu hình để biểu cảm một điều vô hình. Còn ngược lại, thơ của Tần
Hoài Dạ Vũ lại mang mang một nỗi nhớ khôn nguôi trong một thời gian hữu hạn để
nhung nhớ vô hạn...Và rồi cả hai người cũng đều gặp nhau trên cùng một cung bậc,
đó là tình yêu đối với Huế… Một người yêu Huế qua không gian, người còn lại yêu
Huế qua thời gian…
Nguyễn Sơn đã bắt đầu tứ thơ bằng một dấu lặng tròn trịa
trên phím đàn dương cầm cổ kính, mà dường như muốn mời độc giả hãy trầm tư khi
nghe những nốt nhạc tiếp theo… Gọi là trầm tư, vì ở đây Nguyễn Sơn muốn nhắc
khéo khi đọc bài thơ Huế của anh thì không cần phải suy tư mông lung, mà chỉ cần tỉnh lặng mà thôi,vì Huế vốn xưa
nay đều tỉnh lặng như dòng sông Hương cứ dùng dằng mãi, trôi mà không trôi, dừng mà không dừng,nên chi ánh tà dương còn
vàng võ lấp lánh trên đầu ngọn sóng…Không
chỉ dừng tại đó, vẻ tỉnh mặc còn vương lên tường rêu phong của thành quách, đền đài,miếu mạo và cả bia đá thủa nào. Ai đã ra xứ Huế vào mùa đông sẽ cảm nghiệm được
gam màu lạnh bao trùm lên cả Huế,nên chi Nguyễn Sơn đã tự sự:
Từng
dấu lặng nghiêng sầu lên lấp lánh
Tường
rêu xanh. hồn cổ. phiến bia mờ
Thành
quách ngủ giữa mù sương ngất lạnh
Khuya
trở mình nghe sỏi đá bơ vơ
Với khổ thơ thứ nhất,
Nguyễn Sơn còn để yên cho Huế ngủ, nhưng với khổ thứ hai,nhà t hơ không
còn để yên cho Huế tỉnh mặc nữa, mà ngược
lại,đã lay Huế thức dậy, để điểm trang lại
khuôn mạo của mình,như một công chúa đang còn ngái ngủ, nay tỉnh dậy để thay đổi xiê m y,chuốc phấn
tô son lại, làm lay động cả không gian, cả hư vô và cả cõi ta bà… Nhưng chỉ bằng
một cánh dơi vỗ cánh, hay một chú sáo nhỏ bay về tìm tổ ấm của mình. Với Huế
như rứa là đủ rồi, tại vì Huế khi mô cũng nhẹ nhàng, thanh thoát và tỉnh mặc:
Chiều
Đại nội. một cánh dơi rời tổ
Vỗ
mông lung rồi xà xuống khôn cùng
Con
sáo nhỏ thu mình trong hốc gỗ
Vươn
cổ mềm hót rụng cả hư không
Mười năm trước,
tôi có sáng tác một bài thơ “Ta về” tuy không hay như bài “Huế” của Nguyễn
Sơn,nhưng có một đoạn tôi muốn giới thiệu để độc giả hiểu rõ thêm:
…Ta
về dáo dác Đêm Hoàng Cung
Hoàng
hậu đăng cơ , ngự thuyền rồng
Theo
hầu xa giá , đoàn mỹ nữ
Ta
không tìm thấy đấng minh quân…
Tứ thơ trên được tôi ngẫu hứng khi nói về Đêm Hoàng
Cung được tổ chức qua các kỳ festival Huế để tái hiện các loại hình nghệ thuật
cung đình của một thủa xa xưa trên nền lung linh, huyền ảo của thành quách Đại
nội về đêm…Và phải chăng nhà thơ Nguyễn Sơn cũng đồng cảm với tôi vì cả hai
cùng tương ngộ khi được trải nghiệm như thế, có phải vì thế Nguyễn Sơn đã cảm
khái bằng một tứ thơ nghe sao ảo diệu, huyền bí… Hãy thưởng thức những sự kiện
như truyền thông đã giới thiệu:
Festival Huế dàn dựng các loại hình thể như “Âm sắc Việt”
diễn ra tại cung Diên Thọ, sự sâu lắng và bay bổng của âm nhạc truyền thống được
giới thiệu trong không gian ngào ngạt hương trầm, rất mộc mạc và kiêu sa. “Đám
cưới công chúa” tại Cung Trường Sanh đưa người tham dự vào một đám cưới cung
đình với đầy đủ các lễ nghi truyền thống được khắc họa khéo léo và tinh tế.
Chương trình “Ca múa nhạc truyền thống” được tổ chức ở sân điện Thái Hòa, kết hợp
mỹ thuật sắp đặt, triển lãm trưng bày, hoa đăng, đèn lồng, mở ra một không gian
huyền ảo, tăng nét lung linh cho Đại Nội. Các hoạt cảnh vui chơi, ca hát, sinh
hoạt hàng ngày của các hoàng tử và công chúa được tái hiện sinh động trong vườn
Cơ Hạ. Chương trình “Thời trang cung đình và ký ức Huế xưa” trong không gian lộng
lẫy, lấp lánh ánh vàng và hoa đăng của lầu Tứ Phương Vô Sự, hình bóng của các vị
Vua, Hoàng hậu, Quan viên, Hoàng tử, Công chúa và giai nhân trong quá khứ như
đang hiện về và vẫn còn đó đâu đây giữa hiện tại.
Đêm
thuỷ mặc lung linh màu hoang phế
Khúc
điêu tàn lộng lẫy điệu ma trơi
Lời
cố quận rã rời trang huyết lệ
Bến
cô liêu hò hẹn với mây trời.
Tôi thích nhất là khổ cuối cùng trong bài thơ Huế, cá
nhân tôi nghĩ rằng đây là khổ thơ hay nhất và đỉnh nhất, vì nó cô đọng lại mọi
tình tiết tự sự của nhà thơ. Tôi cho rằng ba khổ thơ trên là một nhập đề lung
khởi, nhằm trang trọng giới thiệu một toàn cảnh bối cục về Huế… tuy chỉ bằng một vài hình ảnh, nhưng dường
như cả Huế, nói đúng hơn là cả không gian Huế đều gói gọn trong đó…và ngoài ra,
còn hơn thế nữa, Nguyễn Sơn đã mượn những chốn không gian đó để diễn tả nội tâm
đang bồi hồi, xúc cảm của mình, đã nhân cách hóa tài tình, khéo léo và ý nhị từ
những hình ảnh đó thành những linh hồn mang mang âm điệu bi tráng và cả bi sử. Tôi
thích nhất câu “Bóng sông Hương rung nhịp mõ giang đầu” phải chăng nhà thơ muốn
mượn một khổ đường thi để minh họa cho tiếng mõ ở giang đầu, tôi chợt nhớ tứ
thơ:
“Quân
tại Tương giang đầu,
Ngã
tại Tương giang vĩ.
Tương
tư bất tương kiến,
Đồng
ẩm Tương giang thuỷ.”
Nhưng ở đây, Nguyễn Sơn không nói chi đến nỗi tương tư
thấm đẫm nghìn năm của đôi nhân tình trên sông Tương mà chỉ bay bỗng với cảm
xúc “thả hình bắt bóng” tài tình bằng thi cảm với hình ảnh tiếng mõ nơi Điện
Hòn Chén ở tận giang đầu, hay tiếng chuông huyền bí của chùa Thiên Mụ… Nhà thơ
đã lắng nghe và cảm thấu được một âm điệu của ngàn xưa mà truyền cảm, ngân nga,
vang vọng đến cả ngàn sau… Chỉ bốn câu thôi, chỉ chừng đó thôi. Nguyễn Sơn đã
trân trọng đem cả Huế đến trong lòng mọi người, trong đó có tôi, một người con
của Huế đã ly hương xa xứ.
Hồn
Thiên Mụ vọng hồi chuông cố sử
Bóng
sông Hương rung nhịp mõ giang đầu
Sương
mộ địa giăng sầu qua núi Ngự
Huế
răng chừ. mà lệ buốt ngàn sau!
Theo sách vở kinh điển thì muốn bình một bài thơ, ngoài
yếu tố đọc kỹ bài thơ còn phải biết xuất xứ,
tác giả của tác phẩm… Nhưng với tôi,một kẻ n gồi chiếu dưới trong các
nhà bình thơ,chỉ muốn nói một chút tâm
tình riêng tư, một cảm nhận cá nhân rằng bài thơ của Nguyễn Sơn thật đầy cảm
xúc bằng một cung bậc trầm bỗng rất đặc biệt của mình, có sức thu hút và lay động
tâm hồn người đọc. Và cho dù chưa bao giờ gặp anh, nhưng có hề chi vì thơ vốn
chất chứa nhiều ngữ điệu tình cảm vi diệu đã làm cho nhà thơ Nguyễn Sơn và tôi
trở thành những tri kỷ từ độ nào… Xin cám ơn nhà thơ Nguyễn Sơn và cả anh Dũng
Tôn Thọ Dương đã cho tôi một cơ hội được thử bình một tứ thơ đáng để đời về Huế.
Saigon cuối tháng 9/2018
Nguyễn
Hùng Dũng
……….
Một
vài chi tiết về nhân thân nhà thơ Nguyễn Sơn do anh Tôn Thọ Dương Dũng cung cấp:
Nguyễn
Sơn
Quê:
Nha Trang Học Tiểu học, Trung học tại NT
Đại
học: Cử nhân Vật lý điện tử - ĐHKHTN. TPHCM
Sự
nghiệp mần thơ:
- Bài thơ đầu tiên: Em sẽ về sân ga cuối một
mình- đăng FB T7/2016 (nghĩa là 2 năm 3 tháng) - Chưa từng xuất bản thơ (chỉ
đăng FB bạn bè đọc cho vui) - Hàm: Lều thơ - Gia tài: Nghìn trùng Lục bát tìm
nhau (1000 câu – đã hoàn thành: 600 câu) + Khoảng gần 200 bài thơ các thể loại
….
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét