TRUYỆN NGẮN “CÂY TÁO ÔNG LÀNH” - Hoàng Cát

Có nhiều người nghe câu chuyện về “Cây táo ông Lành” của Hoàng Cát nhưng chưa đọc được nguyên văn… Xin post lại truyện ngắn này với lời kết án của Tạp chí Cộng sản vào thời gian tác phẩm ra đời. Có lời bình ngắn gọn của Nguyễn Trọng Tạo sau này…

             

                 Nhà thơ Hoàng Cát (bên trái) cùng nhà thơ Xuân Diệu.

Nguyễn Trọng Tạo:

Hoàng Cát nổi tiếng bởi truyện ngắn “Cây táo ông Lành” đăng trên báo Văn Nghệ năm 1973. Nổi tiếng vì “bị đánh”. Một cái truyện hiền lành viết về tình cảm tốt đẹp ông Lành dành cho trẻ con đã bị giới “phê bình quan phương” suy diễn nâng thành quan điểm chống lại CNXH. Thời đó người ta còn bảo nhân vật ông Lành là ám chỉ Tố Hữu vì Tố Hữu thường gọi là anh Lành và đầu nhà có trồng cây táo – “Cành táo đầu hè rung rinh quả ngọt” “Xuân về táo rụng nhớ đàn em”… Nhưng sau này Hoàng Cát kể chuyện gặp Tố Hữu thì Tố Hữu nói tớ có biết gì đâu. Vì vậy nên khi làm cái Blog cho Hoàng Cát ghi chú về tác giả dưới ảnh Avatare tôi liền ghi dòng này: Hoàng Cát gần cây táo ông Lành.

Mới biết sự suy diễn của giới “phê bình quan phương” vô cùng nguy hiểm làm khổ Hoàng Cát bao năm “mang án không án” không được đăng cả tên mình dưới những bài viết. Để nhớ lại thời kỳ kinh hãi đó mời các bạn đọc lại truyện ngắn này cùng với lời “qui tội” của Tạp chí CỘNG SẢN thời đó.

Tạp Chí Cộng Sản:

“… Một truyện ngắn về thiếu nhi đăng trên tuần báo Văn nghệ trong thời gian qua thuộc loại nấm độc nguy hiểm. Với lối viết kiểu “biểu tượng hai mặt” truyện này gieo rắc hoài nghi trong quần chúng đối với sự lãnh đạo của Đảng ta gieo rắc tư tưởng chống lại đường lối cách mạng chống lại chế độ xã hội chủ nghĩa và nền chuyên chính vô sản của chúng ta. Miêu tả cuộc sống heo hút tâm trạng u buồn của một ông già người vợ chết vì bom người con trai độc nhất “vô bộ đội đợt đầu tiên kể từ sau khi có lệnh hoà bình” truyện này không những bộc lộ quan điểm sai lầm của chủ nghĩa nhân đạo tư sản trong vấn đề chiến tranh mà còn có tác dụng như một lời kêu gọi phản đối chiến trânh cách mạng có hại cho sự nghiệp chống Mỹ cứu nước hoàn thành độc lập và dân chủ trong cả nước của nhân dân ta. Trong điều kiện chuyên chính vô sản cuộc đấu tranh giữa hai con đường ở miền Bắc tiếp tục diễn ra gay go phức tạp tác giả truyện ngắn này đưa ra hình ảnh cái đầu lâu khủng khiếp và nói về việc” từ bỏ con đường này đi theo con đường khác” là có dụng ý gì? Phải chăng đây là sự phản ứng giai cấp trước một số biện pháp như kiểm tra hành chính thu lại ruộng đất bị lấn chiếm chống bọn ăn cắp tài sản xã hội chủ nghĩa và bọn làm ăn trái phép bọn đầu cơ móc ngoặc vv…mà nhà nước dân chủ nhân dân đã áp dụng để bảo đảm thắng lợi của chủ nghĩa xã hội trong việc giải quyết vấn đề “ai thắng ai” ở miền Bắc? Cùng với lối viết bóng gió xuyên tạc “nhà mới mà đã dột vì chuột bọ” tác giả đe doạ “bỏ” con đường mà tác giả cho là “con đường tắt” để đi con đường khác! Đó là một sự thách thức chế độ ta. Chuyện đã không chân thật chủ đề lại lấp lửng chi tiết lại đáng ngờ gieo rắc những quan điểm tư tưởng sai trái đây rõ ràng là một truyện xấu và có hại. Vì tính chất độc hại của nó truyện ngắn này đã bị đông đảo bạn đọc kịch liệt phản đối…”

   TRUYỆN NGẮN “CÂY TÁO ÔNG LÀNH” 

                                                                                         Hoàng Cát

Tên thật ông là gì nhiều người không biết. Đã từ lâu người ta vẫn quen gọi ông là ông Lành. Vì tính ông hiền lành và rất yêu lũ trẻ trong làng. Lâu dần nó thành ra tên của ông.

Vườn nhà ông khá rộng có nhiều cây ăn quả như chuối mãng cầu vú sữa táo… Ông Lành thú nhất là cây táo lai. Nó đứng ở góc vườn trùm cái tán khum khum lên một vạt đất chừng dăm tấm chiếu. Cạnh cây táo quý ấy ông đã cất lên một căn nhà ba gian hai chái; chung quanh tường xây gạch mái còn tạm lợp tranh. Ấy là căn nhà ông làm chuẩn bị cho cậu con trai duy nhất của ông lấy vợ ở riêng. Nhưng nhà vừa làm xong thì thằng Sửu lại xung phong vô bộ đội đợt đầu tiên kể từ sau khi có lệnh hoà bình của Chánh phủ cách mạng lâm thời.Thế là ngôi nhà đành tạm để không. Và nó được mang mãi cái tên “Nhà mới”. Mặc dù cho đến nay mái tranh của nó đã có đôi chỗ dột vì chuột bọ vì thiếu hơi người ở.

Cây táo quý đứng ngay góc sân ngôi nhà mới ấy. Cây táo càng đẹp thêm và ngôi nhà cũng đẹp thêm.

Mé dậu vườn là con đường ống chạy xuyên qua làng. Sáng sáng lũ trẻ học trò lớp Một đi tắt qua đấy để đến trường. Bao giờ chúng cũng đi thật sớm tíu tít như một đàn chim vồ lượm những quả táo rụng.

Vốn là một ông già yêu trẻ ông Lành lấy thế làm niềm vui. Nhiều khi đứng trong cửa sổ nhìn ra ông thấy lũ trẻ lấy gạch ngói đất đá hoặc que khăng ném cho táo rụng xuống để lượm được nhiều. Ông cũng chẳng la mắng chúng nó làm chi. Ông hiểu lũ trẻ thích ăn táo lắm. Chỉ những đứa trẻ nào nghịch quá ném vung đất đá vào sân hay làm rơi hỏng mái tranh ngôi nhà mới của ông thì ông mới nhẹ nhàng bảo chúng đừng ném nữa. Lũ trẻ cũng biết nể ông ông chỉ cần nhắc một lần là chúng ngoan ngoãn rủ nhau kéo đi. Chúng vừa đi vừa ăn táo và “nhồm nhoàm” trêu chọc lẫn nhau. Rồi chúng đuổi nhau chạy. Rồi chúng cười. Rồi chúng hát nghêu ngao…

Những lúc thảnh thơi ông Lành nhìn lũ trẻ hò nhau nhặt táo rụng mà càng thêm ao ước một ngày gần đây thằng Sửu về cưới vợ; rồi ông sẽ có những đứa cháu cũng líu lo như thế. Ước mơ ấy luôn cho ông niềm vui ngầm trong bụng.

      

Bà vợ ông đã chết vì bom toạ độ Mỹ từ mùa gặt năm 1967 đúng vào kỳ cây táo sai quả nhất. Thằng Sửu của ông cũng đã đi thoát ly vào quân chủ lực. Chỉ còn lại mình ông. Nỗi thèm khát có đứa cháu bên cạnh cho ấm áp tuổi già càng lúc càng âm ỉ trong lòng ông Lành. Những đêm sương nặng hạt nằm không ngủ được lắng nghe tiếng táo rụng lộp bộp ngoài vườn lẫn với tiếng sương rơi ông Lành chỉ mong chóng sáng để được thấy lũ học trò đi qua nhặt táo…

Nhưng một buổi sáng ông đang ngồi hí húi vót lạt mây để buộc cái nạng chống cho cây táo đỡ ngả xuống vườn vì nặng quá thì bỗng “bịch rộp!” – một hòn đất rơi trúng đầu ông tung toé cả lên vai lên gáy! May mà hòn đất bở không to lắm chứ không thì có lẽ ông đã té xỉu xuống rồi. Thế mà cũng choáng váng mất một lúc. Vừa ngẩng lên ông Lành thấy thằng Thìn đang trân trân nhìn ông vẻ hối hận lắm. Nó lắp bắp:

-Cháu…cháu lỡ!… Ông tha…

Đang cơn bực mình ông Lành ném cây rựa xuống sân đánh “phựt” đứng phắt lên:

-Ông ông cái con khỉ!…

Hoảng quá thằng Thìn co giò bỏ chạy.

Cũng vừa lúc ấy nó gặp lũ bạn ngoài ngã ba cây bông điệp. Nó cản các bạn lại làm ra vẻ bí mật:

-Nè chúng bay à! Tao đi qua cây táo ông Lành vừa nãy mà sợ quá phải chạy lui đó nghe!

-Sao?

-Gì thế? Cái gì thế?

Lũ bạn nhao nhao lên hỏi đầy vẻ băn khoăn và sợ hãi.

Thằng Thìn cậu bé lên tám mắt tròn ấy bấy giờ mới một tay kéo quần một tay vừa ôm vở vừa vung lên làm hiệu và nói như thật:

-Tao đi qua cây táo ông Lành tưởng như mọi khi tao vô lượm trái rụng. Bất chợt có tiếng “ư hừm!”rõ to! Mà giọng nó ồ ồ kỳ lắm! Tao tưởng là ông Lành đùa. Nào ngờ nhìn khắp mà chẳng có ai hết. Tao lại nghe “ư hừm” thiệt to và kéo dài lượt nữa; chừng như có người nào ngồi trên cây táo. Tao mới nhìn lên thì eo ôi! Một cái sọ dừa đen ngòm trên ấy nó trêu tao! Tao sợ hết hồn co cẳng vùng chạy một mạch tới đây. Hú vía!

Thìn kể say sưa và hồi hộp thật. Các bạn nó ngơ ngác nhìn nhau giọng se sẽ thì thào; có đứa tái mét cả mặt:

-Vậy làm sao mà tới lớp bây giờ?

Thìn liền láu lỉnh:

-Đây có phải là đường chính của chúng mình tới Trường đâu. Đường chính là đường to vòng quanh làng chứ. Đường qua vườn ông Lành là đường tắt cho nhanh!

Lâu nay lũ trẻ quen đi đường tắt này vừa nhanh lại vừa được lượm táo. Bây giờ nghe Thìn nói vậy cả lũ réo lên:

-Thôi! Bỏ đường cây táo ông Lành!

-Bỏ thôi!

-Bỏ! Bỏ!

Vậy là lũ trẻ quay ùa ra đường cái vòng quanh làng.

Riêng có thằng Tỵ và thằng Ngọ chưa tin hẳn lời thằng Thìn bèn rủ nhau bò tới rình xem. Chỉ một lát sau hai đứa vội vàng co giò chạy trở lại; càng làm cho lũ trẻ tin chuyện cái sọ dừa đen trên cây táo là có thật.

Từ đó đường qua vườn ông Lành vắng hẳn.

Những quả táo chín rơi vàng cả một góc sân ngôi nhà mới rơi cả ra đường…

Ông Lành nhìn táo rụng vàng ối mà chẳng có trẻ nhặt lòng dạ không đành.

Đêm nằm nghe tiếng táo rụng với tiếng sương rơi lộp bộp ngoài vườn ông thắc thỏm đoán ngày mai thế nào lũ trẻ cũng đến lượm hò reo hí hửng với những túi táo đầy. Nhưng đã hết năm ngày năm đêm rồi mà vẫn không nghe tiếng chân lũ trẻ đi qua nhà ông để đến trường nữa chứ đừng nói là chúng vào lượm táo

Ông Lành ân hận. Hay là thằng nhóc ấy đã nói với lũ bạn nó thế nào để tất cả lũ chúng giận ông? Mà ông đã làm gì nó kia chứ! Một cục đất rơi thẳng vào đầu chứ có phải chuyện chơi đâu.

Chưa biết căn nguyên vì sao lũ học trò lớp Một trong làng lại không đi qua nhặt táo rụng nữa nhưng ông Lành cũng mang cái rổ ra lượm tất cả táo trên sân trên vườn rửa sạch sẽ. Thế nào rồi cũng có lúc chúng nhớ mà đi qua chứ.

Ông vừa làm xong việc đó được một lúc thì chợt thấy thằng Mùi hớt hơ hớt hải cắp sách chạy qua. Nhưng nó không đoái hoài đến cây táo. Ông Lành liền gọi giật nó lại:

-Nè con!

Thằng Mùi ngoái đầu “dạ” một tiếng rõ to rồi định quay đi chạy thẳng. Nhưng ông Lành đã kịp bưng rổ táo chín múp chạy tới giữ nó lại. Thằng Mùi tròn mắt không dám lấy:

-Táo có ma đầu-lâu-đen cháu không ăn đâu ông ạ!

Ông Lành ngạc nhiên:

-Ai bảo mày thế?

-Thằng Thìn! Hôm kia nó đi sớm vào lượm táo một mình bị ma đầu-lâu-đen doạ “ưm hừm” đấy!

-Ở đâu? – Ông Lành càng ngạc nhiên.

-Nó bảo có đầu-lâu-đen trên cây táo của ông! – Thằng Mùi vừa thở vừa nói rồi quay mặt đi chỗ khác đưa tay chỉ lên cây táo.

Ông Lành mới vỡ lẽ! Ông chửi yêu thằng Mùi chửi yêu cả lũ bạn nó:

-Cha mẹ chúng bay nghe! chỉ bày trò dại mà doạ nhau thôi. Tổ kiến đen đấy cháu ạ! Ông nuôi tổ kiến trên ấy cho nó ăn sâu đi để táo khỏi bị sâu ăn chứ.

Rồi ông Lành ngồi vậy ôm hẳn thằng Mùi đứng vào giữa hai đùi ông:

-Cháu đến lớp nói với các bạn là không có ma nào hết nghe! Đây nè để ông đi chọc tổ kiến cho cháu xem.

Rồi ông Lành cười thoả thuê dắt tay thằng Mùi đến bên cây táo lấy sào nứa đâm vào tổ kiến. Lập tức đàn kiến bò ra bu đen cả đầu sào. Thằng Mùi vỗ tay reo lên cười khanh khách. Rồi nó quay vội sang nói với ông Lành:

-Bữa nay vì cháu ngủ quên sợ đến trễ cô giáo la nên mới liều chạy tắt qua đường này đó ông ạ! Bây giờ cháu phải đến lớp kẻo trễ nghe ông!

– Ờ! Mà cháu phải mang chỗ táo ông nhặt đây cho cả lớp ăn với chứ.

Trước đây cô giáo Hà đến xin ông Lành cho mượn căn nhà mới để làm trường cho học sinh lớp Một. Suy đi tính lại rồi ông không cho. Lắm lúc ông cũng thấy có cái gì đó không đành. Hoá ra như thế mình không nghĩ đến tình làng nước nữa sao? Nhưng mà ái chà chà! Cái lũ trẻ ấy cũng nghịch quá lắm! Nếu để cho chúng nó học ở đấy rồi đến tường nhà cũng lở lói hoặc bị bôi vẽ bẩn thỉu những gà mẹ gà con lợn nái mèo hoa lên thôi Và tất nhiên là cây táo quý hoá của ông cũng sẽ trụi thụi lụi cả quả lẫn cành mất.

Nhưng chỉ mấy ngày vắng bặt tiếng trẻ hò reo lượm táo vắng bặt tiếng rậm rịch bước chân của lũ chúng qua trước nhà ông để đến lớp học ông Lành mới thấy hết thế nào là hạnh phúc của một người ông. Ông nhớ lũ trẻ hơn hớn kia quá. Và ông càng đâm ra nghĩ ngợi nhớ lây sang thắng Sửu nhà ông với niềm hy vọng một ngày gần đây ông sẽ có cháu nội . Rồi chúng cũng đi học lớp Một cũng nhặt táo rụng trên vườn kia…

Thế là ông Lành quyết định đến lớp gặp cô giáo Hà. Và tất nhiên ông sẽ được gặp tất cả lũ trẻ nữa. Thứ nhất ông sẽ nói để cô giáo biết chuyện thằng Thìn bịa ra trên cây táo quý của ông có cái đầu lâu đen làm cho lũ trẻ khiếp vía sợ lây cả ông. Thứ hai ông sẽ bảo cô giáo chuyển cho lũ nhỏ về ngôi nhà mới của ông mà học. Chả là ông đã nghe phong thanh đâu cái chỗ lớp học hiện giờ chật chội quá cô giáo Hà định dời lớp sang một làng khác.

Ông Lành đến lớp học của lũ trẻ lớp Một.

Vừa thấy ông từ xa lũ trẻ đã cầm mỗi đứa một vài quả táo trên tay chạy ùa ra hò reo đón ông.

Riêng có thằng Thìn vội ngồi sụp xuống dưới chân bàn mồm đang ngậm một quả táo mỉm cười tinh nghịch. Nó đỏ dừ hai tai…

                                                                            Mùa táo chín 1973

                                                                                   Hoàng Cát

Nguồn:

http://nguyentrongtao.vnweblogs.com/…/hoang-cat-va-truyen-n…