BÂNG KHUÂNG

CÁM ƠN CÁC BẠN ĐÃ GHÉ THĂM, ĐỌC VÀ GHI CẢM NHẬN. CHÚC CÁC BẠN NĂM MỚI GIÁP THÌN 2024 THÂN TÂM LUÔN AN LẠC

Thứ Tư, 20 tháng 5, 2020

TRẦN QUỐC TOẢN, VỊ ANH HÙNG NHIỀU BÍ ẨN - Nguyễn Hưng


          
                                          Hình tượng Trần Quốc Toản 
                            (Trên bìa sách của Nhà xuất bản Kim Đồng)


TRẦN QUỐC TOẢN, VỊ ANH HÙNG NHIỀU BÍ ẨN                                                                                          Nguyễn Hưng

Đây là nhân vật được rất nhiều ngưỡng mộ của đông đảo người yêu sử. Bởi lẽ, anh hùng này là một võ tướng thiếu niên, sớm có ý thức bảo vệ Tổ quốc của non sông và có nhiều chiến công hiển hách, góp công đánh bại quân xâm lược Nguyên Mông.

Có rất nhiều công trình lớn nhỏ nghiên cứu về vị danh tướng Trần Quốc Toản, tuy nhiên nhiều bài viết về ông dựa trên cảm tính, suy diễn. Trần Quốc Toản với năm sinh - năm mất như thế nào, cha mẹ là ai, hy sinh trong trường hợp nào… vẫn là những vấn đề cần nghiên cứu. Có điều, chúng ta có thể khẳng định: Anh hùng này được chính sử nghi lại là người có những đóng góp to lớn trong đánh đuổi quân xâm lược Nguyên Mông.

SỰ KIỆN BÓP NÁT QUẢ CAM

Năm 1279, Mông Cổ xâm lược Trung Quốc, tiêu diệt nhà Nam Tống, lập ra nhà Nguyên. Đầu năm 1281, hoàng đế nhà Nguyên Hốt Tất Liệt sai Sài Xuân (có sách chép là Sài Thung) đem nhiều lính hộ tống nhóm Trần Di Ái về nước. Năm 1282, nhà Nguyên sai Toa Đô mang 50 vạn quân vượt biển đánh Chiêm Thành ở phía nam Đại Việt, trước đó nhiều lần đòi “mượn đường” đánh Chiêm… Đây là những dấu hiệu quân Nguyên Mông lăm le đánh chiếm Đại Việt lần thứ 2.

Hội nghị Bình Than (theo Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, Bình Than là tên bến đò ở địa phận xã Trần Xá, huyện Chí Linh) tập hợp những vị tướng lĩnh, những nhà quý tộc có quyền lực, diễn ra vào tháng 10/1282, tức hơn 2 năm chiến tranh Đại Việt - Nguyên Mông lần thứ 2 xảy ra. Điều đó cho thấy, nhà Trần luôn đề cao cảnh giác trước hiểm họa xâm lăng.
Tại hội nghị, các sách lược chống giặc được đề ra, nhà vua phân công nhiệm vụ cho các tướng lĩnh đóng giữ những nơi trọng yếu. Trước tình hình cấp bách rất cần nhân tài, vua cũng cho phục chức phó tướng với Trần Khánh Dư… Nghĩa là không khí chuẩn bị nghênh chiến đã vô cùng nóng bỏng. Sau đó cũng trong tháng 10/1282 (không rõ ở trong hội nghị hay hội nghị xong), nhà vua cử Trần Quốc Tuấn làm Quốc công tiết chế thống lĩnh chư quân, động thái nhằm thống nhất lực lượng…

Quay trở lại hội nghị Bình Than. Lúc này Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản cũng đến hội nghị nhưng không được vào dự vì nhỏ tuổi. Sách sử nghi lại vua đã ban cho Trần Quốc Toản một quả cam để an ủi.
Hội nghị Bình Than tổ chức vào tháng 10/1282, Trần Quốc Toản lúc đó nhỏ tuổi và được đoán định là khoảng 15 hay 16 tuổi; khi giặc Nguyên Mông xâm lược vào tháng 1/1285, vị anh hùng này khoảng 17 - 18 tuổi.
Sách sử viết: “Lại khi ấy, vua thấy Hoài Văn Hầu Quốc Toản và Hoài Nhân Vương Kiện đều tuổi còn bé, không cho dự bàn.
Quốc Toản lấy làm xấu hổ, tức giận, tay cầm quả cam, bóp nát lúc nào không biết. Đến khi lui về, huy động gia nô và thân thuộc được hơn nghìn người, đóng chiến thuyền, đề sáu chữ “‘Phá cường địch, báo hoàng ân’ vào lá cờ”
(Ngô Sĩ Liên, Cao Huy Giu dịch, Đào Duy Anh hiệu đính, NXB Văn học 2009, trang 302).

                                   Trần Quốc Toản và câu chuyện bóp nát quả cam.

Như vậy, vị thiếu niên anh hùng này do “xấu hổ và tức giận” vì không được dự hội nghị, vì nhà vua chưa tin vào sức mạnh, tài năng của mình nên bóp nát quả cam chứ không phải vì căm tức giặc như một số bài viết sau này nêu. Điều này cũng có lý vì hội nghị Bình Than chủ yếu để bàn về kế hoạch chống giặc, phân công nhiệm vụ, cần không khí trầm lắng chứ không hừng hực khí thế đánh giặc như hội nghị Diên Hồng.
Điều quan trọng, từ thái độ quyết tâm này, Trần Quốc Toản đã chiêu tập binh mã và trực tiếp ra trận tiền hơn 2 năm sau đó.

CHIẾN CÔNG HIỂN HÁCH

Cuộc chiến chống giặc Nguyên Mông lần thứ 2, như đã từng đề cập trong bài viết của tôi trước đây, vô cùng khốc liệt. Quân Nguyên Mông cử lực lượng tướng tài, binh mạnh và rất đông tiến đánh Đại Việt theo ba mũi tấn công, đặc biệt: Vừa tấn công từ mạn Bắc xuống, vừa đánh từ phía Nam ra theo thế gọng kìm hòng nhanh chóng bóp nát quân đội nhà Trần.
Trong tình thế này, quân nhà Trần vừa chống đỡ vừa khôn khéo lui binh thoát thế gọng kìm của địch rồi tìm cơ hội phản công. Đặc biệt trong hàng ngũ tướng lĩnh nhà Trần có vị tướng trẻ tuổi Trần Quốc Toản rất giỏi võ nghệ. Sử thần Ngô Sĩ Liên miêu tả Trần Quốc Toản: “Đối trận với giặc, tự mình xông lên trước quân sĩ, giặc trông thấy phải tránh lui, không kẻ nào dám đối địch”.

Trong cuộc chiến bằng gươm đao, “không kẻ nào dám đối địch” với Trần Quốc Toản đủ để nói võ nghệ, sức khỏe phi thường của vị tướng trẻ này. Xin bàn thêm: Trần Quốc Toản được cha mình (có thuyết nói cha ông là Hoài Đức Vương Trần Bà Liệt - con của Trần Thái Tổ Trần Thừa, em của Trần Thái Tông Trần Cảnh; cũng có thuyết mới đây cho rằng là con của Vũ Uy Vương Trần Nhật Duy - con của Trần Thái Tông) cho tự chiêu binh mãi mã chứng tỏ là phải có thực lực.
Trần Quốc Toản tham gia các trận đánh lớn với vai trò là một trong những vị tướng chủ chốt. Tháng 4/1285: “Vua sai bọn Chiêu Thành Vương (không rõ tên), Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản, tướng quân Nguyễn Khoái đem binh nhẹ đón đánh ở bến Tây Kết” (Sđd, trang 308). Theo Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, Trần Quốc Toản không chỉ với các tướng nói trên mà còn cùng Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật đánh trận Tây Kết, rồi đánh trận Hàm Tử quan.

Ngày 10/5/1285: “Thượng tướng Quang Khải, Hoài Văn Hầu Quốc Toản và Trần Thông, Nguyễn Khả Lạp với em là Nguyễn Truyền đem dân binh các lộ đánh giặc ở các xứ Kinh Thành, Chương Dương, quân giặc vỡ tan” (Sđd, trang 308)… Theo một số nhà nghiên cứu, trong Nguyên sử có ghi lại Trần Quốc Toản còn được cử truy kích giặc và đánh giặc ở sông như Nguyệt.
Như vậy, mặc dù Trần Quốc Toản có tập hợp lực lượng riêng, nhưng lực lượng này đã gia nhập với quân đội của triều đình và chịu sự chỉ huy chung của bộ máy chỉ huy chiến đấu.

Trần Quốc Toản hy sinh trong trận đánh nào chưa thực sự rõ ràng. Có một số thuyết khác nhau nói về sự kiện này.
Có thuyết cho rằng vị anh hùng này hy sinh trong trận chặn đánh giặc bên bờ sông Như Nguyệt; có thuyết cho rằng ông mất ở trong trận đánh Tây Kết lần thứ 2, trận chém đầu Toa Đô… Thậm chí có người còn đi xa hơn, cho rằng Trần Quốc Toản không chết mà còn tham gia đánh quân Nguyên ở Trung Quốc, thọ hơn 90 tuổi.
Sách Đại Việt Sử ký toàn thư có ghi Trần Quốc Toản chết và nhà vua vô cùng thương tiếc, đích thân vua làm văn tế, gia phong cho tước Vương. Như vậy, Trần Quốc Toản có tước Vương chứ không còn là tước Hầu như thời niên thiếu. Sách sử không còn nhắc đến vị anh hùng trẻ tuổi này ở trận chiến Đại Việt - Nguyên Mông lần thứ 3 chỉ vài năm sau đó nữa. Điều này thêm khẳng định Trần Quốc Toản đã hy sinh.

Trần Quốc Toản tuổi trẻ đã lo nghĩ về việc lớn bảo vệ Tổ quốc, rồi chiêu tập binh mã, xông trận với phong thái và bản lĩnh của vị tướng khiến quân giặc không dám đối mặt so gươm. Dù thời gian có làm mờ nhòe đi dấu tích danh tướng trẻ tuổi này hy sinh như thế nào, nhưng tên tuổi của ông vẫn in đậm trong lòng người dân nước Việt, trong sử sách nói về thời Trần oai hùng, trong dòng chảy lịch sử giữ nước, chống giặc ngoại xâm của Việt Nam.

                                                                                     Nguyễn Hưng

Nguồn:
http://kinhtedothi.vn/thong-diep-tu-lich-su-tran-quoc-toan-anh-hung-nhieu-bi-an-382328.html
                                   

2 nhận xét:

Bâng Khuâng nói...

Có thuyết cho rằng Trần Quốc Toản không tử trận mà còn tham gia đánh quân Nguyên ở Trung Quốc, thọ hơn 90 tuổi.

HOÀI VĂN HẦU KHÔNG TỬ TRẬN

Đội quân của Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản nổi tiếng với lá cờ thêu 6 chữ vàng “Phá cường địch – Báo hoàng ân” nghĩa là “Phá giặc mạnh – Báo ơn vua”.

Theo ghi chép của các tài liệu lịch sử thì Hoài Văn Hầu tử trận trong cuộc chiến chống quân Nguyên lần thứ 2 năm 1285.

Tuy nhiên thực tế Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản không hề tử trận (Xem bài: Viêm phương Trần tộc Lưu phả: Trần Quốc Toản không hề tử trận).

Theo nhiều gia phả của nhà Trần ghi chép thì trận “Như Nguyệt” chỉ có Hoài Nhân Vương Trần Quốc Kiệt tử trận, còn Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản sau được phong Hoài Văn Vương và sống thọ đến tận 92 tuổi.

Các sách sử sau này đều căn cứ theo cuốn “Kinh thế đại điển tư lục”, sử nhà Nguyên nên cũng đều bị nhầm theo, chi tiết về cái chết cũng rất sơ sài.

Sách Đại Việt sử ký toàn thư có ghi rất ngắn gọn: “Đến khi Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản mất, vua rất thương tiếc, đích thân viết văn tế và gia phong tước Vương”.

CHIẾN CÔNG OAI HÙNG CỦA TRẦN QUỐC TOẢN

Các gia phả của Hưng Nhượng Vương, Hưng Vũ Vương, gia phả của Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc đều chép Quốc Toản giết Toa Đô, bắt Ô Mã Nhi, đều là những chiến công oai hùng lúc đó.

Những chiến công này đều diễn ra sau trận đánh Như Nguyệt. Nếu Trần Quốc Toản thật sự tử trận vào ngày 6/5 thì làm sao có được những chiến công oai hùng như thế sau đó.

Đặc biệt, Trần Quốc Toản khi mới 19 tuổi đã đánh bại và giết được danh tướng thiện chiến bậc nhất của quân Nguyên là Toa Đô tại cửa Hàm Tử. Trong cuộc chiến chống quân Nguyên lần thứ 3 năm 1288, tại trận Bạch Đằng, cũng chính Quốc Toản đã đánh danh tướng thiện chiến khác là Ô Mã Nhi rớt xuống sông, sau đó Đỗ Hành dùng câu liêm móc lên bắt sống Ô Mã Nhi.

Gia phả của dòng Hưng Vũ Vương, Hưng Hiếu Vương, Nhượng Vương, Hưng Trí Vương, Hoài Văn Vương đều có bài thơ ghi rõ những chiến công của Trần Quốc Toản như sau:

Tam tổ thị Hoài Văn,
Trí dũng thực vô biên.
Niên thiếu cam thống khổ,
Lao tù tại Trường Yên.
Ngự tứ Trấn Bắc kiếm,
Cửu độ phá ác Nguyên.
Truy Thoát Hoan Như Nguyệt,
Hàm tử trảm Toa Đô,
Bạch Đằng cầm Ô Mã,
Di dức vạn vạn niên.

Tạm dịch:

Tổ thứ ba là Hoài Văn Vương,
Trí dũng thực vô cùng.
Thời niên thiếu thống khổ,
Lao tù tại Trường Yên.
Được ban kiếm Trấn Bắc,
Chín trận phá giặc Nguyên.
Đuổi Thoát Hoan Như Nguyệt,
Hàm tử giết Toa Đô,
Bạch Đằng bắt Ô Mã,
Để đức lại vạn năm.

Bài thơ trên ghi rõ Trần Quốc Toản có “chín trận phá giặc Nguyên”, 9 trận này được nhà nghiên cứu Trần Đại Sỹ ghi chép lại từ gia phả họ Trần như sau:

1/ Trận Đâu Đỉnh chặn đạo quân Nguyên dùng thượng đạo đánh úp Chi lăng. Quân Nguyên do Lý Hằng, Ô Mã Nhi chỉ huy (Cùng Hoài Nhân Vương).
2/ Trận đánh chặn không cho Mông Cổ chiếm Thăng Long, để quân dân trong thành Thăng Long kịp thời di tản (cùng Hoài Nhân Vương).
3/ Trận cùng Chiêu Minh Vương cứu viện Chiêu Văn Vương ở Thanh Hóa.
4/ Trận tái chiếm Trường Yên.
5/ Trận Tây Kết oai hùng (cùng Hoài Nhân Vương).
6/ Trận tái chiếm Thăng Long trong lần chống quân Nguyên thứ 2 (cùng các tướng khác).
7/ Trận đánh bại và truy đuổi Thoát Hoan ở Như nguyệt (cùng Hưng Đạo Vương, Hưng Ninh Vương, Hoài Nhân Vương).
8/ Trận Hàm Tử, giết Toa Đô.
9/ Trận Bạch Đằng bắt Ô Mã Nhi.

Nhưng riêng trong gia phả của Hưng Vũ Vương (con trai trưởng của Hưng Đạo Vương) còn bổ sung thêm 4 chiến công nữa là thành 13 (thập tam):

10/ Trợ giúp Chiêm Thành bắt gian vương Chiêm
11/ Đánh trận Hỏa giáp, phá đạo quân Sài Thung, bắt sống được Trần Di Ái (người đầu hàng quân Nguyên).
12/ Cùng với Vũ Uy Vương đánh chặn Thoát Hoan ở phía Bắc.
13/ Chiếm lại thành Thăng Long trong cuộc chiến chống quân Nguyên lần thứ 3.

Vì vậy mới có câu :

Hoài Văn thập tam chiến,
Uy vũ chấn Trung Nguyên.

Trần Hưng

https://trithucvn.net/van-hoa/tran-quoc-toan-khong-tu-tran-lap-13-chien-cong-uy-vu-chan-dong-trung-nguyen.html

Vũ Nho Ninh Bình nói...

Cám ơn tác giả Trần Hưng làm rõ những chi tiết liên quan đến vị tướng trẻ Trần Quốc Toản! Bài viết của tác giả Nguyễn Hưng sơ sài và thiếu thuyết phục. Chỉ căn cứ vào sách sử không nhắc " Sách sử không còn nhắc đến vị anh hùng trẻ tuổi này ở trận chiến Đại Việt - Nguyên Mông lần thứ 3 chỉ vài năm sau đó nữa. Điều này thêm khẳng định Trần Quốc Toản đã hy sinh" mà kết luận Trần Quốc Toản HY SINH thì...thật khó tin! Quả thật khi viết về Lịch sử mà không đủ thông tin thì vô cùng TAI HẠI! Một lần nữa xin cám ơn tác giả Trần Hưng!