Nghĩ tôi lại gớm cái mình tôiTuổi đã ba mươi kém một thôiBốn khoa hương thí không đâu cảMột mảnh vườn hoang bán sạch rồi.
Mãi
năm 1864, ông mới đỗ cử nhân. Tuy đỗ đầu thi Hương, nhưng vào thi Hội ông lại
trượt liên tiếp ba khoa, đến năm 1871 mới đỗ thi Hội, thi Ðình (lại đỗ đầu).
Gần 20 năm mới xong “khoa”. Còn “hoạn”, tiếng rằng làm
quan từ năm 1871 đến 1884, nhưng trong khoảng ấy Nguyễn Khuyến đã về quê cư
tang mẹ mất 3 năm; khoảng 2/3 thời gian tại chức, ông làm học quan hay sử quan
chứ không phải quan cai trị.(1)