Nhà thơ Nguyễn Khôi
PHIẾM
ĐÀM : THỦ THUẬT "NÓI NGƯỢC" TRONG THƠ
(Tặng Bạn thơ Châu Thạch -
Đà Nẵng)
Xuất phát từ "tiếng
Trung / Hán ngữ", người Hoa họ nói ngược: từ cái nhìn thấy đầu tiên để tạo
ra chữ "tượng hình"... Ví dụ : nhìn ra bãi đất vàng "hoàng thổ"
thấy một con vật to (ngưu) đấy là con Bò (Hoàng Ngưu), trông xuống ao hồ (thủy)
thấy một con vật to (ngưu) đấy là con trâu (Thủy Ngưu). Tiếng Hoa nói mục đích
trước rồi mới hành động : "Ngã đáo Đồ Thư Quán khứ" - Tôi (vì) đến Thư
Viện (nên mới) đi... Vì thế Thơ cổ Trung Hoa (Đường thi) thường diễn tả (nói)
ngược so với cách diễn tả (nói) xuôi của tiếng Việt ta :
Đình
xa tọa ái Phong lâm vãn
Sương
diệp hồng ư nhị nguyệt hoa
(
Dừng xe chiều ngắm rừng Phong thẳm
Lá
đỏ hơn hoa giữa tháng hai )
Sơn
hành - Đỗ Mục
Bạch vân thiên tải không du du
(Mây
trắng nghìn thu lởn vởn hoài)
Hoàng
Hạc lâu - Thôi Hiệu
Cái độc đáo của Thơ cổ
Trung Hoa (Đường thi) là "ý tại ngôn ngoại"- ý ngoài lời, đã được
ông cha ta vận dụng khá tuyệt vời vào Thơ Việt ( một cách "nói ngược"
cũng dễ gây nhầm lẫn với người không sành Thơ )
Ví dụ một câu Kiều :
"Đêm
đêm Hàn thực, ngày ngày Nguyên tiêu"
Đúng ra phải là : đêm đêm Nguyên tiêu, ngày ngày Hàn
thực... nhưng đó là nói xuôi, ở đây Tố Như tiên sinh nói ngược là có ý : ngày
đêm nào cũng được vui như những ngày ấy.
Cách viết "Văn ngược" này được các Thi sĩ
Thơ mới tiếp thu cộng thêm với tính Tượng trưng của thơ Pháp đã đưa hình tượng
Thơ Việt hiện đại lên đỉnh cao, gây ấn tượng mạnh mẽ :
*Ô ! hay buồn vương cây Ngô đồng
Vàng
rơi ! vàng rơi ! thu mênh mông
Bích
Khê
*Sóng
gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con
thuyền xuôi mái nước song song
Tràng
giang - Huy Cận
*Sao
trìu mến thân yêu đâu vắng cả ?
Trơ
vơ buồn và không biết kêu ai
Hàn
Mạc Tử
*
Gươm thiêng lấp lánh bên lưng nhẹ
Ngựa
hí vang lừng trận gió may
Thái
Can
*Nhớ
ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai
Châu mùa em thơm nếp xôi
Quang
Dũng
*
Cái đêm hè ấy ai ra tắm
Để
cả bầu trời phải tắt trăng
*"Thác
dải yếm" cởi tung hàng Cúc bướm
Thỏa
đằm mình tắm suối với Người yêu
Nguyễn Khôi
Chao ôi, khả năng mạnh nhất của Thơ là khả năng biểu
cảm. Một câu Thơ hay thường phải đạt 4 yếu tố là "ý mới, tứ lạ, hình tượng
Thơ sống động, ngôn ngữ Thơ tinh luyện ,nhạc điệu Thơ truyền cảm, có tính đột
ngột tạo được ấn tượng mạnh mẽ.". Nghệ thuật chỉ làm nên bài Thơ, còn Trái
tim mới thành Thi sĩ "...
Thơ là Thơ là thế ? !
Hà Nội 17-6-2018
Đêm xem World Cup - Nguyễn Khôi
