Nhà
Bác học Trương Vĩnh Ký
(06/12/1837
- 01/09/1898)
Năm 2015, cụ Trương Vĩnh Ký được Quỹ Văn Hoá Phan Châu
Trinh tôn vinh "nhân vật kiệt xuất
có công đối với văn hoá Việt Nam", ngay sau đó sau đó thì bị nhiều báo
chỉ trích quý vị có thể tìm với từ khoá "Trương
Vĩnh Ký phản quốc" thì nhiều lắm với lời lẽ giọng điệu không hay gì
nên tui không trích dẫn làm chi cho khổ thân.
Nhưng thầm nghĩ kẻ phản quốc thì làm sao mà dân Miền
Nam để yên cho đặt tên đường, tên trường được còn được tạc tượng nữa mà, kẻ sĩ
Miền Nam xưa là những người chống Pháp quyết liệt, đâu có chuyện tạc tượng một
ông phản quốc được.
Nên tui cũng ráng tìm hiểu cách nhìn của người xưa đối
với cụ ra sao, may thay tìm được một đoạn của Sơn Nam nói về cụ Trương Vĩnh Ký
như sau:
"Ông
Trương Vĩnh Ký từ khi đỗ đạt cho đến khi mất vẫn tỏ ra thân Pháp. Tuy nhiên,
người ở miền Nam không bao giờ khinh rẻ ông. Ông không gia nhập Pháp tịch; trước
khi mất, ông biết thân phận của người học giả sống trong thời kỳ khó khăn.
Quanh
quanh quẩn quẩn lối đường quai,
Xô
đẩy người vô giữa cuộc đời.
Học
thức gửi tên con sách nát
Công
danh rốt cuộc cái quan tài.
Dạo
hòn, lũ kiến mau chân bước.
Bò
xối, con sừng chắc lưỡi hoài.
Cuốn
sổ bình sanh công với tội.
Tìm
nơi thẩm phán để thừa khai.
Khi
phong trào Duy Tân hoạt động công khai rầm rộ, ông Trần Chánh Chiếu cổ động lạc
quyên đức tượng kỷ niệm ông Trương Vĩnh Ký với bài trong báo Lục Tỉnh Tân Văn
nhan đề “ông Đốc Ký”.
-
“Ông này khi sanh tiền tuy là nhà nứơc tin cậy mặc dầu chớ chẳng hề ỷ thế mà hại
quê hương, chỉ vẻ cho các quan Lang sa biết phong tục lễ nghĩa của con nhà An
Nam, cho khỏi chỗ mích lòng nhau, làm cho mẹ gà phải thương con vịt. Đêm ngày
lo đặt sách này dịch sách kia cho kẻ hậu sinh dễ học. Thiệt là quan thầy của cả
và Nam Kỳ . . !
-
Ngoài những tác phẩm biên khảo mang tính cách bác học, ông Trương vĩnh Ký còn
chú ý đến độc giả bình dân, lời văn theo lời ăn tiếng nói thông dụng lúc bây giờ.
‘Chuyện đời xưa’ của ông cũng là ‘Chuyện giải buồn’ của Huỳnh Tịnh Của hãy còn
được nhắc nhở."
Trích trong chương Những
Kẻ Sĩ, sách Nói Về Miền Nam của nhà văn Sơn Nam, một ông già Miền Nam chính
hiệu.
Trương Ngọc Hải