Truyện ngắn của Nguyễn Khắc
Phước. Phóng tác theo chuyện QT kể.
Quý tặng đồng môn Nguyễn
Hoàng nhân ngày hội trường 6/2912.
Nếu không có buổi họp chuẩn bị
cho lễ kỷ niệm 60 năm ngày thành lập trường thì tôi đã không có dịp gặp lại
Khoa, người bạn cùng lớp, sau 40 năm cách mặt.
Khoa ngồi cùng bàn với tôi từ
những năm đệ nhất cấp sang đệ nhị cấp, sau đó, khi rời Hội An ra Huế, mỗi thằng
học mỗi trường, nó học luật, tôi học sư phạm, ở cư xá khác nhau, phần tôi túi bụi lo chuyện học hành vì sợ quân
dịch nên thỉnh thoảng mới gặp nhau ở quán cà phê đường Trương Định, chỗ sinh
viên thường hay lui tới.
Khi tôi đến dự buổi họp thì
không biết Khoa đang có mặt ở đó. Nó ngồi đối diện với tôi nhưng tôi không nhận
ra. Chỉ khi anh đại diện ban liên lạc giới thiệu, chúng tôi mới ồ lên ngạc
nhiên rồi tay bắt, mặt mừng. Sau buổi họp, tôi mời Khoa ra quán nước để hai người
tâm sự cho thỏa.
Hồi trung học, nó không những
là bạn thân của tôi mà nó còn léng phéng tán tỉnh Thúy- cô em gái của tôi - nên
thường la cà đến nhà tôi, giả bộ trao đổi chuyện học hành với tôi, nhưng thực
ra chỉ để gặp Thúy và tặng thơ tình mà nó hầu như luôn để sẵn trong túi, kể cả
khi ở lớp. Thúy thường cho tôi đọc thơ của nó, nhưng vì tế nhị, tôi không bao
giờ kể gì với Khoa, với lại, tôi cho đó là việc của trẻ con, không cần quan
tâm. Tuy nhiên, tôi không phải là thằng tốt đẹp gì nên thường tỏ ra có quyền hành với nó, và ngược lại,
nó cũng luôn tử tế với tôi.
Mấy năm ở đại học, vì quá bận
học hành nên tôi không biết hai đứa nó có còn liên lạc với nhau không. Nếu hai
đứa nó đến được với nhau thì tôi cũng mừng vì Khoa có đến hai giấy hoản dịch, một
vì lý do gia cảnh vì nó là con trai độc nhất, một vì lý do học tập. Tôi mà rớt
thì phải ra chiến trường, còn nó rớt thì chẳng hề hấn gì, vẫn tiếp tục học thoải
mái. Thế nhưng khi tôi sắp hết năm thứ hai thì Thúy buồn bả bỏ ăn mấy ngày, hỏi
ra thì Khoa đã bỏ lên rừng theo Mặt trận, chỉ để lại cho Thúy ít dòng. Chuyện
sinh viên bỏ lên rừng theo cách mạng là chuyên thường, không làm ai ngạc nhiên.
Riêng Khoa, chẳng bao giờ nghe nó nói chuyện chính trị, chỉ biết làm thơ tình,
với lại, nó cũng chẳng hoạt động gì nổi trội như viết báo hay tham gia trong
ban đại diện sinh viên, và ba nó, vì một chân có tật, phải đi khập khiểng, nên
bên nào cũng chê, do đó, sự ra đi của
Khoa làm tôi ngạc nhiên. May mà tôi không phải đi lính, nếu ngược lại, e rằng
có lúc hai thằng chúng tôi sẽ bắn vào nhau trên chiến trường.
Mọi chuyện đều đi vào quên lảng
trong cái vòng xoáy của thời cuộc đổi thay nhanh chóng. Chiến tranh thì lo
không biết còn hay mất, hòa bình thì lo miếng cơm manh áo, nên trong suốt mấy
chục năm, thú thật, tôi quên phéng nó.
Quên cũng là may cho nó bởi nó đã khiến em gái tôi phải sầu muộn một thời gian
dài. Chỉ một hai năm gần đây, nhờ công nghệ thông tin nên các bạn cùng lớp lập
một danh sách gởi về cho tôi, trong đó, tên Lê Chí Khoa kèm ghi chú: "Nghe
nói ở miền Nam, không rõ địa chỉ."
Bây giờ, thằng Khoa bằng
xương bằng thịt với mái tóc muối tiêu dài kiểu nghệ sĩ đang ngồi trước mặt tôi
bên bờ sông Hoài và kể về phần đời của nó mà tôi không hề biết tới.
Khoa kể khi tổ chức đưa nó
lên chiến khu (à, thì ra nó thuộc một tổ chức cơ sở hoạt động bí mật ở nội
thành mà tôi không hay). Sau một trận đánh nó bị thương nhẹ, được đưa ra Hà Nội
chữa bệnh và học tiếp, không phải luật mà là văn. Sau ngày giải phóng, tổ chức
phân công Khoa về miền Tây, giữ chức phó ty thông tin. Trước khi đi, Khoa có về
thăm nhà và thấy cha mẹ nó đang nuôi một bé trai lai, môi dày, da ngăm, nên nó
khá bực tức. Bao năm đi đánh Mỹ bây giờ về nhà lại thấy trong nhà mình có thằng
con của Mỹ, thật là trớ trêu. Nó thấy thằng bé cũng dễ thương nhưng lại sợ ảnh
hưởng đến lý lịch trơn tru không dính dáng một chút gì đến chế độ cũ của mình,
lại thuộc vào thành phần cơ bản, được chiếu cố. Khoa khuyên cha mẹ nên gởi thằng
bé lại cho cô nhi viện, nơi cha mẹ nó tản cư đến ở, nhưng lúc đó. một vì phần
cô nhi viện nơi nuôi thằng bé đã giải tán, một phần vì cha mẹ nó nhất quyết
không chịu, nói: Bao năm ba mẹ không biết con sống chết thế nào, nên cố xin thằng
bé về nuôi để sau này nhờ cậy nó, bây giờ để người khác nuôi, sao đành. Với lại,
những người phụ trách cô nhi viện đã tin tưởng gởi gắm và mình lại chịu ơn họ
nên không thể phụ lòng. Mình đưa nó về nhà mình chớ nó đâu có tự đến. Mình
không nuôi nó thì có người khác xin ngay. Hơn nữa, nó khỏe mạnh cùi cụi, dễ bảo,
sai đâu chạy đó. học hành thông minh.
Khoa đành khăn gói lên đường
làm nhiệm vụ, không biết chuyện gì sẽ xảy ra cho mình nếu chuyện này lộ ra.
Chừng hơn mười năm sau, Khoa
được tin Minh - thằng em nuôi của Khoa - được xuất cảnh theo diện con lai, và
vài năm sau thì cha mẹ Khoa được xuất cảnh theo diện gia đình có con lai. sang
sinh sống với Minh ở nước ngoài. Hôm cha mẹ Khoa vào Sài Gòn ở nhà người bà con
để chuẩn bị lên máy bay, vợ chồng Khoa và hai con có đến thăm để tiển đưa. Đó
là lần Khoa gặp cha mẹ sau cùng và đó là lần cuối. Chừng hai năm sau khi cha mẹ
Khoa ổn định chỗ ở, vợ chồng Khoa và hai con được bảo lãnh xuất ngoại. Khoa quyết
đinh để vợ và hai con đi, còn Khoa ở lại một mình, nói lúc nào có điều kiện sẽ
sang. Lý do mà Khoa không muốn đi là do trước đây Khoa đã lỡ khuyên cha mẹ đuổi
Minh, mặc dù Minh không hề biết, nhưng tư cách sĩ khí đâu mà nay lại chịu để
Minh giúp đỡ? Điều cha mẹ Khoa mong mỏi trước đây bây giờ trở thành hiện thực
và Minh đúng là một người con có hiếu. "Nó là một thằng con nuôi lai nhưng
tốt hơn nhiều thằng con ruột không lai, trong đó có tao," Khoa nói.
Hai lần Khoa cần phải đi
nhưng đi không được vì đều đang đi công tác nước ngoài, đó là lúc cha nó mất đột ngột, rồi không lâu sau, mẹ nó
cũng mất đột ngột vì đột quỵ. Rồi vì chờ quá lâu,vợ Khoa làm đơn ly dị và đã lấy
chồng khác. Khoa không nói nhiều về chuyện vợ nó ly dị, có lẻ bởi đó là chuyện
khó tránh của nhiều gia đình có hoàn cảnh tương tự và tôi cũng tế nhị không hỏi
gì thêm.
"Mấy năm làm việc bân rộn
nên không biết buồn, nay về hưu, cảm thấy trống trải quá. Chợt nhớ quê hương,
bà con, bạn bè nên bò về thăm," Khoa nói.
"Tại sao mầy không sang
sống với hai con cho sướng?" tôi hỏi.
"Sướng cái con khỉ chùa
cầu thì có! Mầy nghĩ mình không thạo tiếng người ta thì chỉ có mà ngồi nhà xem
ti vi suốt ngày. Thì cũng được đi, nhưng oái oăm là thằng rể và con dâu tao đều
là người bản xứ, cha chúng nó đều đã tham chiến tại Việt Nam và đều đã chết trận,
ai cấm chúng nó nghĩ có thể bố vợ và bố chồng chúng nó đã từng bắn nhau với cha chúng?"
"Người ta đang kêu gọi bỏ
qua quá khứ, cùng nhau hợp tác, hướng đến
tương lai, còn mấy cứ ôm khư khư dỉ vảng nặng nề đó làm gì. Giả dụ như mày có đánh nhau với cha
chúng nó cũng là chuyện thường tình của chiến tranh," tôi nói.
"Biết vậy nhưng đó là
chuyện quốc gia, còn riêng mình vẫn cảm thấy khó ở. Trong trường hợp của tao,
vì cùng là thành viên của một gia đình cùng chung sống dưới một mái nhà nên cái
tâm của mình không thể thoải mái được," Khoa nói.
"Nghĩa là bây giờ mày sống
tự do một mình bằng lương hưu, lâu lâu có các con tài trợ, phải không? Thỉnh
thoảng giao du với em út? Vậy thì có tiên mới sướng hơn mầy, còn đòi gì nữa?
"
"Nhưng vẫn thường trực
cô đơn và không biết làm gì cho hết thì giờ," Khoa nói,
Khoa chuyển đề tài: "Cho
tao gởi lời xin lỗi Thúy và cả mầy nữa, dù muộn."
"Mầy có lỗi gì đâu. Bỏ một
người để lo cho triệu người là chuyện chính đáng," tôi nói.
"Mầy lên lớp chính trị
thì thua tao dù mầy là giáo viên dạy văn. Bây giờ Thúy ra sao, đang ở đâu, gia
đình thế nào?" Khoa nói.
"Nó đang ở với con gái
trên Đà Lạt. Chồng nó mất lâu rồi."
"Tôi nghiệp Thúy! Thôi
được, mầy cho tao địa chỉ của Thúy. Sau ngày hội trường, tao sẽ đi Đà Lạt."
Nguyễn Khắc Phước
18/4/2012
