CHUYỆN ÍT BIẾT VỀ CHUYẾN KINH LÝ CỦA VUA BẢO ĐẠI ĐẾN BÌNH THUẬN
Lê Huân
HOÀNG ĐẾ ĐẠI NAM
Năm 1925 vua Khải Định mất, Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy khi
mới 12 tuổi từ Pháp về nước thọ tang cha rồi được tôn lên kế vị hoàng đế, lấy
niên hiệu Bảo Đại. Tháng 3 cùng năm, Bảo Đại trở lại Pháp để tiếp tục học tập.
Sau 10 năm học tại Pháp, tháng 9 năm 1932, Bảo Đại về nước, ra đạo dụ số 1
tuyên cáo tự chấp chính và khẳng định chế độ quân chủ Đại Nam Hoàng Triều. Sau
khi chấp chính, Bảo Đại đã cải cách công việc trong triều như sắp xếp lại việc
nội chính, hành chính, cải tổ nội các và sắc phong thêm 5 thượng thư mới xuất
thân từ giới học giả và hành chính nhằm thay thế các thượng thư già yếu hoặc
kém năng lực. Đồng thời vua đã thực hiện kinh lý các tỉnh từ Bắc vào Nam.
Ngày 13 tháng giêng năm Quý Dậu (năm Bảo Đại thứ 8), tức
ngày 7/2/1933, Ngự tiền Văn phòng triều đình Huế ra dụ: “Tuần hạnh là không phải
đi chơi, chính là đi xem xét. Trẫm lên nối ngôi cao… Nay nhân tiết xuân, khí trời
ấm áp, định đến hạ tuần tháng này đi vào các tỉnh đạo Gia Lai, Kontum, Ban Mê
Thuột, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai Thượng. Hành trình nhật ký sẽ
do Cơ mật thương đồng quy tòa lục ra cho biết. Giá hạnh đến đâu, thời trú tất tại
Hành cung hay Đạo lỵ cho quan viên địa phương và thân sĩ chiêm yết, để cho trên
dưới thỏa tình. Còn việc nghinh tiếp, nên theo ý trẫm, làm cho giản tiện, chớ
nên phiền dân”.
Các quan đại thần hộ giá gồm: Nguyễn Hữu Bài, Viện trưởng
Viện cơ mật; Thượng thư Ngự tiền Phạm Quỳnh và các quan tùy tùng, hộ vệ. Ngoài
ra còn có Khâm sứ Trung kỳ Châtel và các quan Pháp tùng giá. Đoàn xa giá gồm 10
xe, trong đó có 2 xe chở đồ ngự dụng và hành lý thường đi trước đạo Ngự chừng một
vài giờ.
Một tuần sau, ngày 20 tháng giêng (14/2/1933), lễ xuất
phát tại kinh thành Huế: “Sáng 8 giờ 15
phút, Ngài ngự ra ngồi tại điện Cần Chánh, quan Hộ giá đại thần và quan Lưu
kinh đại thần làm lễ bái mạng, vái ba vái, rồi ông Hoàng thân và các quan đại
thần Cơ mật, Tôn nhân, với văn võ đình thần đều mặc nhung phục vào chầu thỉnh
an và tống giá. 8 giờ rưỡi quan Khâm sứ qua chầu. Ngài ngự ra cửa Đại Cung Môn
lên xe khải loan. Trên kỳ đài bắn bảy phát lịnh. Các quan tùng giá theo thứ tự
đã sắp đặt đều lên xe đi theo. Buổi mai ấy tạnh ráo, không nắng không mưa, khí
trời ấm áp, dễ chịu”.
Toàn bộ chuyến tuần du phương Nam của hoàng đế Bảo Đại
và tùy tùng đã được quan Cơ mật thương đồng quý tòa ghi chép tường thuật chi tiết
qua bài “Ngự giá Nam tuần hành trình ký”
ký tên Song Cử in trên Nam Phong tạp chí phát hành năm 1933.
ĐẾN BÌNH THUẬN
Trải qua 6 ngày thăm các tỉnh đạo Gia Lai, Kontum, Ban
Mê Thuột, Khánh Hòa, Ninh Thuận, khoảng 1 giờ chiều ngày 20/2/1933 vua đến địa
đầu Bình Thuận. Tại Cà Ná, quan Sứ Auger và quan Tuần phủ Bình Thuận Ngô Đình
Diệm chực nghinh giá. 3 giờ vua đến Long Hương, quan huyện Tuy Phong đón tiếp
và tổ chức người dân múa hát cho vua xem. Sau đó đoàn tiếp tục đi Phan Thiết.
Trong bài “Ngự
giá Nam tuần hành trình ký”, Song Cử thuật lại: “5 giờ 30 phút đến Phan Thiết. Khi đi dọc đàng đến địa phận Bình Thuận
thấy cờ Long tinh cắm cả hai bên đàng cái. Đến tỉnh thân hào sĩ nữ đứng chực
cung nghinh tỏ ý nhiệt thành lắm. Khi đó ngài truyền hạ mui xe ngự xuống để cho
thiên hạ cung chiêm. Đến cửa Hành cung (tỉnh đường), có phường nhạc người Nam kỳ
đánh bài Đăng đàn cà bài Quốc ca chào. Ngài ngự và quan khâm sứ đứng trên xe đợi
cho hết bản rồi mới vào Hành cung”.
BẢO ĐẠI THĂM HỘI QUÁN NGƯỜI HOA Ở PHAN THIẾT
Tại tỉnh đường, quan Tuần vũ và quan Sứ Bình Thuận làm
lễ nghinh giá rất trọng thể. Sau khi
đáp từ xong, nhìn ra ngoài thấy rất nhiều thân hào, trí thức, Hoa kiều đứng chầu
ngoài sân, Bảo Đại đã đi bộ ra sân gặp gỡ mọi người. Sau đó ngài đến tòa sứ ngự
thiện (ăn tối), rồi ra bờ sông Cà Ty xem các tiết mục biểu diễn múa đèn theo tiếng
nhạc và múa lân, múa rồng rất khéo léo của người dân Phan Thiết. Vua đã dùng xe
ngự bộ đi dọc bờ sông Cà Ty xem các chiếc thuyền hoa đăng trên sông được người
dân trang trí rất đẹp đón tiếp nhà vua.
Bảo
Đại thăm Hội quán người Hoa Phan Thiết.
THĂM BIA ĐÀI
Sáng hôm sau (21/2) nhà vua xuất giá đi kinh lý các
nơi ở Phan Thiết. Đầu tiên vua đi dự lễ lạc thành nhà bia ghi công những nhà hảo
tâm đóng góp cho hội “Như Tây Du học hội”
(Bia Đài) ở làng Tú Luông nằm trên đường cái quan Nam Bắc (đường 1). Dọc đường
vua đi, hai bên phố phường, nhà nào cũng có bày bàn bái hạ. “Khi xe ngự đi qua ở các lư hương trên bái hạ,
khói lên nghi ngút, trầm thơm ngạt ngào… Giữa khí trời nắng đang nóng, mà thiên
hạ chen nhau đứng đợi cung chiêm đông lắm”. Đại diện cho hội viên “Như Tây Du học hội” ông Phan Quang Hướng
đọc lời chúc, trong đó có đoạn “Nay hoàng
thượng ngự giá đến chỗ dựng bia này trước hết, mặt trời soi đến, rạng vẻ hào
quang… thật là rực rỡ muôn phần, xưa nay tỉnh này chưa có. Dân chúng tôi như cỏ
mây gặp mùa xuân, xin bắt chước người đời xưa đem câu tam chúc mà dâng hoàng
thượng”.
Sau đó Bảo Đại đến thăm “Hội Đồng nghiệp nước mắm”. Hội này lập ra từ năm 1926 tập hợp các
nhà hàm hộ làm nước mắm cả người Pháp và người Nam tại Bình Thuận. “Khi giá đến, viên hội trưởng cung nghinh và
đọc tờ chúc đại ý bày tỏ tình hình của hội, rồi cung đạo Ngài dự lãm cách làm
nước mắm cho đế các vô hũ (tỉn) gởi đi bán các nơi”, Song Cử viết.
THĂM TRƯỜNG
PHÁP VIỆT
9 giờ 30 phút, Bảo Đại đến thăm Trường tiểu học Pháp
Việt Phan Thiết. Vì vua muốn thưởng lãm lớp học nên trước đó các quan đã thông
báo cho học sinh ở lại trong lớp chứ không ra ngoài nghinh đón. Khi vua vào thăm, 1 học sinh đại
diện cho học sinh Bình Thuận đọc tờ chúc “Muôn
tâu hoàng đế. Hôm nay mong ân thánh giá giá lâm, thiệt là một hạnh phúc rất lớn
cho trường Phan Thiết và cho con dân thiếu niên chúng tôi. Trong lịch sử các
trường nhỏ nhen này, sẽ có thêm được một trường rực rỡ từ xưa đến nay chưa từng
có. Vậy chúng tôi xin đại diện cả thiếu niên tỉnh Bình Thuận để kính chúc hoàng
thượng thọ tỷ Nam sơn, phước như Đông hải, và xin nguyện rằng đương lúc thanh
xuân này, cố công rèn tập để ngày sau trưởng thành trở nên người dân trung
thành với thánh chúa. Muôn chúc Bảo Đại hoàng đế vạn tuế!”.
THĂM TỨ BANG
NGƯỜI HOA
Sau khi thăm trường học, vua đến Nghĩa từ của tứ bang
người Hoa. Các bang trưởng mặc áo lễ phục dài ra cung nghinh. Sau khi vua đã an
tọa xem các tiết mục múa hát chúc tụng của học sinh người Hoa. Rồi các bang trưởng
là đại biểu Hoa kiều ở Nam kỳ ra, lần lượt kéo nhau ra sắp hàng đứng trước Ngự
tọa làm lễ tam khấu. Sau đó vua đi thăm trường học của người Hoa và xem triển
lãm các sản phẩm thủ công, đồ thêu, dệt, vẽ… của học sinh người Hoa làm. Sau đó
hoàng đế đi thăm Bệnh viện Phan Thiết. Bác sĩ Terrisse Giám đốc Bệnh viện
nghinh giá và đưa vua đi tham quan bệnh viện.
Đến trưa vua về lại dinh Tuần vũ ngự thiện (ăn trưa)
và nghỉ ngơi. Đến chiều khoảng 2 giờ khải giá đi Đồng Nai Thượng.
Sau năm Quý Dậu ấy đúng 1 giáp (12 năm), vào năm Ất Dậu
1945, Bảo Đại, vị hoàng đế cuối cùng của triều Nguyễn đã trở thành “cựu hoàng” trong cuộc thoái vị lịch sử.
Lê Huân
Nguồn:
http://baobinhthuan.com.vn/van-hoa/chuyen-it-biet-ve-chuyen-kinh-ly-cua-vua-bao-dai-den-binh-thuan-126894.html
http://baobinhthuan.com.vn/van-hoa/chuyen-it-biet-ve-chuyen-kinh-ly-cua-vua-bao-dai-den-binh-thuan-126894.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét