Nhà bình thơ Châu Thạch
ĐỌC
TẬP CÁO, PHÚ, HỊCH, VĂN TẾ, VĂN BIA “TÂM THÀNH LỄ BẠC” CỦA NHÀ THƠ NGUYỄN PHÚC
VĨNH BA
Nhà thơ Nguyễn Phúc Vĩnh Ba, một cây bút thuộc bậc thượng thừa thành phố Huế, chuyên về
lối văn Biền Ngẫu, là lối văn có cấu trúc văn chương cổ xưa, trong đó lấy đối
làm nguyên tắc cơ bản, tạo cho lời văn sự nhịp nhàng cân đối.
Nhà văn Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
Nhà thơ Nguyễn Phúc Vĩnh Ba, người chúng tôi thường gọi
là Mệ, vì họ Vĩnh Phúc cúa ông thuộc hoàng tộc triều Nguyễn. Nhà thơ đã xuất bản
một tập sách trong đó bao gồm các bài cáo, phú, hịch, văn tế, văn bía, viết
theo cấu trúc văn chương biền ngẫu, lấy tựa đề sách là “Tâm Thành Lễ Bạc”
Châu Thạch tôi, thật tình dốt về các thể văn nầy,
nhưng khi đọc sách của Nguyễn Phúc Vĩnh Ba, cảm nhận được đây là một tập sách rất
có giá trị văn học, cần cho thế hê bây giờ và mai sau, nên cao hứng phải viết về
nó, như con dế nằm trong cỏ thấy ngôi sao lóe sáng trên bầu trời thì gáy vậy.
Trước khi đi vào sách nầy ta cần có khái niệm về các
thể văn biền ngẫu, hầu tác động trí tò mò muốn đọc cúa ta. Tôi tra cứu trên
google và tạm định nghĩa ngắn gọn như sau:
Văn Cáo: Cáo là
một thể văn thư có cội nguồn từ thời xa xưa, nhà vua dùng để ban bố cho thần
dân nhằm trình bày chủ trương, công bố kết quả một sự nghiệp. Sau nầy đổi tên gọi
thành chiếu, chiếu chỉ.
Văn Phú : Phú là một thể văn chương cổ của Việt Nam,
xuất phát từ Trung Hoa. Đây là một thể văn vần có từ thời nhà Hán, nhưng thể
phú thông dụng nhất tại Việt Nam là loại đặt ra từ đời nhà Đường, nên còn gọi
là Đường phú. Những thể khác ít dùng.
Văn Hịch: Hịch là thể văn nghị luận thời xưa, thường
được vua chúa, tướng lĩnh viết ra một phong trào dùng để cổ động, thuyết phục
hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài. Hịch có kết cấu chặt chẽ, có
lý lẽ sắc bén, có dẫn chứng thuyết phục. Đặc điểm nổi bật của hịch là khích lệ
tình cảm, tinh thần người nghe. Hịch thường được viết theo thể văn biền ngẫu (từng
cặp câu cân xứng với nhau).
Văn Tế: Thời xưa, trong thủ tục tế lễ trời đất, núi
sông thường có bài văn cầu chúc. Về sau, khi chôn cất người thân người ta cũng
dùng văn tế để tưởng nhớ người đã mất. Cùng với sự phát triển của xã hội, nội
dung văn tế cũng ngày một phong phú thêm. Đó là sự uất ức về cảnh nước mất nhà
tan, xót thương cho những người dám hi sinh vì nghĩa lớn, lên án bất công như
Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu, Văn tế đồng bào chết vì nạn
bão lụt ở Nghệ - Tĩnh của Phan Bội Châu...; hay bộc lộ nỗi đau thương có pha lẫn
tiếng cười trong Văn tế sống vợ của
Trần Tế Xương, mỉa mai giễu cợt trong Văn
tế thuốc phiện, Văn tế xôi thịt của tác giả khuyết danh, châm biếm và đả
kích trong Văn tế Cutxô của Nguyễn
Văn Từ, Văn tế Nguyễn Du của Kha Tiệm
Ly đoạt giải nhất toàn quốc vừa qua.
Văn bia: Văn bia là một loại thư tịch, có niên đại rõ
ràng, có giá trị như những tác phẩm văn học, nghệ thuật, chứa đựng hệ thống
thông tin nhiều mặt về lịch sử, kinh tế, xã hội... đương thời, không chỉ có giá
trị trong quá khứ mà còn cả trong hiện tại. Văn bia (Bi văn) là từ dùng để chỉ
bài văn khắc trên bia đá.
Tập sách “Tâm Thành Lễ Bạc” của Nguyễn Phúc Vĩnh
Ba có 17 bài văn, trong đó gồm có 1 bài
cáo, 1 bài hịch, 2 văn bia, 9 văn tế, 3 bài phú và 1 điếu văn. Theo nhận định của
nhà văn Nguyễn Văn Uông thì “văn phong
trang trọng, chỉnh tề, đúng vần luật. Đọc qua một lần nghe nhạc điệu biền ngẫu
râm ran hùng tráng; đọc lại thấy tư tưởng
phấn chấn rộn ràng như những hồi kèn xung trận. Thật là một dụng công hiếm
có”.
Vì thể văn cáo, phú, tế… nầy rất dài nên tôi chỉ xin
trích ra đây một đôi câu đầu bài văn để chúng ta có ý niệm về bút pháp của Nguyễn
Phúc Vĩnh Ba mà thôi:
“Vua
một nước lưu đày vì nước, khổ ấy là vinh
Người
hai quê khoắc khoải nhớ quê, chết mà như sống
Việc
bôn tẩu mưu đồ diệt tặc, dân còn ghi khắc cốt tâm mình
Chuyện
bại hư hữu chi vô thời, sử đã chép công bình chính thống”
(Văn tế vua Hàm Nghi)
“Hỡi
ơi!
Trời
còn nổi gió hướng Nam
Đất
đà khóc người xứ Bắc
Những
tưởng xông xáo trường văn trận bút, cho thỏa lòng mong muốn thuở: Tiếng ta còn
Ai
hay vắng hoe gò trống đồi hoang, mà thắt ruột đau một đời: Tiên sinh mất
Con
trẻ Tạo sao quá đành hanh?
Lão
già Thiên lẽ nào quá quắt!”
(Văn Tế Nam Phong Chủ Bút tức cụ Phạm Quỳnh)
“Khéo
thay
Rồng
đã hết hạn
Rắn
đã tới phiên
Rồng
bay trên cao, bay bổng tời xanh, lộn ngược lộn xuôi, thế cũng có ngày cong đuôi
chạy
Rắn
bò dưới thấp, bò lê đất đỏ, quẳn qua quẳn lại, ai ngờ gặp buổi ngẩn đầu lên
Sự
thế đổi thay, âu cũng là điều tất yếu
Việc
đời biến hóa, chẳng qua vốn lẽ đương nhiên.”
(Quy Tỵ Tân Niên Phú)
Qua một vài câu văn mở đầu trên, ta thấy lời văn biền
ngẫu của Nguyễn Phúc Vĩnh Ba thật là giản dị, dân dã mà xúc tích, hàm chứa trọn
vẹn ý tứ, cũng như đối ngẫu nhẹ nhàng, thanh thoát. Còn về sự sâu nhiệm thì nhà
văn Nguyễn Văn Uông đã viết trong lời bạt như sau:
“Đọc
Tâm Tình Lễ Bạc của Nguyễn Phúc Vĩnh Ba, người đọc cảm khái được cái hào sảng
đong đầy từng câu chữ, khơi dậy hào khí dân tộc qua những thăng trầm lịch sử”
“Một
tập sách gắn bó với tình tự dân tộc như thê xuất hiện trong gia đoạn “Cái học
nhà nho đã hỏng rồi”. Một “tấm lòng” với dân với nước cần được nhìn nhận như một
cống hiến đáng trân trọng, cổ xúy”
Nhà thơ ZuLu DC, một cây bút bình luận văn thơ có uy
tín ở hải ngoại đã nhận định như sau:
“Công
phu và tâm huyết lắm bạn ta. Một chi tiết rất quan trọng, đó là cách gieo vận
trong văn biền ngẫu, văn biền ngẫu thường là độc vận, nó chứng tỏ khả năng, bản
lãnh và trí tuệ của người sáng tác, về mặt này, hiện nay chưa có tác giả nào
qua mặt NPVB !
Một
điều cần nêu rõ là, từng chi tiết trong bài viết của Mệ là chính xác, không hư
cấu, hứng tình viết bừa bãi, theo cảm tính của nhiều tác giả xử dung biền ngẫu
gần với thơ tự do!”
Nhà thơ Kha Tiệm Ly, người vừa đoạt giải nhất toàn quốc
năm 2020 trong cuộc thi viết văn tế Nguyễn
Du đã viết:“Tôi nể phục anh Nguyễn Phúc
Vĩnh Ba về tài năng lẫn đức độ.”
Nhà thơ Lang Trương, cây bút viết phú, viết văn tế đầy
uy tín, được mến mộ hiện nay đã viết về Nguyễn Phúc Vĩnh Ba như sau:
“Anh
Nguyen Phuc Vinh Ba là hậu duệ đời thứ 06 của Đức Thế Tổ Cao Hoàng Đế Gia Long.
Anh là nhà giáo đầy tài năng và tâm đức được các đồng nghiệp kính trọng. Trong
anh vẫn chảy dòng máu cao quý của dòng dõi vương giả. Tôi thực sự ngưỡng mộ,
kính trọng anh về nhân cách và tài năng. Tâm Thành Lễ Bạc là tuyển tập những
bài văn biền ngẫu theo thể Phú Đường Luật Độc Vận, một thể văn cổ rất khó viết,
đòi hỏi tác giả phải có tâm, tầm và vốn liếng ngôn ngữ phong phú, khoáng đạt.
Tuy tập sách in kiểu nhà nghèo chỉ dành tặ
ng bạn bè nhưng là ấn phẩm rất có giá
trị văn học. Tôi học hỏi được nhiều điều từ các bài viết của anh. Kính.”
Châu Thạch trân trọng giới thiệu cùng quý thân hữu và
bạn đọc tập sách có giá trị nầy. Ước mong sách sẽ đi vào lòng người và nhà trường
để những gia trị văn chương văn hóa dân tộc còn tồn tại mãi mãi trong thế hệ hậu
sinh.
Châu
Thạch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét