Chữ
“Ký” xuất hiện trong hầu hết những biển hiệu quán mì người Hoa - Ảnh: NVCC
BÍ MẬT CHỮ “KÝ” Ở NHỮNG TIỆM MÌ TÀU DANH TIẾNG
Hoài Nhân
Nhiều người vẫn thắc mắc, “Ký” trong “Hải Ký Mì Gia”, “Lương
Ký Mì Gia”, “Bồi Ký Mì Gia”,... có nghĩa gì? Vì sao 10 quán ăn gốc Hoa bắt gặp ở
TP. Hồ đã có... 9 quán đề chữ “Ký” trong biển hiệu?
“Ký” có phải là ghi chép?
Trước
năm 1975, không riêng gì đất Sài Gòn, ẩm thực người Hoa gần như có mặt khắp các
đô thị miền Nam. Nhiều trong số đó là món mì Tàu trứ danh. Trước món bánh mì du
nhập từ xứ Tây, do gốc dân ta không có các loại thực phẩm chế biến từ bột mì,
nên việc thưởng thức sợi mì Tàu thơm ngon sớm trở thành thói quen.
Tạm bỏ
qua chuyện công thức làm sợi mì bí truyền của từng hiệu mì đã được bàn luận nhiều,
còn một chuyện vẫn khiến rất nhiều người thắc mắc: Vì sao 10 tiệm mì gốc Hoa đã
có 9 tiệm lấy chữ “Ký” đặt trên bảng hiệu của mình?
Hải Ký Mì Gia, một trong những tiệm mì lâu đời nổi tiếng ở TP Sài Gòn
- Ảnh: HOÀI NHÂN.
Hình
ảnh quen thuộc của những cửa tiệm bán mì, hủ tiếu, chè gốc Hoa là một chiếc xe
trang trí bằng tranh kiếng màu, vẽ cảnh tuồng tích, bên trên đề tên bằng tiếng
Hoa
- Ảnh: HOÀI NHÂN.
Theo
nhiều người gốc Hoa ở Sài Gòn, “Mì gia” được hiểu đơn giản chỉ là “tiệm mì”,
“nhà làm mì”, “mì gia truyền”. Ý muốn khẳng định món mì ngon do tự tay những
người trong nhà làm, bằng công thức truyền từ đời này sang đời khác. Vậy còn chữ
“Ký” thì sao?
Ông
Trương Hào Nhiên (60 tuổi, ngụ Q.5), một người gốc Hoa đến TP. Hồ sinh sống từ
thập niên 80, cho rằng: “Trong những cửa tiệm của người Hoa xưa thường có bàn
toán với một quyển sổ ghi chép, nên chữ “Ký” với ý nghĩa “ghi chép” dần trở nên
quen thuộc. Mặt khác, “Ký” cũng có thể hiểu là “nhớ”. Nếu tôi đi ăn, tôi cũng cảm
thấy những cửa tiệm có chữ ký là chủ quán muốn khách nhớ đến cửa tiệm “Phúc
Ký”, “Trương Ký” gì đó của họ”.
Vấn đề
này cũng được các chủ quán mì người Hoa lâu năm nhất ở Sài Gòn lý giải một cách
không chung nhất. Nhiều chủ quán cho rằng: Việc đặt tên “Ký mì gia” đã trở
thành một thói quen từ những thế hệ trước. Nó như một dấu hiệu nhận biết đặc
trưng, riêng biệt của các hiệu mì Hoa gia truyền.
Nằm
khuất trong con hẻm nhỏ trên đường Lê Đại Hành (đoạn 1 chiều) khá khó tìm,
nhưng Thiệu Ký Mì Gia vẫn trứ danh ở Q.11, thu hút đông đúc thực khách mỗi
ngày. Ảnh HOÀI NHÂN.
Trước “Ký” là tên riêng, hoặc từ ngữ mang ý nghĩa tốt
đẹp.
Trên
đường Nguyễn Trãi (Q.5) có một tiệm mì gốc Hoa tuổi đời trên dưới nửa thế kỷ
tên Hải Ký Mì Gia. Theo anh Dương Chí Hào, “hậu duệ” đời thứ ba của tiệm mì,
thì Hải Ký Mì Gia do ông ngoại anh, vốn là người gốc Hoa, mở bán trên đường
Lacaze (nay là đường Nguyễn Tri Phương) từ trước năm 1975, sau mới dời sang
Nguyễn Trãi.
“Bấy giờ, ông ngoại tôi mở tiệm mì cùng với
một người bạn tên Hải, thì tiệm mì được đặt theo tên người này. Tên hàng ăn người
Hoa chúng tôi thường lấy tên hoặc họ của người bán, cũng có thể là người thân
trong gia đình, giống như cách đặt tên hàng quán của người Việt thôi. Nhưng có
một công thức chung là “ Ký mì gia” nằm sau tên đó. Chữ “ Ký” hàm ý như danh dự,
tức khẳng định một cửa tiệm làm ăn uy tín”, anh Hào cho hay.
Quán
Hải Ký Mì Gia ngày càng đông đúc, chủ quán phải mua thêm căn nhà kế bên quán cũ
để mở rộng không gian phục vụ - Ảnh: HOÀI NHÂN.
Mỗi quán hủ tíu, mì Hoa gia truyền lại giữ cho mình một công thức mùi vị và một cái tên riêng - Ảnh: HOÀI NHÂN.
Anh Mành, chủ quán đời thứ ba của Lương Ký Mì Gia
(Q.Bình Thạnh), cũng kể lại rằng: “Ông
tôi đã mở bán món Hoa ở Sài Gòn từ trước năm 1975. Sau nhiều biến động thời cuộc
thì phải nghỉ, cho đến năm 1986 anh em tôi mới mở bán lại món mì và quán được đặt
theo tên anh cả tôi là Lương. Còn “Ký” nói nôm na là “dấu hiệu”, là “hiệu”, tức
hiệu mì nhà tự làm tên là Lương, vậy thôi”.
Lương
Ký Mì Gia nổi tiếng ở Thị Nghè được đặt theo tên con trai cả của người mở bán
-
Ảnh: THIÊN AN.
Còn anh Du Tiến, chủ quán Mì vịt tiềm Du Ký, cho biết,
món ăn này được anh kế nghiệp từ dì người gốc Phúc Kiến, mở bán được hơn 40 năm
ở Q.Bình Thạnh. Đến năm 2016, anh mới xây dựng nên một thương hiệu mì vịt tiềm
chỉnh chu, lấy tên là Du Ký.
“Du” vừa là chữ lót tên mình, vừa là tên con
mình là Trần Tiến Du. Nhưng sở dĩ mình thích chữ “Du” vì hàm nghĩa của nó là sự
đi khắp nơi. Cũng nhờ cái tên này mà trong 3 năm, mình đã mở được 3 chi nhánh
khắp TP. Hồ. Mình cũng mong muốn món mì gia truyền sẽ tiếp tục “du” xa hơn nữa,
cho nhiều người biết đến. Đôi khi tên quán nằm trước chữ “ Ký” cũng là một sự kỳ
vọng của người chủ quán, như “Phúc Ký”, “Phát Ký”, mang lại may mắn cho quán ăn
nên làm ra”, anh Tiến chia sẻ.
Lý
giải về từ ngữ “ Ký” trong tên các tiệm bán hàng của người Hoa, PGS.TS Trần Lê
Hoa Tranh (Khoa Văn học, trường Đại học KHXH&NV TP. Hồ) cho biết: “Trong một
bài giải đáp của Học giả An Chi trên báo, vị này đã có cách giải thích rất thuyết
phục. Theo đó, sau khi tìm hiểu từ những người gốc Hoa, từ “ Ký” lộ ra rất nhiều
nghĩa, và hiểu là dấu ấn, nhớ, danh dự, dấu hiệu đều có lý. Nhưng cuối cùng thì
ông cũng chốt lại cách giải thích khoa học
nhất:
“Mathews’ Chinese – English
Dictionary đối dịch Ký là a sign, a mark và Ký hiệu là trade-mark. Trade-mark,
chẳng phải gì khác hơn là nhãn hiệu, thương hiệu.
Vậy cái là nghĩa gốc chính xác của chữ
Ký trong Tường Ký, Chánh Ký, v.v… chẳng qua chỉ là “hiệu”. Chính vì thế nên chủ
một số cửa hàng người Hoa mới đặt bảng hiệu của mình bằng một danh ngữ mà “ Ký”
là trung tâm (đứng cuối) còn đứng trước là một trong những chữ dùng làm tên
riêng cho cửa hàng của mình”. (Trích Sài Gòn Giải Phóng Online, đăng ngày
16.08.2016)”.
Ngoài ra, PGS.TS Trần Lê Hoa Tranh cũng
phân tích thêm từ “mì”. Đây là một từ xuất phát từ tiếng Tàu phiên âm ra, nhưng
người Việt đã Việt hóa nó. Tàu cũng còn nhiều từ ngữ khác để gọi mì như: mi (âm
cổ), mìan (âm hiện đại).
“Trong cấu trúc của từ ngữ “mì gia”
thì “mì” là từ Hán Việt. Thế nhưng nếu nói “tiệm mì” cũng được, và lúc đó “mì”
lại trở thành từ ngữ thuần Việt. Ví dụ với từ ngữ thuần Việt “cơm”, người ta
nói “tiệm cơm” chứ không ai nói “cơm gia”. Riêng từ “mì” lại đặc biệt vì được
hiểu theo cả 2 nghĩa thuần Việt lẫn Hán Việt”, PGS.TS cho hay.
Hoài Nhân
Nguồn:
https://thanhnien.vn/doi-song/bi-mat-chu-ky-o-nhung-tiem-mi-tau-danh-tieng-khien-nguoi-sai-gon-luon-thac-mac-1075439.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét