Tác giả Đỗ Chiêu Đức
ĐIỂN
TÍCH VĂN HỌC: “CON CUỐC GỌI HÈ”
Đỗ Chiêu Đức
Ai
xui con cuốc gọi vào hè,
Cái nóng nung người nóng nóng ghê
Con Cuốc,
ta còn gọi là Con Chim Quấc, đồng âm với chữ Quốc là Nước; tên chữ Nho là Chim
Đỗ Quyên với thành ngữ Đỗ Quyên Đề Huyết như sau :
ĐỖ
QUYÊN ĐỀ HUYẾT 杜鵑啼血: là Chim Đỗ Quyên kêu đến mửa máu miệng
ra vì nhớ nước thương dân. Chim Đỗ Quyên còn có tên là Đỗ Vũ, Tử Quy, Tử Quyên,
giới bình dân Miền Bắc gọi là Con Quốc, Miền Nam gọi là con Cuốc.
Đỗ Quyên kêu suốt ngày đêm từ đầu xuân cho đến cuối hạ,
sang thu thì tắt tiếng. Tiếng cuốc kêu đều đều trầm buồn gợi nhiều cảm xúc
trong những đêm hè và khi há miệng ra kêu thì da bên trong miệng toàn một màu đỏ,
nên mọi người lầm tưởng là chim kêu đến thổ huyết mà chết.
Khoảng thời gian chim cuốc kêu lại nhằm lúc có một loại
hoa đỏ thắm nở rất đẹp khắp núi đồi, nên dân gian lại truyền tụng rằng : Hoa có
màu đỏ thắm là do nhuộm máu của chim Cuốc thổ ra, vì thế mà gọi loài hoa đẹp đó
là Hoa Đỗ Quyên. Theo như bài thơ Ngũ Ngôn của Thành Ngạn Hùng 成彦雄 đời Đường như sau :
杜鵑花與鳥，
Đỗ Quyên hoa dữ điểu,
怨艷两何賒，
Oán diễm lưỡng hà xa.
疑是口中血，
Nghi thị khẩu trung huyết,
滴成枝上花. Trích thành chi thượng hoa !
Có nghĩa :
*
Đỗ Quyên là tên của hoa và của cả chim,
*
Một bên là oán hờn, một bên là đẹp rực rỡ, hai bên cũng
không xa cách là mấy, nên...
*
Ngờ là máu ở trong miệng (của con chim) đã...
*
Nhỏ xuống nở thành hoa đẹp ở trên cành !
Diễn Nôm :
Đỗ Quyên chim với hoa,
Oán đẹp có nào xa.
Ngờ là máu trong miệng,
Nhỏ xuống cành nở hoa !
