BÙI GIÁNG VÀ NÀNG HOA HẬU MỘT CON

Ảnh: Nhà thơ Bùi Giáng và hoa hậu Công Thị Nghĩa

 

Bóng mây trời cũ hao mòn

Chiêm bao náo động riêng còn hai tay

Bùi Giáng là một hiện tượng thơ ca đặc biệt của Việt Nam. Trong di sản văn chương ông để lại cho hậu thế có những bài thơ, câu thơ lạ lùng, gợi lên nhiều suy nghĩ.

"Bây giờ riêng đối diện tôi

Còn hai con mắt khóc người một con"

Đọc câu thơ trên, rất nhiều người nghĩ rằng đây là một "hiện tượng lạ", đôi mắt của ai đó đang làm hai việc khác nhau. Một con mắt thì khóc và con mắt còn lại không biết đang làm gì?

Tứ thơ này cũng đã được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn hiểu theo cách của ông và viết thành nhạc "Con mắt còn lại":

"Còn hai con mắt khóc người một con

Còn hai con mắt một con khóc người

Con mắt còn lại nhìn một thành hai

Nhìn em yêu thương, nhìn em thú dữ..."

Có thể hiểu nhạc của Trịnh Công Sơn là một sự ngẫu hứng dựa trên câu chữ chứ hoàn toàn không liên quan đến ý nghĩa thật trong câu thơ của cụ Bùi Giáng. Trung niên thi sĩ Bùi Giáng đã khóc một cách rất nghiêm túc, khóc bằng cả hai con mắt, khóc cho một đối tượng, một con người cụ thể đó là người phụ nữ đã có MỘT ĐỨA CON.

Bây giờ riêng đối diện tôi

Còn hai con mắt khóc người một (ĐỨA) con.

"Người một con" trong câu thơ của cụ Bùi Giáng là hoa hậu đầu tiên của Việt Nam Cộng Hòa năm (1955-1956) - bà Công Thị Nghĩa, tức hoa hậu Thu Trang. Bà Nghĩa yêu một ông đạo diễn có tên là T.N.H và có con với ông. Thế nhưng sau đó bà biết này ông này đã có vợ con nhưng giấu và lừa dối bà.

Buồn chán, bà Thu Trang mang con sang Pháp sinh sống. Khi bà Nghĩa rời Sài Gòn, thi sĩ Bùi Giáng nhớ bà đến điên dại và vẫn âm thầm với mối tình vô vọng.
Thương cảm cho thân phận long đong của bà, ông đã khóc cho người phụ nữ có một đứa con mà ông gọi là "người một con" và khóc cho cuộc tình này bằng đầy đủ hai con mắt, bằng cảm xúc đong đầy trong tâm hồn đa cảm của người thi sĩ. Chất xúc tác tình cảm đó đã kết tinh thành những câu thơ đẹp lộng lẫy nhưng cũng buồn đến ứa lệ.

Thơ Bùi Giáng được xem là hiện tượng dị thường khác biệt của nền thi ca Việt Nam. Ông viết thơ bằng một phong cách độc đáo. Chữ nghĩa được ông "đùa giỡn" như kiểu cầm lên đặt xuống vung vẩy một cách huyền ảo và cùng ông sắp đặt chúng lại xiêu lệch chênh nhau nhưng hay đến không ngờ.

Đặc biệt là những câu lục bát đầy ngẫu hứng phá cách về chữ nghĩa vần điệu như: "Dã man là cái giai nhân/Thuyền quyên mọi rợ tưởng gần tưởng xa", "Người điên cái bóng cũng điên/Người khùng cái mộng an khiên cũng khùng"...

Bùi Giáng sinh năm 1926 tại làng Thanh Châu thuộc xã Vĩnh Trinh, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Lớn lên, ông lưu lạc nhiều nơi và cuối cùng ngụ cư tại Sài Gòn và mất tại đây vào năm 1998, hưởng thọ 71 tuổi. Đọc thơ của Bùi Giáng ta thấy luôn thấp thoáng hình bóng quê nhà cố quận trong đó:

Hỏi rằng: người ở quê đâu

Thưa rằng: tôi ở rất lâu quê nhà

Sẽ đi cùng bước chân mùa

Bóng vang sầu cũ tháp chùa rộng thênh.

Anh đi về đô hội

Ngắm phố thị mơ màng

Anh vùi thân trong tội lỗi

Chợt đêm nào, gió bờ nọ bay sang...


Ở Đà Nẵng có một con đường mang tên Bùi Giáng được đặt từ năm 2016. Đường thuộc phường Hòa An, quận Cẩm Lệ. Mỗi khi đi qua con đường này, những người yêu thơ Bùi Giáng có thể sẽ chợt nhớ đến những câu thơ của ông:

Anh vẫn tưởng đầu đường thương xó chợ

Ai có ngờ xó chợ cũng thương nhau

Hồn tan vỡ song đôi trong hơi thở

Ôi đầu đường ôi xó chợ nơi đâu...

Điều ngạc nhiên sau khi Quảng Nam - Đà Nẵng tách ra thành hai địa phương làng Thanh Châu, xã Vĩnh Trinh, huyện Duy Xuyên nơi sinh của thi sĩ hoàn toàn thuộc về tỉnh Quảng Nam...Thế nhưng tỉnh này chưa có tên đường hoặc bất cứ công trình văn hóa nào để ghi nhớ tưởng niệm Bùi Giáng.

Vào khoảng năm 2015 nhiều tổ chức cá nhân đã xin chính quyền đặt tên đường Bùi Giáng cho một con đường nội tỉnh nhưng bất thành vì không được chính quyền địa phương đồng ý.
Năm 2017, Làng nghệ thuật Gia Hòa (quận 9, TP.HCM), dự kiến lấy đường số 9 đặt tên là Bùi Giáng nhưng sau đó không được thông qua và cuối cùng đường được đặt tên Nguyễn Đình Thi - đây cũng là một nhà thơ.

Nói thêm về người trong mộng của thi sĩ họ Bùi.  Sau khi sang Pháp bà Nghĩa trở thành tiến sĩ nghiên cứu sử học. Bà Nghĩa cũng từng được mời về thỉnh giảng tại một số trường Đại học trong nước, nhưng thân phận hoa hậu của bà được giấu kỹ không cho ai biết.

--

Bài từ Facebooker Tiến Vũ