“NGUYỆT DẠ ỨC XÁ ĐỆ”, “BÁT NGUYỆT THẬP NGŨ DẠ NGUYỆT”, THƠ ĐỖ PHỦ - Đỗ Chiêu Đức

Năm Càn Nguyên thứ 2 đời Đường Túc Tông (759), bốn năm sau loạn An Lộc Sơn, thời cuộc vẫn còn rất rối ren. Bấy giờ Đỗ Phủ từ quan ở Hoa Châu, dắt díu gia quyến về tạm cư tại Tần Châu, thành Tần Châu thuộc phía tây của Lục Bàn Sơn, là vùng ven biên. Tháng 9 cùng năm, Sử Tư Minh từ Phạm Dương dẫn quân xuôi về nam đánh chiếm Biện Châu, tấn công Lạc Dương, Sơn Đông , Hà Nam các nơi đều chìm trong chiến loạn, nên anh em nhà Đỗ Phủ đều ly tán mỗi người một nơi, bặt vô âm tín. Trung Thu năm đó Đỗ Phủ vì ưu tư thương nhớ anh em mà làm nên bài thơ dưới đây:
 
Bài thơ NGUYỆT DẠ ỨC XÁ ĐỆ:
 

月夜憶舍弟       NGUYỆT DẠ ỨC XÁ ĐỆ

  

戍鼓斷人行，     Thú cổ đoạn nhân hành,

邊秋一雁聲。     Biên thu nhất nhạn thanh.

露從今夜白，     Lộ tòng kim dạ bạch,

月是故鄉明。     Nguyệt thị cố hương minh.

有弟皆分散，     Hữu đệ giai phân tán,

無家問死生。     Vô gia vấn tử sinh.

寄書長不達，     Ký thư trường bất đạt,

況乃未休兵。     Huống nãi vị hưu binh!

      杜甫                                 Đỗ Phủ

THƠ ĐÓN GIAO THỪA CỦA ĐỖ PHỦ, LẠC TÂN VƯƠNG, MẠNH HẠO NHIÊN – Đỗ Chiêu Đức

                                                        Nhâm Dần Thủ Tuế

1. Bài thơ ĐỖ VỊ TRẠCH THỦ TUẾ  杜位宅守歲 :    
      
Năm Đường Thiên Bảo thứ mười (751), Đỗ Phủ đã 40 tuổi, đang ở trọ nhà của người em chú bác Đỗ Vị. Vị là Khảo Công Lang Trung, đang giữ chức Thứ Sử Hồ Châu là rể của Lý Lâm Phủ, Tể Tướng đương thời nên cuộc sống rất xa hoa. Đỗ Phủ làm bài thơ cảm khái nầy trong buổi tiệc của đêm giao thừa năm đó.
 

杜位宅守歲         ĐỖ VỊ TRẠCH THỦ TUẾ

 

守歲阿戎家，       Thủ tuế A Nhung gia,

椒盤已頌花。       Tiêu bàn dĩ tụng hoa.

盍簪喧櫪馬，       Hạp trâm huyên lịch mã,

列炬散林鴉。       Liệt cự tán lâm nha.

四十明朝過，       Tứ thập minh triêu quá,

飛騰暮景斜。       Phi đằng mộ cảnh tà,

誰能更拘束，       Thùy năng cánh câu thúc,

爛醉是生涯。       Lạn túy thị sinh nha.

          

      杜甫                                     Đỗ Phủ

 

* Chú thích:

    - ĐỖ VỊ TRẠCH THỦ TUẾ 杜位宅守歲 : TRẠCH là Nhà; THỦ TUẾ là Đón Giao Thừa; nên ĐỖ VỊ TRẠCH THỦ TUẾ là Đón Giao thừa ở nhà của Đỗ Vị. ĐỖ VỊ 杜位 là em chú bác của Đỗ Phủ và là Rể của Lý Lâm Phủ, Tể tướng đương triều.
    - A Nhung 阿戎 : Cách gọi thân mật người anh em họ lúc bấy giờ.
    - Tiêu Bàn 椒盤 : Cái mâm đựng hạt tiêu là một loại hương liệu lúc bấy giờ dùng để bỏ vào rượu uống trong ngày Tết. Nên TIÊU BÀN có nghĩa là Tiệc rượu.
    - Tụng Hoa 頌花 : Theo Tấn Thư 晉書, Vợ của Lưu Trăn là Trần Thị ngày Tết làm bài Tụng Tiêu Hoa để chúc Tết cho cha mẹ chồng; nên TỤNG HOA có nghĩa là nói những lời chúc tết cho nhau.
    - Hạp Trâm 盍簪 :Hào thứ tư trong quẻ DỰ của Kinh Dịch《易-豫》四爻：Vật nghi, bằng HẠP TRÂM 勿疑朋盍簪 : Không nghi ngại gì nữa , là bạn bè hội họp.
    - Lịch Mã 櫪馬 : Máng cỏ của ngựa ăn, chỉ Chuồng ngựa.  
    - Liệt Cự 列炬 : LIỆT là Bày ra; CỰ là đuốc; LIỆT CỰ là bày những ngọn đuốc ra trong sân cho sáng sủa.
    - Lâm Nha 林鴉 : Những con qụa ở trong rừng.
    - Phi Đằng 飛騰 : là Bay vút lên không, chỉ thành đạt đắc chí.
    - Lạn Túy 爛醉 : là Say khước, say mèm, say túy lúy.
 
* Nghĩa bài thơ:
                          
ĐÓN GIAO THỪA Ở NHÀ ĐỖ VỊ
     
Ta đón giao thừa ở nhà thằng em họ. Tiệc rượu đã bày ra với đầy đủ lời chúc Tết; Khách khứa bạn bè cũng đã tới đông đủ nên tiếng ngựa trong chuồng cũng huyên náo hẵn lên; Những ngọn đuốc được bày ra trong sân sáng rực làm kinh động những con qụa trong rừng cây bay tán loạn. Sáng ngày mai ta đã qua 40 tuổi rồi, chuyện thành đạt đắc chí như cảnh nắng chiều sắp tắt. Ai còn có thể gò bó câu nệ nữa đây, thôi thì cứ say khướt cho qua cuộc sống nầy mà thôi.
 

BÀI THƠ “ẨM TRUNG BÁT TIÊN CA” CỦA ĐỖ PHỦ - Đỗ Chiêu Đức

“Ẩm Trung Bát Tiên 飲中八仙” hay còn gọi là “Tửu Trung Bát Tiên 酒中八仙” cũng thế, đều chỉ tám người bạn rượu với nhau là Lý Bạch, Hạ Tri Chương, Lý Thích Chi, Lý Tấn, Thôi Tông Chi, Tô Tấn, Trương Húc và Tiêu Toại 李白、賀知章、李適之、李璡、崔宗之、蘇晉、張旭、焦遂. Còn “ẨM TRUNG BÁT TIÊN CA” 飲中八仙歌" là bài thơ của Thi Thánh Đỗ Phủ viết theo thể cổ phong nhạc phủ vào khoảng tháng tư năm Thiên Bảo thứ 5 đời vua Đường Huyền Tông (746) là thời gian Đỗ Phủ mới đến đất Trường An. Ông đã dùng lời thơ gãy gọn chấm phá nêu bật được những nét tiêu biểu nhất của từng nhân vật trong Ẩm Trung Bát Tiên như sau: