CHÙM THƠ CỔ VỀ TRUNG THU – Đỗ Chiêu Đức

     
Tết TRUNG THU là ngày rằm Tháng tám Âm lịch, chữ Nho gọi là TRUNG THU TIẾT 中秋節; là ngày lễ truyền thống của các nước vùng Đông Nam Á chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa. Người Hoa thường ví hình tượng trăng tròn rồi trăng khuyết, khuyết rồi lại tròn với sự đoàn viên và bi hoan ly hợp của con người; và thông qua hình tượng mặt trăng để gởi gắm tâm sự, tình cảm, nhớ nhung của mình với thân nhân, với người yêu, với gia đình, với quê hương... xuyên suốt mấy ngàn năm nay đã để lại rất nhiều bài thơ về Trăng Trung Thu. Kính mời các bạn hãy đọc thử xem những bài thơ sau đây, bài nào đã đánh động tâm lý tình cảm của mình nhất?!
 

“TRÌ THƯỢNG”, THƠ BẠCH CƯ DỊ - Đỗ Chiêu Đức

                               TRÌ THƯỢNG (TRÊN AO)

        
Sau những người đẹp, những nàng xuân nữ hái sen tình tứ, bây giờ thì ta đọc một bài hái sen của các cô cậu mới lớn nhé!
                      

      池上                     TRÌ THƯỢNG

         白居易                         Bạch Cư Dị

小娃撐小艇，     Tiểu oa sanh tiểu đĩnh,

偷採白蓮回。     Thâu thái bạch liên hồi.

不解藏蹤跡，     Bất giải tàng tung tích,

浮萍一道開。     Phù bình nhất đạo khai.

“THÁI LIÊN KHÚC” THƠ LÝ BẠCH – Đỗ Chiêu Đức

                                    THÁI LIÊN KHÚC
                                     (Khúc Hát Hái Sen)  

          
 
      採蓮曲                        THÁI LIÊN KHÚC
 

若耶溪邊採蓮女，    Nhược Da khê biên thái liên nữ,

笑隔荷花共人語。    Tiếu cách hà hoa cộng nhân ngữ.

日照新妝水底明，    Nhật chiếu tân trang thủy để minh,

風飄香袂空中舉。    Phong phiêu hương duệ không trung cử.

岸上誰家遊冶郎，    Ngạn thượng thùy gia du dã lang,

三三五五映垂楊。    Tam tam ngũ ngũ ánh thùy dương.

紫騮嘶入落花去，    Tử lưu tê nhập lạc hoa khứ,

見此踟躕空斷腸。    Kiến thử trì trù không đoạn trường!

                    李白                                                   Lý Bạch

 

* Chú thích:
 
    - THÁI LIÊN KHÚC 採蓮曲 là Khúc hát hái sen, là tên của một khúc hát xưa do cha con của Lương Võ Đế (464－549) khởi xướng, người đời sau mô phỏng làm theo rất nhiều. Thi Tiên Lý Bạch làm bài nầy khi đang mạn du ở đất Cối Kê thuộc TP Tô Châu của tỉnh Giang Tô ngày nay. THÁI LIÊN KHÚC nầy là bài thơ Thất ngôn Cổ phong; bốn câu đầu gieo vần trắc và bốn câu sau gieo vần bằng.
    - Nhược Da Khê 若耶溪 : Khe suối Nhược Da từ Nhược Da Sơn chảy thành sông về hướng bắc đổ vào sông Vận Hà. Bên bờ sông có một bãi đá nổi tiếng là Hoán Sa Thạch 浣紗石, tương truyền đây là nơi ngày xưa người đẹp Tây Thi và các cô gái nước Việt giặt tơ giặt lụa.
    - Hà Hoa 荷花 : tức Hoa sen; còn gọi là Liên Hoa 蓮花, Thủy Phù Dung 水芙蓉, và được xưng tụng với chức danh là Phù Cừ Vương Phi 芙蕖王妃.
    - Hương Duệ 香袂 : DUỆ 袂 có bộ Y 衣 là Áo ở bên trái, nên DUỆ có nghĩa là Tay áo; HƯƠNG DUỆ là tay áo thơm, chỉ tay áo của các người đẹp.(Ai bảo các cụ ngày xưa không biết "ga-lăng" đâu ? Này nhé, khuê phòng của người đẹp thì gọi là HƯƠNG KHUÊ 香閨; Xe của người đẹp đi thì gọi là HƯƠNG XA 香車; đến "mồ hôi" của người đẹp cũng được gọi là HƯƠNG HẠN 香汗 là Mồ Hôi thơm đó !)
   - Cử 舉 : CỬ có bộ Thủ 扌ở bên dưới, nên CỬ 舉 có nghĩa là "Đưa tay lên"; nghĩa phát sinh là ĐƯA LÊN cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, như CỬ THỦ là đưa tay lên; ĐỀ CỬ là giới thiệu hay đưa người nào đó lên cho chọn lựa... Trong bài thơ là : Các cô gái hái sen vui đùa đưa tay áo thơm tho lên trong gió.
   - Du Dã Lang 遊冶郎 : Các chàng thanh niên phong lưu rong chơi lãng tử.
   - Tử Lưu 紫騮 : Tên một giống ngựa mạnh, qúy,  có bộ lông màu đỏ.
   - Trì Trù 踟躕 : là Dùng dằng, chần chừ, do dự, ngẩn ngơ.
   - Đoạn Trường 斷腸 : là Đứt ruột, chỉ Đau lòng, đau thương xúc động đến cùng cực. KHÔNG ĐOẠN TRƯỜNG 空斷腸 là Đau lòng khơi khơi, là nỗi buồn vu vơ vì chuyện gì đó không thể giải quyết được.
 

“THÁI LIÊN KHÚC” THƠ BẠCH CƯ DỊ – Đỗ Chiêu Đức

THÁI LIÊN KHÚC                                          

(Khúc Hát Hái Sen) 

   
Cũng là Thái Liên Khúc, cũng là "khúc hát hái sen", nhưng không phải của giới qúy tộc, mà là của một thôn nữ vừa đến tuổi cài trâm, được Thi Bá Bạch Cư Dị diễn tả lại một cách rất thực tế sống động sau đây:                 
    

採蓮曲                    THÁI LIÊN KHÚC           

白居易                                   Bạch Cư Dị

 

菱葉縈波荷颭風，   Lăng diệp oanh ba hà chiếm phong,

荷花深處小船通。   Hà hoa thâm xứ tiểu thuyền thông.

逢郎欲語低頭笑，   Phùng lang dục ngữ đê đầu tiếu,

碧玉搔頭落水中。   Bích ngọc tao đầu lạc thủy trung.

 

“THÁI LIÊN KHÚC” THƠ VƯƠNG XƯƠNG LINH – Đỗ Chiêu Đức

 

“THÁI LIÊN KHÚC” (KHÚC HÁT HÁI SEN)

        

Mùa hè nóng nực, hôm nào nhiệt độ của TP. Houston cũng lên trên 100 độ F. Cái nóng hừng hực và khô khan khiến cho người ta cảm thấy như là đang ở trong lò BBQ vậy... Xin được gởi một luồn gió mát mẻ đến với mọi người bằng Khúc hát Hái Sen sau đây...
       

 採蓮曲                       THÁI LIÊN KHÚC               

 王昌齡                        Vương Xương Linh.

 

 荷葉羅裙一色裁，     Hà diệp la quần nhất sắc tài,

 芙蓉向臉兩邊開。     Phù dung hướng kiểm lưỡng biên khai.

 亂入池中看不見，     Loạn nhập trì trung khan bất kiến,

 聞歌始覺有人來。     Văn ca thủy giác hữu nhân lai!

 

“LŨNG TÂY HÀNH”, THƠ TRẦN ĐÀO – Đỗ Chiêu Đức

          

Người chinh phu đem thân ra chốn chiến trường sống chết chỉ cận kề trong gang tấc, không "túy ngọa sa trường" thì cũng "bạch đầu linh lạc" bâng khuâng thổi sáo chiều tàn biên khu, hay thảm hại hơn, lê lết tấm thân thương tật để tìm về quê hương... Trong khi đó, ở nơi quê nhà người cô phụ luôn luôn mong mõi hằng đêm khoắc khoải mòn mõi đợi chàng về. Có biết đâu rằng lắm khi chàng đã da ngựa bọc thây hay đã xương phơi ngoài chiến địa... Chiến tranh bao giờ cũng tàn khốc và tàn nhẫn như thế cả, mời tất cả cùng đọc bài thơ Lũng Tây Hành của Trần Đào dưới đây sẽ rõ...
    

隴西行                          LŨNG TÂY HÀNH           

  陳陶                                            Trần Đào

 

誓掃匈奴不顧身，      Thệ tảo Hung Nô bất cố thân,

五千貂錦喪胡塵。      Ngũ thiên điêu cẩm táng Hồ trần.

可憐無定河邊骨，      Khả lân Vô Định Hà biên cốt,

猶是深閨夢裏人。      Do thị thâm khuê mộng lý nhân.

 

“PHÙNG BỆNH QUÂN NHÂN”, THƠ CỦA LƯ LUÂN – Đỗ Chiêu Đức

                 

             

“TÚY NGỌA SA TRƯỜNG” chỉ là cách nói hào hùng cho người chiến sĩ đã bỏ mình trong cuộc chiến, còn người CỰU CHIẾN BINH Hà Hoàng sống lây lất đến tàn cuộc chiến để rồi mỗi chiều lại một mình thổi khúc sáo buồn ngoài biên tái. Nhưng dù sao thì vẫn hơn những THƯƠNG BỆNH BINH sống oằn oại đau khổ với đói nghèo bệnh tật và với cái vết thương không bao giờ lành được do cuộc chiến gây nên vẫn hành hạ mỗi lúc giá buốt khi gió thu se sắt thổi về !... như bài PHÙNG BỆNH QUÂN NHÂN sau đây...

                               

   

逢病軍人                  PHÙNG BỆNH QUÂN NHÂN

 

行多有病住無糧，   Hành đa hữu bệnh trú vô lương,

萬里還鄉未到鄉。   Vạn lí hoàn hương vị đáo hương.

蓬鬢哀吟古城下，   Bồng mấn ai ngâm cổ thành hạ,

不堪秋氣入金瘡。   Bất kham thu khí nhập kim thương!           

          盧綸                                                Lư Luân.

LƯ LUÂN (khoảng 737-799 ). Tự DUẪN NGÔN, người đất Hà Trung thuộc Huện Vĩnh Tế tỉnh Sơn Tây hiện nay. Ông là một trong mười tài tử thuộc những năm Đại Lịch (Đại Lịch Thập Tài Tử ), đậu Tiến Sĩ cuối năm Thiên Bảo, hoạn lộ thăng trầm bất định. Đến đời Đức Tôn được triệu về làm Chiêu Ứng Lệnh, chuyển nhậm làm Phán Quan cho Hà Trung Nguyên Soái Phủ, sau thăng đến Kiểm Hiệu Hộ Bộ Lang Trung. Còn lưu lại một tập thơ "Hộ Bộ Thi Tập".                             

CHÚ THÍCH:

  1. BỆNH QUÂN NHÂN: Ở đây chỉ chung cho tất cả Thương Bệnh Binh, Thương Phế Binh.
  2. BỒNG MẤN: là Đầu bù Tóc rối.
  3. AI NGÂM: Ai là BI AI, là buồn bã, Ngâm là THÂN NGÂM 呻吟 là Rên rỉ (chớ không phải ngâm thơ đâu!), nên AI NGÂM là Rên rỉ một cách buồn thảm. (Chớ không phải ngâm thơ một cách buồn bã!).
  4. CỔ THÀNH: Ở đây chỉ những thành xưa được nối lại thành Vạn Lí Trường Thành đó.
  5. BẤT KHAM: là Chịu không nổi, Không kham nổi.
  6. KIM THƯƠNG: là Vết thương do kim khí gây nên. Thuốc Kim Thương là Thuốc để rịt những vết thương bị đứt đó.
 
DỊCH NGHĨA:
                        
GẶP THƯƠNG PHẾ BINH
      
Đi nhiều thành bệnh vì phải vượt đường xa, nhưng nếu dừng lại thì e sẽ không có đủ lương thực để ăn. Quê nhà xa tít ngoài vạn dặm đi hoài mà không thấy tới. Đầu bù tóc rối, đau đớn rên rỉ dọc theo bức cổ thành, vì không kham nỗi với khí thu se sắt làm nhức nhối những vết thương do đao kiếm gây nên.     
Quả là cảnh tình thê thảm của người Thương Bệnh Binh sau cuộc chiến ! Chanh đã hết nước rồi, còn ai ngó ngàng chiếu cố nữa đây?!!!
 
DIỄN NÔM:
                  

GẶP THƯƠNG BỆNH BINH

                  

Đi nhiều càng bệnh, ở, không lương,         

Muôn dặm về quê, muôn dặm đường!          

Rên rỉ dười thành đầu tóc rối,          

Hơi thu vật vả vết kim thương!

 

 
Lục bát:
          

Đường xa bệnh tật không lương,          

Về quê muôn dặm đường trường trông quê.          

Dưới thành rên rỉ ủ ê,          

Vết thương nhức buốt não nề hơi thu!

                                                                                           

                                                                                        杜紹德   

                                                                                   Đỗ Chiêu Đức