DẠNG THƠ BÌNH THANH - La Thụy sưu tầm và biên tập

      

        DẠNG THƠ BÌNH THANH                          

        Thi ca Việt Nam vừa phong phú súc tích về nội dung, cú pháp, ngôn từ; vừa đa dạng về thể loại (thất ngôn, bát ngôn, tứ tuyệt, bát cú, lục bát, song thất lục bát, thơ tự do…) Hầu như thơ các nước như Trung Hoa, Nhật Bản, thơ các nước Tây phương đều gieo vần ở cuối câu (VẦN CHÂN – CƯỚC VẬN), thơ Việt Nam còn gieo thêm vần ở giữa câu (VẦN LƯNG – YÊU VẬN) như trong thể THƠ LỤC BÁT, THƠ SONG THẤT LỤC BÁT (có khi còn gieo nhiều vần trong một câu). Ngoài ra, nhiều nhà thơ Việt Nam còn sáng tạo thêm nhiều dạng thức mới như : thơ đọc nhiều cách, thơ hình, thơ Việt chèn ngoại ngữ, thơ bình thanh... Hôm nay, tôi xin giới thiệu DẠNG THƠ BÌNH THANH đến các bạn yêu thơ

         Trong DẠNG THƠ BÌNH THANH, các câu thơ trong bài hoàn toàn bình thanh. Nghĩa là câu thơ có những tiếng toàn là thanh bằng, nhiều người hay gọi nhầm là thơ vần bằng là không chính xác. Vần bằng có nghĩa là các tiếng bắt vần trong các câu thơ có thanh bằng. Trong thơ Việt, thể thơ song thất lục bát chỉ gieo vần trắc ở hai câu 7, các bài vè  cũng có gieo vần trắc  ở cuối câu, nhưng chỉ khoảng 2 ; 3 câu lại chuyển đổi sang vần bằng. Riêng với thể thơ Đường luật, thể thơ cổ phong hầu như các tác giả đều gieo vần bằng, rất hiếm ai gieo vần trắc, vì đọc lên nghe trúc trắc không êm tai - Chẳng hạn bài thơ cổ phong gieo vần trắc như bài "ĐÊM MÙA HẠ" của Nguyễn Khuyến

           ĐÊM MÙA HẠ

           Tháng tư đầu mùa hạ

           Tiết trời thật oi ả

           Tiếng dế kêu thiết tha

           Đàn muỗi bay tơi tả

           Nỗi ấy nói cùng ai

           Cảnh này buồn cả dạ

           Biếng nhắp năm canh chầy

           Gà đà sớm giục giã

           NGUYỄN KHUYẾN

      Tôi cũng thử làm một bài thơ Đường luật gieo vần trắc khi chúc thọ tuổi 70 bác Lê Ngọc Kha :

      MỪNG TUỔI BẢY MƯƠI                

      (Mừng thọ bác Kha 70 xuân)

      Con giáp xoay vòng giờ đến Sửu

      Thất tuần đáo tuế mừng thi hữu

      Đêm xuân ngâm ngợi Hán Đường thư

      Ngày hạ khề khà Mai Quế tửu

      Cảm hứng chứa chan ông đón tân

      Ý tình dào dạt bà đưa cựu

      Tương giao sơ ngộ họa đôi dòng

      Chúc bác Ngọc Kha thọ bách cửu

                                          LA THỤY

     Trở lại DẠNG THƠ BÌNH THANH (thơ có những tiếng đều mang thanh bằng); từ khá lâu, trong phong trào THƠ MỚI, thi ca Việt Nam đã có những câu thơ, thậm chí toàn bài thơ đều mang thanh bằng.

    Tản Đà trong bài thơ "THĂM MÃ CŨ BÊN ĐƯỜNG" đã có một câu hoàn toàn bình thanh :

     Tài cao, phận thấp, chí khí uất,

     Giang hồ mê chơi, quên quê hương?

                                              (Tản Đà)

  Xuân Diệu trong bài thơ “Nhị hồ” có hai câu :

  “Sương nương theo trăng ngừng lưng trời

   Tương tư nâng lòng lên chơi vơi”

   Hàn Mặc Tử có bài thơ “Tiêu sầu” khá dài , trong đó khoảng 2/3 bài đã là toàn bình thanh

   “Ô! Đêm nay trời trong như gương

    Không làn mây vương không hơi sương

    Tơ trăng buông rèm trên muôn cành.

    Tơ trăng vàng rung như âm thanh.

    Từ đâu tiêu sầu reo vi vu,

    Buồn như làn mây hiền mùa thu

    Êm như giòng tơ trên vai nường.

    Mong manh như là lời yêu đương

    Tiêu đưa tôi bay lên cung trăng!

    Tôi phiêu diêu cùng ngàn sao băng

    A ha! Lòng tôi trăng là trăng!

    A ha! Trăng tràn đầy châu thân!

    Cung thiềm đây rồi hương ngây ngây,

    Ồ! Bằng trân châu hay quỳnh dao ?

    Và mớm cho tôi bao tình say

    Mà tôi trút bao dòng ngọt ngào

    Nghê thường lên khơi nường Hằng ra

    Hương trầm bâng khuâng quyện mình hoa.

    Nhịp nhàng nường đi theo nhịp đàn

    Âm thanh lên cao nhạc rừng lan,

    Tôi lại gần bên, ô! Lạ thường!

    Nường trăng. Ô! Chính là Thương Thương.

    Người tôi rung động như âm thanh,

    Môi không ngừng dưới đôi tay xinh.

    Hoảng hốt tôi ôm chầm lấy nường,

    Than ôi, nường đã biến ra sương.

    Tôi ôm chầm phải tiếng tiêu sầu,

    Vi vu reo buồn trong đêm thâu.

    ....................................

                          HÀN MẶC TỬ

     Đặc biệt , trong thi ca Việt Nam có những bài thơ bình thanh toàn bài . Chẳng hạn bài thơ “Hoa ti - gôn” của Vân Anh đăng trong Phổ thông bán nguyệt san trước 1975 (do Nguyễn Vĩ chủ biên) .

      HOA TI GÔN

        “Bảo rằng hoa giống như tim vỡ

         Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi”

                                         T.T.KH.

     Chiều xưa qua nhà anh mang cho

     Chùm hoa ti- gôn xui anh mơ

     Vui cười em hôn hoa vào lòng

     Và em tìm ra bao vần thơ

     Chiều nay sao lòng em vương buồn

     Mong chờ anh và hoa ti- gôn

     Chùm hoa trên bàn hầu như tàn

     Xa anh hoa sầu, em sầu hơn

     Anh ơi ! Giờ đây ngoài biên cương

     Anh đang xông pha nơi sa trường

     Chiều xưa anh đi bao năm rồi

     Không lời, không thơ, buồn vương vương

     Hình anh cho em đà phai màu

     Em không nhìn ra anh em đâu

     Bình sinh anh thường ưa hoa này

     Hôm nay nhìn hoa em sầu đau

     Cầu trời cho em luôn gần anh

     Nhưng trời cao hơn tầng mây xanh

     Bên anh, em đan toàn len hồng

     Bên anh, em ngồi chờ trăng thanh

     Bên anh, em vun hoa trong vườn

     Cho nhà chen đầy, ôi muôn hương

     Bên dàn tre che phòng anh nằm

     Em trồng cho nhiều cây ti- gôn

     Trồng nhiều ti- gôn ngay bên thềm

     Xây quanh phòng anh làm thành rèm

     - Anh ơi, sao lòng em bồn chồn

    Hay là vì yêu hoa hình tim

                               VÂN ANH

                  (Phổ thông bán nguyệt san)

   Riêng thi sĩ Bích Khê có hai bài thơ rất nổi tiếng toàn bình thanh, đó là bài “Tì bà” (hai nhạc sĩ Phạm Duy và Khúc Dương đã phổ nhạc) và bài “Hoàng Hoa”

  TỲ BÀ

  Nàng ơi! Tay đêm đang giăng mềm

  Trăng đan qua cành muôn tay êm

  Mây nhung pha màu thu trên trời

  Sương lam phơi màu thu muôn nơi

   Vàng sao nằm im trên hoa gầy

   Tương tư người xưa thôi qua đây

   Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề

   Hoa vừa đưa hương gây đê mê

   Cây đàn yêu đương làm bằng thơ

   Cây đàn yêu đương run trong mơ

   Hồn về trên môi kêu: em ơi

   Thuyền hồn không đi lên chơi vơi

  Tôi qua tìm nàng vay du dương

  Tôi mang lên lầu lên cung Thương

  Tôi không bao giờ thôi yêu nàng

  Tình tang tôi nghe như tình lang

  Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi

  Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi

  Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi

  Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi

  Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu

  Sao tôi không màng kêu: em yêu

  Trăng nay không nàng như trăng thiu

  Đêm nay không nàng như đêm hiu

  Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân

  Buồn sang cây tùng thăm đông quân

  Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng

  Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông.

                                        BÍCH KHÊ

     HOÀNG HOA    

    Lam nhung ô ! màu lưng chừng trời;
    Xanh nhung ô ! Màu phơi nơi nơi.
    Vàng phai nằm im ôm non gầy;
    Chim yên neo mình ôm xương cây.
    Đây mùa Hoàng hoa, mùa Hoàng hoa:
    Đông nam mây đùn nơi thành xa...

    Oanh già theo quyên quên tin chàng !
    Đào theo phù dung: thư không sang !
    Ngàn khơi, ngàn khơi, ta, ngàn khơi:
    Làn trăng theo chàng qua muôn nơi;
    Theo chàng ta làm con chim uyên;
    Làn mây theo chàng bên nhung yên.

    Chàng ơi! hồn say trong mơ màng,
    -- Hồn ta ? hay là hồn tình lang ?
    Non Yên tên bay ngang muôn đầu...
    Thâm khuê oan gì giam xuân sâu ?
    -- Ai xây bờ xanh trên xương người ?!
   Ai xây mồ hoa chôn đời tươi ?!

                                           BÍCH KHÊ 

  Có một bài thơ  bình thanh rất hay đã xuất hiện cách đây gần 40 năm, nhưng ít ai biết . Nhạc sĩ tài hoa THẢO  NGUYÊN tức là thầy giáo Nguyễn Hứa Thảo ( từng giảng dạy trường Trung học Nguyễn Hoàng – Quảng Trị  và các trường Quốc Học , Đồng Khánh – Huế ) rất tâm đắc , âm thầm  phổ nhạc, ca sĩ Quốc Duy trình bày. Đó là bài thơ  RU ĐỜI TRÊN TAY của tác giả  TÔN NỮ THU DUNG – một thi nhân cũng huyền bí như T.T.KH . TÔN NỮ THU DUNG đến nay chưa được xác định rõ là ai, nam hay nữ ? – T.T.KH thì đã được ông Nguyễn Vĩ  vén màn bí mật từ lâu rồi
(xem bài "Thâm Tâm và sự thật về TTKh" của Nguyễn Vĩ)     http://thinhanquangngai.wordpress.com/2007/08/07/tham-tam-va-s%E1%BB%B1-th%E1%BA%ADt-v%E1%BB%81-ttkh/ 

Và bài "Huyền thoại hoa ti-gôn"của Ngọc Thiên Hoa. 

 http://ngocthienhoa.net/index.php?view=story&subjectid=1440&chapter=4 

Mời click chuột vào đường link sau để nghe nhạc

http://www.art2all.net/nhac/thaonguyen/dk-qh/rudoitrentay_t.mp3

      RU  ĐỜI  TRÊN  TAY…
        Thơ: Tôn Nữ Thu Dung
        Nhạc: Thảo Nguyên

      Ngàn năm... ngàn năm sao chưa về,
      Thiên thu... còn  xa như  hôn  mê...
      Tìm ai... đời đời  nghe bâng khuâng,
      Ta về... rung tơ cho đàn ngân...

      Ru đời... êm xuôi như rong rêu,
      Ru người... mi ngoan... trong mưa chiều
      Đêm  nghe quỳnh hoa... say hương mê…
      Đêm nhìn sao rơi... quên đường  về...

      Đường về... còn xa  như cơn mơ...
      Tìm đâu... dư âm thừa... hương xưa...
      Ngày nào, chim về nghe sương rơi...
      Ngày nao, chim yêu bay đầy trời ?
      Còn nghe chi đâu... đàn TƯƠNG NHƯ...  
  
      Còn ai cho ta... lời tương tư ?
      Đời sao im ngoan... như hồ thu...
      Người sao xa nhau... như sương mù...
      Ta về... tìm mây, quên người xưa....    
      Hương yêu thời nào... nghe như mơ...

      Ta về... ru đời ngoan trên tay...
      Ta về... ru ta... quên đời này !

   Bản thân tôi, cũng tập tò làm thử ba bài thơ toàn bình thanh .Một bài theo thể ngũ ngôn, một bài theo thể thất ngôn, một bài theo thể lục bát .

     THÙY HIÊN (*)

     Chiều tàn sương lung linh
     Vườn hồng mơ chim xanh
     Thùy Hiên, em trong vườn
     Bừng lòng bao là thương

     Môi hồng gieo buồn vương
     Mơ hồ chờ anh hôn
     Lâng lâng và chơi vơi
     Yêu em không còn lời

     Hồn chiều in lên mi
     Thuyền tình xuôi mây đi
     Ồ nàng hay sao trời
     Thiên hà hay trùng khơi ?

     Hồn anh dâng bâng khuâng
     Đàn lòng sao ngân vang
     Cung trầm rung miên man
     Lời trên môi thì thầm

     Lời chiều muôn năm xưa
     Òa tràn trăm sông thơ
     Mênh mang tà huy bay
     Thùy Hiên vàng trăng gầy

                            LA THUỴ 

   *Thùy Hiên : Tên người thiếu nữ

     TÌNH XƯA

     Sầu thu mênh mang thương rừng phai
     Tương tư bâng khuâng nhiều canh dài
     Lời trăng vương gieo hờn lên môi
     Đêm đêm mơ ai nhìn mây trôi

     Đêm đêm mơ ai nhìn mây trôi
     Chừ đây uyên ương không còn đôi
     Rồi em sang ngang trên thuyền hoa
     Giang hồ phiêu bồng ru đời ta

     Giang hồ phiêu bồng ru đời ta
     Lênh đênh trùng khơi đùa phong ba
     Vàng trăng giăng tơ khơi tình xưa
     Tình ơi ! Tình ơi ! Đừng đong đưa

                                          LA THUỴ

      HỒ CẦM

     Vang đêm thanh hồ cầm ngân
     Trăng ngà giăng tơ cung trầm buông lơi
     Lâng lâng tình đang lên khơi
     Hồ, xừ, xang… lòng chơi vơi canh dài
     Mơ hồ hồn xưa liêu trai
     Mồ thu hoang vu chừ ai u hoài
     Vương mang chi, đàn ngân dài
     Lưu dư hương… ồ trang đài về đâu
     Tương tư sao, đàn dâng sầu
     Say men nồng hay say màu thời gian
     Vời chân mây, nhòa non ngàn
     Bâng khuâng heo may, mơ màng hơi thu
     Ai phiêu diêu trong sương mù
     Người muôn năm… từ thâm u quay về
     Trần gian kia còn si mê?
     Hồ cầm cao cung, thương hề niềm xưa
     Rơi rưng rưng từng âm thừa
     Sao trời lung linh đường tơ chìm dần

                                               LA THỤY

  Bài thơ HỒ CẦM được nhạc sĩ Thảo Nguyên - một thành viên của trang web  L'ART CHAN TRAN đã phổ nhạc.
 Mời click chuột theo đường link sau để thưởng thức:

   http://www.youtube.com/watch?v=qZU1v72YUnE

  Bài “HỒ CẦM” tôi lấy cảm hứng từ các câu thơ : "Ái thính thu phần quỷ xướng thi” ( Vương Ngư Dương ), " Thơ thẩn nghe ma đọc mấy lời" ( Tản Đà ), "Quạnh quẽ thu phần thơ bặt tiếng" ( Vũ Hoàng Chương ). Luật hài thanh trong thơ lục bát chính thể đối với các tiếng trong câu thơ vốn là :

      Bằng bằng, trắc trắc, bằng bằng
      Bằng bằng, trắc trắc, bằng bằng, trắc bằng

  Theo đúng quy định "nhị, tứ, lục phân minh", thì tiếng thứ tư  trong luật hài thanh của thơ lục bát chính thể, bắt buộc phải mang thanh trắc.

   Thế nhưng, Thâm Tâm từng có câu thơ bình thanh  "đưa người ta không đưa sang sông"  trong bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH  nổi tiếng, thì trong bài thơ  lục bát "CÁC ANH" cũng từng có câu lục hoàn toàn bình thanh:

        Hơi đàn buồn như trời mưa
        Các anh tắt nốt âm thừa đi thôi
                                   (Thâm Tâm)

    Bắt chước Thâm Tâm , tôi thử làm bài thơ lục bát bình thanh “HỒ CẦM “ này, góp chung với hai bài thơ đã làm từ trước thành ba bài thơ bình thanh gửi đến quý bạn đọc cho vui những khi trà dư tửu hậu .

          “Mua vui mong được một vài trống canh”
                                                       (Nguyễn Du)

                                                                                  LA THUỴ