Nhạc
sĩ Vũ Đức Sao Biển qua nét vẽ của họa sĩ Lê Sa Long
VĨNH
BIỆT
NHẠC
SĨ VŨ ĐỨC SAO BIỂN “THU, HÁT CHO NGƯỜI”
Anh Vũ Đức Sao Biển trút hơi thở cuối cùng vào 23h25 tối
6/5 tại nhà riêng ở TP.HCM, hưởng thọ 72 tuổi, để lại nỗi tiếc thương trong
lòng thân quyến, bạn bè và người mến mộ.
Vũ Đức Sao Biển là nhà văn, nhà báo với nhiều bút
danh: Đồ Bì, Đinh Ba, Mạc Đại… Anh còn được gọi là “Nhà Kim Dung học Việt Nam”, đã xuất bản bộ “Kim Dung giữa đời tôi” được bạn đọc yêu mến, ủng hộ...
Nhưng âm nhạc mới là lãnh vực mà anh được nhiều người
biết và hâm mộ hơn cả. Vũ Đức Sao Biển là tác giả của nhiều ca khúc như: “Thu, hát cho người, Đêm Gành Hào nghe điệu
hoài lang, Đau xót lý chim quyên, Điệu buồn phương Nam, Trên đồi xưa, Trở lại Bạc
Liêu, Trên sóng Cửu Long, Huyền thoại Ngũ hành sơn…”. Trong đó, ca khúc “Thu, hát cho người” để dấu ấn sâu đậm nhất.
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển nói về ca khúc này như sau:
“Tôi
sinh ra giữa một làng quê nghèo ven biển miền Trung, không biết kết bạn với ai
mà cũng ít có ai để kết bạn. Lớn lên đi học, không hiểu sao tôi lại yêu thi ca
của Đường Tống, Trung Hoa và thi ca trường phái lãng mạn Pháp. Bạn biết đấy,
thi ca Đường Tống rất cô đọng, đọc lên tự nhiên nghe buồn bã. Thời trung học,
tôi dành nhiều thời gian cho việc đọc sách. Khi tôi viết ‘Thu, hát cho người’
cũng nặng trĩu những suy tưởng về sự sống, tình yêu và sự xa biệt”.
(Vũ Đức Sao Biển trả lời phỏng vấn của
báo Thanh Niên)
https://thanhnien.vn/van-hoa/nhac-si-nha-bao-vu-duc-sao-bien-khong-the-co-thu-hat-cho-nguoi-thu-hai-1186307.html
Thu, hát cho người
Dòng
sông nào đưa người tình đi biền biệt.
Mùa
thu nào đưa người về thăm bến xưa.
Hoàng
hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ.
Về
đồi sim, ta nhớ người vô bờ.
Ta
vẫn chờ em dưới gốc sim già đó,
Để
hái dâng người một đóa đẫm tương tư.
Đêm
nguyệt cầm ta gọi em trong gió.
Sáng
linh lan hồn ta khóc bao giờ.
Ta
vẫn chờ em trên bao la đồi nương,
Trong
mênh mông chiều sương
Giữa
thu vàng, bên đồi sim trái chín
Một
mình ta ngồi khóc tuổi thơ bay.
Thời
gian nào trôi bềnh bồng trên phận người.
Biệt
ly nào không muộn phiền trên dấu môi.
Mùa
vàng lên, biêng biếc ánh chiều rơi.
Nhạc
hoài mong, ta hát vì xa người.
Thu
hát cho người
Thu
hát cho người, người yêu ơi!
Vũ Đức Sao Biển từng học Đại học Sư phạm khoa Việt -
Hán và Đại học Văn khoa Triết (anh tốt nghiệp năm 1970) nên ca khúc “Thu hát cho người” sáng tác năm 1968, khá
đậm chất Đường thi, không chỉ ở những điển tích và hình ảnh xưa cũ như ‘Hoàng Hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ’, mà cả
trong ca từ cũng mang tính cân phương của loại văn biền ngẫu
“Dòng
sông nào đưa người tình đi biền biệt/ Mùa thu nào cho người về thăm bến xưa/
Hoàng hạc bay bay mãi bỏ trời mơ/ Về đồi sim ta nhớ người vô bờ… Đêm nguyệt cầm,
ta gọi em trong gió/ Sáng linh lan, hồn ta khóc bao giờ”.
Một thời, chúng tôi - giới trẻ sinh viên học sinh trước
năm 1975 đã thả hồn bay bổng, mơ màng, say đắm… theo những ca khúc có ca từ diễm
lệ, giai điệu sang trọng của các nhạc sĩ Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Cung Tiến, Từ
Công Phụng, Ngô Thụy Miên, Vũ Thành An… và ca khúc “Thu hát cho người” của nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển…
‘Thu
hát cho người” có lời nhạc đẹp, giai điệu sang trọng mượt
mà, có khung cảnh thu vàng, đồi sim trái chín, hoa tím mênh mông, ánh chiều biêng
biếc… thật huyền mơ thấm đọng vào hồn người. Tuy nhiên “Thu hát cho người” có những ca từ khó hiểu, chúng tôi không rõ “đêm nguyệt cầm”, “sáng linh lan” có ý nghĩa cụ thể thế nào. Tôi cho rằng Vũ Đức Sao
Biển khi viết “đêm nguyệt cầm”, nhạc
sĩ đã liên tưởng đến tứ thơ “Nguyệt cầm”
của Xuân Diệu:
“Trăng
nhập vào đây cung nguyệt lạnh,
Trăng
thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.
Đàn
buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!
Mỗi
giọt rơi tàn như lệ ngân.”
Thử tìm hiểu “sáng
linh lan”, tôi biết có loài hoa linh lan hay lan chuông thuộc một họ thực vật
có hoa là họ Asparagaceae. Hoa này trong tiếng Anh còn được gọi là Our Lady's
tears (Nước mắt của Mẹ) do, theo một truyền thuyết, từ những giọt nước mắt của
Eva rơi xuống, khi bị đuổi ra khỏi thiên đàng, đã trở thành hoa linh lan. Theo
một truyền thuyết khác, những giọt nước mắt của Đức Mẹ đồng trinh Mary rơi trên
cây thánh giá đã trở thành hoa linh lan.
Loại
hoa linh lan (hoa lan chuông) này thường có ở châu Âu
Loại
hoa linh lan (hoa lan chuông) này thường có ở châu Âu
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển từng học Đại học Văn khoa Triết,
dù chủ yếu là học Triết Đông, chắc chắn anh vẫn tham khảo tìm hiểu thêm Triết Tây. Như
lời ông nói: “không hiểu sao tôi lại yêu
thi ca của Đường Tống, Trung Hoa và thi ca trường phái lãng mạn Pháp… Khi tôi
viết ‘Thu, hát cho người’ cũng nặng trĩu những suy tưởng về sự sống, tình yêu
và sự xa biệt”. Với tính nghệ sĩ đa cảm và tâm hồn đồng điệu, ông đưa loại
hoa linh lan “nước mắt của Mẹ” này vào
lời nhạc của ca khúc “Thu hát cho người” chăng?
Loại
tử linh lan này còn có tên hoa Violet châu Phi, thường mọc ở vùng nhiệt đới
châu Phi, châu Á...
Nhưng, “sáng
linh lan” có nghĩa là “buổi sáng linh
lan” hay “linh lan tươi sáng”?
Như đã nói ở trên, nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển sử dụng
tính đối ngẫu của văn chương cổ điển “đi
- về; trời - đất; đêm - ngày; ta - người” trong ca từ, cho nên khi đọc “đêm nguyệt cầm”, “sáng linh lan” tôi nghiêng về ý “sáng linh lan” có
nghĩa là “buổi sáng linh lan”
Nhạc
sĩ Vũ Đức Sao Biển giải thích thế nào về “đêm nguyệt cầm và ‘sáng linh lan”:
- Có lần lựa lúc vui chuyện nhà thơ Hồ Thi Ca hỏi đột
ngột: ‘Sáng linh lan’ là cái buổi sáng kỳ
quái nào thế?
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển nở nụ cười mỉm chi nửa miệng
quen thuộc: ‘Ông hiểu sao tùy ông!’.
- Ông Lê Đức Dương hỏi nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển về “đêm nguyệt cầm” và “sáng linh lan”:
“Nhạc
sĩ kể, những đêm trăng trên đất phương Nam, ông thường treo cây guitare Yamaha
G tra bộ dây Hoffner ngoài cửa sổ; còn linh lan là một loại lan rừng mọc từ
trong đá ra, tím ngát cả cành, cả nhánh và cả hoa.”
Theo như lời thuật lại của ông Lê Đức Dương, thì nhạc
sĩ Vũ Đức Sao Biển cho biết “linh lan là
một loại lan rừng mọc từ trong đá ra, tím ngát cả cành, cả nhánh và cả hoa.” thì
hoa linh lan này không phải là lan chuông thuộc một họ thực vật có hoa là họ
Asparagaceae thường có ở châu Âu, có sắc trắng là phổ biến (dù cũng có loài hoa
màu tím nhưng hiếm hơn).
Còn có một loại linh lan tím (tử linh lan) có tên hoa
Violet châu Phi, thường mọc ở vùng nhiệt đới châu Phi, châu Á... chẳng biết có
phải đó là loại linh lan mà nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển nói không?
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển xác nhận ý nhạc “Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ” do
anh dùng điển tích “Hoàng hạc nhất khứ bất
phục phản” trong bài thơ Hoàng Hạc Lâu của Thôi Hiệu.
Anh cũng nhắc đến thi sĩ Bùi Giáng, người đồng hương
Quảng Nam của anh khi viết: “Giữa thu
vàng, bên đồi sim trái chín” là liên tưởng đến đoạn thơ:
“Anh
lùa bò vào đồi sim trái chín
Cho
bò ăn cỏ giữa rừng sim
Anh
nhìn lên trời xanh đỏ chín
Anh
ngó bốn bề cây lá gió rung rinh”
Bùi
Giáng
Đọc bài thơ “Một
chút tình” của nhà thơ Lưu Trọng Lư, có đoạn:
Đợi
đến luân hồi sẽ gặp nhau
Cùng
nhau nhắc lại chuyện xưa sau
Chờ
anh dưới gốc sim già nhé
Sẽ
hái dâng em đóa mộng đầu
Lưu Trọng Lư
Đối chiếu hai câu cuối “Chờ anh dưới gốc sim già nhé / Sẽ hái dâng em đóa mộng đầu” trong
đoạn thơ “Một chút tình” vừa dẫn ở
trên của Lưu Trọng Lư, với ý nhạc “Ta vẫn
chờ em, dưới gốc sim già đó, để hái dâng người một đóa đẫm tương tư...”
trong ca khúc “Thu hát cho người” ta
thấy có sự giống nhau; nhưng tôi chưa nghe nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển nhắc đến nhà
thơ Lưu Trọng Lư, khi nói về ca khúc “Thu
hát cho người”. Có lẽ, trong vô thức anh mượn ý thơ Lưu Trọng Lư mà không
nhớ, hoặc có sự giống nhau chỉ do ngẫu nhiên chăng ?
Báo Quảng Nam online nhận định:
“‘Thu, hát cho
người’ mang nỗi buồn chất ngất và lộng lẫy của chàng tuổi trẻ yêu quê hương
da diết và si tình đến ngây dại... Ca khúc không chỉ đẹp về giai điệu mà còn
chuyển tải hình ảnh quê hương xứ sở của ông với đồi sim tím, mùa thu đầy nắng
gió và dòng sông cũ đã ‘đưa người tình đi
biền biệt’...
Giữa muôn nghìn bài hát lãng mạn về tình yêu thì ‘Thu, hát cho người’ của Vũ Đức Sao Biển
vẫn đứng riêng một góc trời đầy kiêu hãnh, được rất nhiều người yêu thích suốt hơn
48 năm qua.”
(Báo
QNO)
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển tự đánh giá ca khúc “Thu, hát
cho người qua trả lời phỏng vấn báo Thanh Niên:
“Tôi
vẫn thường mường tượng sáng tác ca khúc như một trạng thái lên đồng (cười); hễ
khi nào đồng nhập trọn vẹn thì ca khúc ra đời. Ca khúc “Thu, hát cho người” tôi
viết năm 1968 ra đời trong trạng thái… lên đồng như vậy. Giả thiết rằng, bây giờ
tôi trở lại với đồi núi ngày xưa ấy, ngồi một mình trong chiều thu vàng ruộm với
ngàn hoa sim tím đẹp mênh mông thì tôi vẫn không thể viết ra được một khúc tình
ca như “Thu, hát cho người” của ngày xưa ấy.
Theo
tôi, “Thu, hát cho người” có sức sống bền bỉ vì nó là một bài tình ca đẹp về
giai điệu, giàu tính tư tưởng và tính nghệ thuật về ca từ. Nó ra đời ở năm đôi
mươi khi người ta còn rất trẻ, nỗi si tình cũng mới tinh khôi. Âm nhạc là một
trong bảy nghệ thuật nên ca từ của ca khúc phải đẹp, nếu không đẹp thì không phải
là âm nhạc ca khúc. Tôi thích viết ca từ đẹp.”
Giới chuyên môn nhận định: “chỉ với ‘Thu, hát cho người’, bao nhiêu tinh
hoa, tài năng của Vũ Đức Sao Biển đã phát tiết và gói gọn. Và chỉ cần một và chỉ
một ‘Thu, hát cho người’, Vũ Đức Sao
Biển đã có thể để đời với thế nhân bằng tác phẩm độc nhất như nhà thơ Hữu Loan
nổi tiếng với ‘Màu tím hoa sim’, như
nhạc sĩ Đinh Trầm Ca với ‘Ru con tình cũ’,
như Nguyễn Thiện Tơ với ‘Giáo đường im
bóng’… Sau này, chính nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển cũng thừa nhận trong rất nhiều
tác phẩm, ca khúc mình yêu nhất vẫn là ‘Thu,
hát cho người’.”
Vũ Đức Sao Biển đang bay về vùng trời miên viễn “hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ”, hơn
48 năm qua anh đã từng“Thu hát cho người” và giờ đây người đời sẽ hát ru anh dù thu chưa kịp trở
lại.
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển được mọi người yêu dấu qua những
nhạc phẩm của anh. Nhưng, một số người lại không ưa thích anh qua những bài
báo, bài phiếm luận, tiểu phẩm trào phúng dưới bút danh Đồ Bì, Đinh Ba, Mạc Đại… Anh bị một số người đả kích nhiều nhất qua bài viết “Để ngày cuối tuần hạnh phúc” đăng trên
báo Người Lao Động, khi khuyên công nhân không tham gia biểu tình khiến hoạt động
của xí nghiệp, công ty bị ngưng trệ sau sự kiện “Dự luật đặc khu” với đoạn văn tiêu biểu:
“Mấy ngày vừa
qua, đã có hiện tượng một số anh em công nhân (CN) bị rủ rê, lôi kéo vào chỗ tụ
tập đông người; thậm chí ngừng việc hàng loạt khiến hoạt động của xí nghiệp,
công ty bị ngưng trệ. Hiện tượng đáng tiếc ấy đã được tổ chức Công đoàn các cấp
kịp thời phân tích, uốn nắn, ổn định tình hình.
Dưới
cái nhìn của bạn bè quốc tế, đất nước Việt Nam ta là đất nước hòa bình, ổn định
bậc nhất; xứng đáng để đến đây tham quan, du lịch, đầu tư. Chúng ta đã xây dựng
được một nền kinh tế thị trường phát triển, ổn định, bền vững, trong đó mỗi
công dân đều có quyền sống, quyền được bảo vệ phẩm giá và tính mạng. Phải nói rằng
trong suốt lịch sử dân tộc thì chỉ có thời đại chúng ta đang sống, người Việt
Nam mới có được cuộc sống no đủ, an vui đến như vậy. Chúng ta đã xây dựng được một nền
kinh tế thị trường phát triển, ổn định, bền vững; trong đó mỗi công dân đều có
quyền sống, quyền được bảo vệ phẩm giá và tính mạng...”
(Vũ Đức Sao Biển, báo Người Lao Động)
(Vũ Đức Sao Biển, báo Người Lao Động)
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển đã từ giã cõi đời tạm bợ đầy bụi
bặm này sau 72 năm làm kiếp con người. Nếu anh có những ứng xử đời thường để lại sự yêu ghét là chuyện đương nhiên. Những bài viết đả kích, tán dương anh với quan
điểm chính kiến đối nghịch nhau trong thế giới đa chiều và phân cực này cũng là
lẽ thường.
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển đang làm cánh hạc vàng bay mãi đến cõi trời mơ. Kính cầu nguyện hương linh anh siêu thoát ở miền miên viễn và xin hát gửi đến anh lời vĩnh biệt:
Nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển đang làm cánh hạc vàng bay mãi đến cõi trời mơ. Kính cầu nguyện hương linh anh siêu thoát ở miền miên viễn và xin hát gửi đến anh lời vĩnh biệt:
Biệt
ly nào không muộn phiền trên dấu môi.
Mùa
vàng lên, biêng biếc ánh chiều rơi.
Nhạc
hoài mong, ta hát vì xa người.
Thu
hát cho người
Thu
hát cho người, người yêu ơi!
La Thụy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét