Well, đọc câu hỏi này khá ngớ ngẩn, ai cũng biết đây
là một sự kiện lịch sử xảy ra vào thế kỷ thứ 10 mà diễn biến của nó theo các
nguồn sử liệu truyền thống thì xảy ra sau khi nhà Ngô mất sau cái chết của Ngô
Xương Văn vào năm 965, Đinh Bộ Lĩnh nổi lên dẹp tan những sứ quân khác, thống
nhất đất nước lập ra nhà Đinh vào năm 968, tức là vỏn vẹn chỉ có đâu đó khoảng
3 năm.
Nguyên cách hiểu truyền thống đã mâu thuẫn nghiêm trọng
với tài liệu lịch sử, rằng ĐVSKTT chép Đinh Bộ Lĩnh cát cứ chống nhà Ngô từ năm
951, tức là gần 15 năm trước cái chết của Ngô Xương Văn, hai anh em Thiên Sách
Vương và Nam Tấn Vương cũng từng mang quân tấn công Hoa Lư - căn cứ của họ
Đinh, như vậy không những Đinh Bộ Lĩnh là một sứ quân đúng nghĩa, mà còn là sứ
quân nổi dậy sớm nhất, bởi các sứ quân về sau hầu như chỉ xuất hiện sau phi vụ
Lã Xử Bình nổi loạn, đoạt quân quyền của họ Ngô và chiếm Cổ Loa.
Việc này khẳng định con số sứ quân không hề dừng lại ở
con số 12, vì trong số 12 thế lực này không hề có tên Đinh Bộ Lĩnh, họ Đinh đã
hợp thức hóa, định hướng thông tin lịch sử sau này rất tốt, nhằm xóa nhòa đi
cái gốc gác "sứ quân", "loạn thần tặc tử" nếu chúng ta coi
nhà Ngô là chính danh. Đó là chưa kể Ngô Xương Văn chết trận khi đi dẹp hai
thôn Đường-Nguyễn ở Thái Bình, và trước đó còn đi đánh Chu Thái ở Thao Giang,
thì số lượng sứ quân, thế lực nổi loạn sẽ lớn hơn con số 12 rất nhiều.
Cá nhân tôi đánh giá Loạn 12 sứ quân là một giai đoạn
biến động lịch sử cực kỳ phức tạp, rối rắm mà nếu tiếp cận theo các thông tin
truyền thống thì không bao giờ có thể hiểu được bản chất và diễn biến của nó,
vì vậy bài viết của series này xin phép sẽ sử dụng các nguồn sử liệu phi truyền
thống, nếu các bạn không chấp nhận phản pháo, ném đá thì tôi xin nhận hết không
có gì là lạ. Nếu tiếp cận theo các nguồn sử liệu và quan điểm phi truyền thống
thì cái loạn 12 sứ quân Drama, kịch tính không kém gì chiến tranh quân phiệt cuối
thời Lê Sơ, hay Trịnh Nguyễn và Tây Sơn sau này.
Đa phần quan điểm truyền thống cho rằng dấu mốc bùng
phát loạn 12 sứ quân là sau khi cái chết của Ngô Xương Văn năm 965. Nhưng thực
tế đã chứng minh nó đã bắt nguồn từ rất lâu về trước, ít nhất là sau cái chết của
Ngô Quyền
Phần 1: Bối cảnh nhà Ngô sau cái chết của Ngô Quyền
Để hiểu rõ bản chất vì sao có cái gọi là loạn 12 sứ
quân, cần phải quay ngược quá khứ đi về bối cảnh đất nước buổi đầu độc lập cực
kỳ hỗn loạn
- Đầu
tiên là nhà họ Khúc ở Hồng Châu, dưới cái danh Tiết độ sứ Tĩnh Hải Quân dần dần
thoát khỏi vòng kiềm tỏa của nhà Đường và sau đó là các chính quyền Ngũ Đại Thập
Quốc, Khúc Thừa Mỹ sau hàng loạt các sai lầm về nội trị và đối ngoại bị Nam Hán
đánh bại và bắt mang về Phiên Ngung, nhà họ Khúc chính thức chấm dứt vai trò lịch
sử.
- Dương
Đình Nghệ là nha tướng của họ Khúc từ Ái Châu mang quân ra bắc đánh Nam Hán tự
xưng là tiết độ sứ. Như vậy là họ Dương tiếp quản cơ nghiệp của họ Khúc
Tiếp đó, Dương Đình Nghệ bị Kiều Công Tiễn sát hại để
đoạt quyền, họ Kiều cướp quyền của họ Dương, tuy nhiên việc làm của Kiều bị hầu
hết các hào tộc ở Bắc Bộ khi đó phản đối, họ theo hết về Ngô Quyền (con rể của
Dương Đình Nghệ), support cho họ Ngô diệt họ Kiều, nhưng chỉ là cá nhân Kiều
Công Tiễn, vì thế và lực lượng của họ Kiều vẫn còn rất mạnh, mà sau này có 2
nhân vật là Kiều Công Hãn (Kiều Tri Hựu) và Kiều Thuận đều là 02 người chơi rất
quan trọng trong cuộc biến loạn sau này.
Ngô Quyền dẹp xong Kiều Công Tiễn và đánh tan quân Nam
Hán trên sông Bạch Đằng, thì hành động cũng không khác Kiều Công Tiễn lắm, đó
là đoạt quyền của họ Dương (đoạt quyền của nhà vợ), lập ra chính quyền nhà Ngô,
đóng đô ở Cổ Loa, trong khi hậu duệ của Dương Đình Nghệ là Dương Tam Kha vẫn
còn sống sờ sờ ra đó.
- Mà
họ Dương lúc đó mới là minh chủ thực sự của các hào tộc Bắc Bộ, được các hào tộc
quy phục chứ không phải họ Ngô. Hãy nhớ lấy chi tiết này, bởi nó là nguyên nhân
ngay lập tức làm cho nhà Ngô rơi vào bối cảnh hỗn loạn sau khi Ngô Quyền chết.
Như vậy là 03 lần liên tiếp quyền lực chuyển giao giữa
các gia tộc có số má ở Bắc Bộ lúc đó đều theo hình thức nha tướng cướp quyền chủ
tướng, từ họ Khúc qua họ Dương sang họ Kiều tiếp quản một thời gian ngắn và cuối
cùng là họ Ngô kể cả bằng hình thức "hợp pháp" như Dương Đình Nghệ
tuyên bố kế tục họ Khúc hay "bất hợp pháp" như Kiều Công Tiễn giết
Dương Đình Nghệ.
- Có
thể coi bản chất giai đoạn này họ Khúc, họ Dương, họ Kiều, họ Ngô chỉ là các
CEO tạm quyền của một cái hội đồng quản trị bất ổn là tập hợp của các hào tộc
có số có má từ Hoan Châu (Hà Tĩnh) trở ra và bất cứ lúc nào cũng có nguy cơ xảy
ra biến loạn, đảo chính tao mạnh tao làm trùm. Họ đều nắm giữ thế lực kinh tế
quân sự cực lớn, gọi là chỉ tạm thời liên minh trước một mối đe dọa chung là
các chính quyền Ngũ Đại Thập Quốc ở phương Bắc.
06 năm cai trị là một khoảng thời gian quá ngắn đối với
Ngô Quyền để ông dọn dẹp cái mớ hỗn độn này, hoặc là lúc đó ông chưa có tư duy
về việc cần thiết phải thành lập một chính quyền trung ương tập quyền nên không
kiên quyết dẹp các thế lực đối lập trong nước. Tôi nghiêng về khả năng thứ hai
hơn, bởi trước khi nhắm mắt xuôi tay, Ngô Quyền còn phó thác Dương Tam Kha phải
phò tá con mình.
Ủa ông quên mất là ông vừa cướp quân, cướp quyền của
nhà nó à, thế này khác khi ông giao trứng cho giặc, của thiên rồi lại trả địa:
Và điều gì đến cũng phải đến, Dương Tam Kha lại cướp quyền của họ Ngô trong sáu
năm cho đến khi bị con nuôi của Dương Tam Kha là Ngô Xương Văn (con thứ ruột của
Ngô Quyền cướp lại) giáng xuống làm Chương Dương Công. Dương Tam Kha cũng chính
là một thế lực chống đối nguy hiểm hơn là ngay trong lòng họ Ngô mà Ngô Quyền
đã không đề phòng
Dương Tam Kha cũng phạm phải những sai lầm nghiêm trọng
không khác gì Ngô Quyền là mấy, ông ta nhắm tiêu diệt Ngô Xương Ngập (Thiên
Sách Vương) lùa cho Ngô Xương Ngập phải chạy đến chỗ Phạm Lệnh Công xin che chở,
nhưng lại nhận Ngô Xương Văn làm con nuôi, cho ở bên cạnh mà không hề nghĩ Ngô
Xương Văn sẽ có ngày phản lại mình.
Trong nước thì loạn lạc không yên, ngoài Phạm Lệnh
Công ở Hải Dương, còn có Chu Thái ở Thao Giang, Kiều Thuận ở Hồi Hồ, hai thôn
Đường - Nguyễn ở Thái Bình, thế lực sau này làm Ngô Xương Văn vong mạng
Bản thân Ngô Xương Văn sau khi lấy lại quyền lực từ
tay họ Dương thì lại mời anh mình cùng làm vua thành ra một nước có hai vua,
Ngô Xương Ngập chuyên quyền, lất át em mình, còn định trừ khử em mình để nắm độc
quyền nhưng chưa kịp làm việc đó thì bệnh chết.
- Vậy
tại sao bối cảnh bấy giờ có quá nhiều thế lực nổi dậy chống lại họ Ngô như vậy,
tôi cho rằng một phần những thế lực này (bao gồm cả Đinh Bộ Lĩnh) chỉ trung
thành với họ Dương chứ không phục họ Ngô.
Bằng chứng thực tế là Đinh Bộ Lĩnh đã nổi dậy ngay sau
khi Dương Tam Kha bị Ngô Xương Văn đoạt lại quyền lực, cần chú ý rằng cha của
Đinh Bộ Lĩnh là Đinh Công Trứ cũng là nha tướng của Dương Đình Nghệ (tức là
ngang hàng với Ngô Quyền), được giao trấn giữ Hoan Châu (Hà Tĩnh ngày nay) họ
Đinh chỉ tạm thời quy phục họ Ngô trong cuộc chiến với Nam Hán, và sau này thì
thế và lực đã đủ mạnh họ Đinh cũng đoạn tuyệt với họ Ngô luôn, bằng chứng là
Đinh Thúc Dự - chú của Đinh Bộ Lĩnh cũng nổi dậy chống họ Ngô còn trước cả Đinh
Bộ Lĩnh.
Tuy nhiên cũng có một số thế lực đã chấp nhận họ Ngô
làm minh chủ thay vì họ Dương như Phạm Lệnh Công (người đã che chở cho Ngô
Xương Ngập) hay Nguyễn Nê (hào tộc gốc Hoa, cha của 3 anh em Nguyễn Khoan, Nguyễn
Siêu, Nguyễn Thủ Tiệp sau này)
Như vậy có thể thấy, những nguyên nhân mầm mống của sự
bất ổn dẫn đến loạn 12 sứ quân có thể kể đến đó là sự tập quyền lỏng lẻo của họ
Ngô, ý thức chính trị hạn chế của Ngô Quyền và Dương Tam Kha, cũng như sự yếu
kém cả về năng lực cai trị câu thả lẫn năng lực quân sự của chính quyền Hậu Ngô
Vương, khi Ngô Xương Văn liên tiếp bại trận dưới tay Đinh Bộ Lĩnh và sau là hai
thôn Đường Nguyễn. Cục diện này kéo dài cho đến khi xảy ra phi vụ Lã Xử Bình -
tham mưu của Ngô Xương Văn nổi loạn, cướp đoạt quân quyền và chiếm Cổ Loa kinh
đô của họ Ngô, trực tiếp tiễn vong chính quyền họ Ngô xuống suối vàng.
- Dù
sao ngài Đinh Bộ Lĩnh vẫn là Anh hùng dân tộc, đã dẹp được loạn 12 sứ quân lập
nên nhà nước Đại cồ Việt.
Bài viết của Quang Manh Lê
*
Năm 951 “Bộ Bộ Lĩnh sai con trai là Đinh Liễn vào làm
con tin để xin Ngô Vương hoãn binh. Khi Đinh Liễn đến, hai Vương họ Ngô liền bắt
Đinh Liễn treo lên đầu ngọn sào, sai người báo với Đinh Bộ Lĩnh rằng nếu không
quy hàng thì sẽ giết con trai ông.
Đinh Bộ Lĩnh nổi giận khẳng khái: “Tài trai đã quyết
chí công danh, khi nào lại chịu bắt chước như đàn bà con trẻ". Ông liền
sai lính hơn mười tay cũng, nỏ cùng nhắm chực bắn vào Đinh Liễn.
Tấn vương Ngô Xương Văn thấy thế kinh hãi bảo Thiên
Sách vương Ngô Xương Ngập: "Ta treo con hắn là cốt muốn cho hắn đầu hàng
ngay. Nay hắn tàn nhẫn như vậy thì dẫu gìết con hắn đi cũng chẳng ích gì".
Hai vương nhà Ngô bèn không giết Đinh Liễn nữa, rút quân về. Sau Đinh Liễn lại
trở về Hoa Lư.
Theo Lại Nhật Quang
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét