Tác giả Nguyên Lạc
Ý
NGHĨ SƠ SÀI VỀ THƠ HAY TỨ TUYỆT
Nguyên Lạc
Nguyên Lạc
LÀM
MỘT BÀI THƠ TỨ TUYỆT
Để bàn về Thơ Hay Tứ Tuyệt, tôi xin giới thiệu thiền
sư Muju (Nhật: Japan) sẽ hướng dẫn và minh họa hầu các bạn:
Người ta hỏi một thi sĩ Nhật nổi danh rằng làm thế nào
viết được một bài thơ tứ tuyệt của Trung Hoa. Thi sĩ giảng giải: Câu đầu chứa
phần khởi nhập; câu hai là phần chuyển tiếp của câu đầu; câu ba chuyển từ đề mục
và bắt đầu một ý mới; và câu bốn gồm ba câu trước hợp lại với nhau. Một khúc
dân ca Nhật minh họa ý này:
“Hai
cô con gái của một người bán lụa ở Kyoto,
Cô
chị hai mươi, cô em mười tám.
Một
anh lính có thể giết người với lưỡi kiếm của anh ta,
Nhưng
hai cô gái này giết đàn ông với đôi mắt của các nàng.”
(1)
1. THƠ HAY là thơ đọc qua liền nghe lòng mình thổn thức,
thuộc và nhớ rất lâu. Như người nữ đẹp
(giai nhân), gặp qua một lần là suốt đời không quên.
Đọc một bài Tứ Tuyệt, muốn biết nó đáng được gọi là
THƠ HAY hay không thì phải thẩm xem câu cuối (kết) có mang lại cho ta bất ngờ tự
nhiên, sảng khoái không? Nếu không thì hỏng!
2. Nét độc của
bài THƠ HAY là phải đảm bảo được nguyên tắc “mạch kỵ lộ” của thi pháp thơ Đường:
Nghĩa là mạch thơ tối kỵ bị để lộ ra. Nhà thơ phải cách nào để đến câu cuối
cùng, điều mình muốn nói, muốn nhắn nhủ mới lộ ra; gây bất ngờ cho người đọc. Bất
ngờ càng lớn, ngược lại được những đoán
định, thì sức lay động sẽ càng mãnh liệt. Vì thế, câu cuối cùng thường là câu
gánh vác nhiệm vụ thể hiện chủ đề của bài thơ.
Những câu đầu dù nói nhiều điều, tả nhiều thứ vẫn chỉ là sự chuẩn bị cho
sự xuất hiện của câu cuối.
3. Vài bài thơ tứ tuyệt hay:
Nguyệt
lạc ô đề sương mãn thiên
Giang
phong ngư hỏa đối sầu miên
Cô
Tô thành ngoại Hàn San tự
Dạ
bán chung thanh đáo khách thuyền [*]
(Phong Kiều dạ bạc- Trương Kế)
Nam
quốc sơn hà Nam đế cư,
Tiệt
nhiên phân định tại Thiên thư.
Như
hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ
đẳng hành khan thủ bại hư.
(Nam quốc sơn hà -Lý Thường
Kiệt)
Một
trà, một rượu, một đàn bà
Ba
thức lăng nhăng nó quấy ta
Chừa
được thức nào hay thức nấy:
-
Họa chăng chừa rượu với chừa trà!
(Chừa rượu - Trần Tế Xương)
Chớm
chừng đã chợt bỏ ra
Đừng
say mút chỉ rầy rà tít mây
Chơi
mà mút chỉ đứt dây
Còn
chi mà nói thang mây phiêu bồng
(Uống Rượu Yêu Đời - Bùi
Giáng)
Đời
sau người có thương ta
Từ
lâu xuống lỗ làm ma mất rồi!
Đường
xa.../ Thôi,/ miễn bồi hồi
Mả
hoang nhảy đại lên ngồi đi cha!
(Nhắn - Nguyễn Đức Sơn)
Ta nhận xét các bài tứ tuyệt trên đúng theo
giải thích của thiền sư Muju : - Câu đầu chứa phần khởi nhập; câu hai là phần
chuyển tiếp của câu đầu; câu ba chuyển từ đề mục và bắt đầu một ý mới; và câu bốn
gồm ba câu trước hợp lại với nhau,
THỬ
ĐỌC VÀ NHẬN XÉT MỘT BÀI THƠ
Sau đây là bài thơ của "lão niên thi
sĩ" Hoàng Xuân Sơn theo tôi "ấn tượng"
1. Bài thơ tứ tuyệt
tóc
mình bạc thiệt chẳng phải chơi
mây
trắng vẫn luôn luôn trên trời
à
bay. thì vẫn còn đất đứng
cho
đến lúc chân tay rụng rời
(bạch - hoàng xuân sơn)
2. Lời bình phẩm
Có những phản hồi như thế này:
- Thơ tứ tuyệt ngắn quá, không diễn tả trọn
ý.
Tôi tự nghĩ:
- Cái quan trọng là hay hay dở chứ không phải
ngắn dài. Thơ đâu cần phải "ầu ơ ví dầu", càng ngắn, càng
nén ý càng tốt; cần chi kể lể
(Tell) như tôi đã bàn trong bài viết Show Do Not Tell (2), hãy để độc
giả dự phần vào, tự họ cảm theo trải nghiệm của riêng mình.
LÀM
THỬ THƠ TỨ TUYỆT
Tôi xin phép làm thử - theo giải thích trên của
Muju một bài thơ tứ tuyệt xem sao, các bạn tự do góp ý.
chợ
đời gom nhặt sân si
quảy
lên chùa đổi từ bi nắng vàng
ra
về rơi rắc dọc đàng
giai
nhân thoáng hiện tôi bàng hoàng tôi!
(Vô đề 1 - Nguyên Lạc)
Nguyên Lạc
....................
Nguồn:
(1) Thạch sa tập
– Thiền sư Muju
(bản dịch của Đỗ Đình Đồng – Góp nhặt cát đá)
(2) Thủ pháp “Show, Do Not Tell” – Nguyên Lạc
https://nguyenlac.blog/2018/08/15/thu-phap-show-do-not-tell-nguyen-lac/
[*] Dịch thơ:
Trăng
tà, tiếng quạ kêu sương
Lửa
chài, cây bến, sầu vương giấc hồ
Thuyền
ai đậu bến Cô Tô
Nửa
đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn San
Tản Đà
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét