“Chiếc
thuyền ngoài xa” là tên một truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Đây là tác
phẩm tiêu biểu cho đề tài đời tư – thế sự của Nguyễn Minh Châu sau năm 1975. Tạp
chí Văn nghệ Quân đội (số 1 tháng 10 năm 2007) cũng chọn và coi đây là tác phẩm
hay nhất của nhà văn. Tác phẩm này đã được đưa vào giảng dạy ở chương trình
chính thức Sách giáo khoa môn Ngữ văn lớp 12 bắt đầu từ năm học 2008–2009 qua một
đoạn trích phần giữa truyện.
CẢM
TÁC DẠY “CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA”
(Truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu)
(Truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu)
Mỗi khi nghe bão khơi
xa
Lại nhớ câu chuyện...
đàn bà không tên
Phận người xấu xí,
lênh đênh
Mà tấm lòng đẹp vượt
lên cõi người !
Bao dung, thấu hiểu lẽ
đời
Hi sinh đổi lấy nụ
cười đàn con
Ngồi tù... chứ chẳng
ly hôn
Thương chồng, chấp
nhận roi đòn chồng ban
Đến tòa lạy lục vái
van
Ly hôn thì sẽ nát tan
gia đình!
Cúi xin chánh án
thương tình
Cho đàn con nhỏ yên
bình: có cha!
Còn khi biển nổi phong
ba
Có người chèo chống
vượt qua bến đời
Ăn xương rồng luộc
tháng trời
Miễn là đông đủ an vui
cả nhà!
Đã mang thân kiếp đàn
bà
Sống cho con. Sống
chính là vì con!
Thâm tình đạo lý giản
đơn
Đẹp thay tình mẹ
nghĩa ơn một đời!
Chiếc thuyền lưới vó
xa khơi
Vào bờ buổi sớm lẫn
hơi sương mù
Ngoài trời lác đác
mưa thu
Mũi thuyền gọng vó
hình thù cánh dơi
Màn sương sữa đục mù
khơi
Quyện hồng tia nắng
ấm trời hừng đông
Nhìn qua mắt lưới: lạ
lùng
Khiến người nghệ sĩ
là Phùng ngẩn ngơ!
Trần gian cảnh đắt
trời cho
Bức tranh tuyệt bích
nên thơ dâng đời
Liên thanh bấm máy...
bồi hồi
Cái Đẹp - Đạo đức đây
rồi đâu xa!
Tâm hồn thanh lọc hoan
ca
Ngày mai có thể về
nhà sướng vui
Rằng nghệ thuật đẹp
tuyệt vời
Ngắm chiếc thuyền ở
ngoài khơi xa bờ
Cuộc đời vừa đẹp vừa
thơ
In trên tờ lịch giấc
mơ thật hồng!
Trên thuyền lưới vó
mui cong
Bước xuống một lão
đàn ông dữ dằn
Chân đi chữ bát hung
hăng
Tấm lưng rộng, miệng
tục tằn quát lên
“Cứ ngồi nguyên
đấy, ngồi yên!
Động đậy tao giết... chẳng
tên nào chừa!”
Lời hăm dọa ấy trước
giờ
Đàn con chục đứa...
trong mơ hãi hùng
Thản nhiên chẳng chút
bận lòng
Sải chân lão bước
nhanh mong lên bờ
Mái tóc tổ quạ xác
xơ
Đôi mắt độc dữ chực
chờ đỏ gay...
Xoáy ánh nhìn sắc dao
phay
Người đàn bà ấy tóc
tai cháy vàng
Thân người cao lớn
dềnh dàng
Ngoài bốn mươi tuổi,
gọi hàng chài thôi
Tấm lưng bạc phếch,
rách tơi
Mặt rỗ chằng chịt
rối bời mắt thâm
Thâu đêm kéo lưới
tháng, năm
Thân dưới ướt sũng vì
ngâm nước bùn
Hai tay buông thõng,
chân run.
Dấu trên cát những
tận cùng nỗi đau
Như là cuộc hẹn cùng
nhau
Vợ đi trước chồng theo
sau, bất ngờ
Lão chồng hùng hổ côn
đồ
Trút cơn thịnh nộ điên
rồ dã man
Nghiến răng ken két
nguyền, than:
“Chúng mày chết hết
ông van, ông nhờ !”
Rút thắt lưng, quất
như mưa
Trút cơn lửa cháy cho
vừa hờn căm...
Người đàn bà ấy âm
thầm
Đứng yên. Không chạy.
Lặng câm. Cúi người!
Cắn răng không hé một
lời
Không chống trả. Không
van nài. Không la!
Kinh hoàng há hốc mồm
ra
Phùng vứt máy ảnh
thật mà không hay
Phía sau như mũi tên
bay
Thằng Phác lao tới
chặn ngay roi đòn
Với bao nhiêu nỗi oán
hờn
Đánh cha. Bênh mẹ thỏa
cơn bất bình!
Người mẹ sụp xuống
vái xin
Luân thường đạo lý con
mình bất nhân
Làm sao có thể phân
trần:
“Rằng mẹ tự nguyện
lấy thân chịu đòn
Cho cha trút nỗi nguồn
cơn
Vì không nuôi nổi vợ
con của mình!
Cha con vốn rất hiền
lành
Không biết uống rượu,
chưa đành đánh ai
Còn là cao thượng
trước nay
Bao dung che chở giang
tay... lỗi lầm...”
Vỗ về mẹ, nỗi đồng
tâm
Con lau nước mắt lặng
câm chan hòa
Đọng trong nốt rỗ lệ
nhòa
Bất ngờ mẹ đẩy con
ra, quay về!
Như là chỉ một cơn mê
Chiếc thuyền lưới vó
- lời thề với con!
Như chưa hề có trận
đòn
Mới vừa trút xuống
hãy còn lằn roi
Sá gì vết xước ngoài
thôi
Ba ngày một trận lành
rồi sẽ vui!
Phía sau nghệ thuật,
cuộc đời
Nhiều gai góc, lắm
tiếng cười, nỗi đau!
Thương người nhớ
Nguyễn Minh Châu
Mênh mang tình mẹ ơn
sâu đáp đền !
Tánh
Linh, cuối hạ (8.8.2020)
Võ Bích Phượng
