NHÂN VẬT BÍ ẨN “TỪ LINH” TRONG BÚT DANH “ĐOÀN CHUẨN – TỪ LINH” LÀ AI? - Đông Kha

Nguồn:
https://nhacxua.vn/nhan-vat-bi-an-tu-linh-trong-but-danh-doan-chuan-tu-linh-la-ai/
 

Trong hầu hết các sáng tác của mình, nhạc sĩ Đoàn Chuẩn thường ký bút danh Đoàn Chuẩn – Từ Linh. Thậm chí là tờ nhạc của bài hát nổi tiếng Tình Nghệ Sĩ, Thu Quyến Rũ chỉ để tên tác giả là Từ Linh mà không ghi tên Đoàn Chuẩn. Tuy nhiên lúc sinh thời, nhạc sĩ Đoàn Chuẩn nói rằng tất cả các bài hát đó là chỉ một mình ông sáng tác, và không nói rõ lý do vì sao lại có tên Từ Linh trong đó. Vì vậy mà cho đến tận bây giờ, đã có nhiều sự đồn đoán xung quanh cái tên bí ẩn này.

Một số thông tin cho rằng Từ Linh tên thật là Hà Đình Thâu, sinh năm 1928 tại Hà Nội. Năm 1954, ông di cư vào Nam, không hoạt động gì về âm nhạc và qua đời năm 1992 vì bệnh ung thư. Tuy nhiên gia đình của Từ Linh lại phủ nhận thông tin này, và nói rằng Từ Linh không vào Nam mà sống ở Hà Nội cho đến khi qua đời năm 1987.
 
Có nhiều thông tin khác nhau xung quanh nhân vật Từ Linh này. Có người nói ông là em kết nghĩa của Đoàn Chuẩn, có người nói ông là thợ nhiếp ảnh, lại có người khác nói ông là tài xế lái xe riêng của Đoàn Chuẩn. Nhiều người khác thì cho rằng Đoàn Chuẩn – Từ Linh là một, Từ Linh là một người không có thực, đó là cái tên mà Đoàn Chuẩn thích cho thêm vào mà thôi.
 
Lúc sinh thời, nhạc sĩ Trần Trịnh nói rằng Từ Linh là người tài xế của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn, thường đem những bản nhạc Đoàn Chuẩn sáng tác để lại trong xe về đặt thành lời. Với cảm nhận về lời ca tuyệt vời, người tài xế này không còn hành nghề nữa mà trở thành người bạn tri âm trong nghệ thuật với nhạc sĩ Đoàn Chuẩn.
 
Thông tin này cũng được ca sĩ Trần Hiếu (ca sĩ – nghệ sĩ nhân dân người Hà Nội, anh của nhạc sĩ Trần Tiến) xác nhận như sau: “Đoàn Chuẩn và Từ Linh là hai người bạn thân và quá hiểu nhau. Từ Linh là người lái xe cho Đoàn Chuẩn và ông có khả năng làm thơ, viết lời rất hợp ý Đoàn Chuẩn”.

Tuy nhiên thông tin này có lẽ không đáng tin cậy vì chính nhạc sĩ Đoàn Chuẩn trước đây, và gia đình của ông sau này đều nói rằng các bài hát đều cho Đoàn Chuẩn tự viết nhạc và lời. Con theo lời MC Minh Đức thì câu chuyện về Từ Linh khá dài. Ông là người bạn rất thân của Đoàn Chuẩn và có gia thế thuộc hạng “Không phải vừa” khi gia đình có một công ty vận tải rất lớn và làm dịch vụ vận tải cho gia đình Đoàn Chuẩn (vốn sở hữu thương hiệu nước mắm Vạn Vân lớn nhất miền Bắc). Có lẽ vì vậy mà có nhiều người tưởng rằng Từ Linh là “tài xế” của Đoàn Chuẩn. Dù đã có nhiều câu chuyện khác nhau được kể, nhưng gần như cái tên Từ Linh vẫn là một ẩn số mà nhiều người vẫn đang tìm kiếm lời giải. Thậm chí, rất nhiều nhạc sĩ từng chơi với Đoàn Chuẩn cũng không biết Từ Linh là ai, ông làm nghề gì, có quan hệ thế nào với Đoàn Chuẩn. Điều này hoàn toàn dễ hiểu bởi sinh thời, Đoàn Chuẩn không có nhiều bạn, bạn thân lại rất ít. Và trong số những bạn thân ít ỏi ấy, chính là Từ Linh.
 
Từ Linh là ai?
 
Sự thật dần được sáng tỏ hơn sau khi báo Người Đô Thị đăng một bài báo chi tiết về thông tin của Từ Linh, khi đó nhà báo đã gặp được gia đình của Từ Linh tại Hà Nội. Theo anh Hà Thạch An, con trai của Từ Linh cho biết, Từ Linh tên thật là Hà Đình Thâu, sinh năm 1928 tại Hà Nội, quê gốc ở xã Giai Phạm, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên. Ông là con thứ tư trong gia đình có 4 anh em trai, lại là người ít nói nên cả nhà gọi ông là Tư “lì”. Ông Tư ít nói nhưng là người thích chữ nghĩa, hóm hỉnh, vậy là sau này, chính ông đã đặt lái cái tên Tư “lì” thành ra Từ Linh, và cái tên đó đã gắn bó với ông trong hầu hết các hoạt động. Thông tin trên báo Người Đô Thị cho biêt: Sinh thời, Từ Linh là người có nhiều tài lẻ. Ông chơi guitar, thổi kèn, thường tỉ mẩn sửa cassette, biết tiêm phòng, chụp và chơi ảnh. Nếu Đoàn Chuẩn là công tử mê xe hơi thì Từ Linh cũng “chịu chơi” không kém. Thời ấy, những loại máy ảnh có tiếng trên thị trường, Từ Linh cũng không tiếc công tìm về, mà cũng chỉ để chụp chơi thôi, chứ không phải để kiếm sống. Vốn xuất thân là con nhà tiểu chủ, thời thanh niên, học xong, ông cũng tự lập công ty riêng, làm về xuất nhập khẩu, làm ăn với các thương gia Hong Kong, mà một trong những công ty làm ăn phát đạt nhất là công ty Thạch An. Sau này lấy vợ sinh con, ông cũng dùng cái tên đó để đặt tên cho con trai, để mong sau này con cũng được thành công như vậy. Ông và Đoàn Chuẩn cũng chính là hai người đã hùn hạp vốn để gây dựng rạp chiếu bóng Đại Đồng. Sau này, trong đợt cải tạo công thương nghiệp tư bản, cùng với việc hãng nước mắm Vạn Vân của gia đình Đoàn Chuẩn bị tiếp quản thì rạp Đại Đồng cũng được chuyển giao lại cho nhà nước. Sau đó Từ Linh đi bộ đội, Đoàn Chuẩn ở lại Hà Nội và hai người vẫn giữ mối liên hệ thân thiết cho đến sau này gặp lại.
Từ Linh là người tài hoa nhưng rất kín đáo và kiệm lời. Thậm chí có những người sống ở ngay gần nhà cũng không biết ông chính là Từ Linh trong những sáng tác của Đoàn Chuẩn. Ông làm thơ, chơi nhạc chỉ là để cho mình, thỏa mãn sở thích riêng mà thôi. Cả ông và Đoàn Chuẩn rất ít khi nói về việc sáng tác, dường như đó là điều mà hai ông muốn giữ riêng và chỉ nghĩ đó là những việc làm cho vui, chứ không nghĩ sẽ có ngày người ta lại muốn biết, muốn tìm hiểu đến điều đó. Vì vậy, những câu chuyện xung quanh việc sáng tác chung của Đoàn Chuẩn và Từ Linh cho đến nay, vẫn còn là bí mật.
 
Tình thâm

Có người đã từng nhận xét rằng giữa Đoàn Chuẩn và Từ Linh, đó là thứ tình bạn hơn cả tình bạn, tình cảm giữa hai con người tài hoa ấy không chỉ dừng lại ở mức tri âm mà hơn thế, đó là tri kỷ. Cũng theo lời Hà Thạch Anh, con trai nhạc sĩ Từ Linh thì cha của anh và Đoàn Chuẩn khăng khít đến mức ngoài sức tưởng tượng của mọi người. “Còn về tính cách thì hai ông lại trái ngược nhau, bác Chuẩn là người dễ xúc động còn bố tôi sống hòa nhã, chơi kèn, ghi ta và nhiều thứ khá giỏi.” Cho đến tận bây giờ, nhiều người vẫn không thể giải thích hay làm sáng tỏ được việc viết nhạc và lời của hai ông trong các sáng tác, liệu rằng, có phải vì quá thấu hiểu gan ruột của nhau, mà trong những tác phẩm âm nhạc của hai người, sự hòa quyện ấy gần như không có ranh giới. Từ giai điệu cho đến lời ca, là cả một sự gắn bó khăng khít không thể tách bạch được. Tuy nhiên, trong nhiều bản chép tay của Đoàn Chuẩn, ông luôn ghi là “Nhạc: Đoàn Chuẩn – Lời: Từ Linh”.
 
Từ Linh tuổi Mậu Thìn, ít hơn Đoàn Chuẩn 4 tuổi. Thuở thanh niên, Đoàn Chuẩn chơi với anh trai của Từ Linh, nhưng dần dà lại hợp với ông em là Từ Linh hơn, bởi ở hai người có sự đồng điệu về tâm hồn cũng như sở thích âm nhạc. Đoàn Chuẩn và Từ Linh, ngoài sự đồng điệu ấy thì khác nhau hoàn toàn. Trong khi Đoàn Chuẩn chỉ biết có một thứ là âm nhạc thì Từ Linh lại có rất nhiều tài lẻ, thậm chí ông còn là đấu thủ tennis, hay hí hoáy với những việc sửa chữa máy móc. Tuy nhiên, mức độ chịu chơi của hai ông cũng không kém nhau là mấy. Nếu Đoàn Chuẩn là người si tình thì Từ Linh lại rất đào hoa. Chính Từ Linh cũng có những người phụ nữ khác ngoài người vợ giỏi giang buôn bán của ông. Đặc biệt, ông cũng có riêng mình một “người em gái miền Nam” thực sự, và người phụ nữ ấy còn hạ sinh cho ông một người con gái tên là Nga, hiện sống tại Sài Gòn, tuy nhiên, do hoàn cảnh không thuận nên đến bây giờ, gia đình Từ Linh cũng chưa gặp lại được “người em gái” ấy. Cũng rất có thể, bài hát “Gửi Người Em Gái Miền Nam” của Đoàn Chuẩn – Từ Linh, chính là xuất phát từ tình cảm đó của Từ Linh, dựa trên giai điệu và tình cảm thật của Đoàn Chuẩn, cũng với người “em gái” của ông nữa.
Nghệ sĩ Hà Đình Cường, cây trumpet nổi tiếng của Việt Nam là cháu gọi Từ Linh là chú ruột cũng cho biết, giữa Đoàn Chuẩn và Từ Linh, đó là một tình bạn sâu sắc không thể phủ nhận. Có những điều của hai người chỉ có hai ông biết với nhau. Họ gắn bó với nhau và cả cuộc đời giữ gìn sự gắn bó ấy, khiến nhiều người tò mò cũng không thể biết hay hiểu thêm được. Chỉ biết rằng, tình cảm mà Đoàn Chuẩn và Từ Linh dành cho nhau là một tình bạn quý giá, sâu sắc chả kém gì câu chuyện về Bá Nha với Tử Kỳ. Anh Thạch An còn nhớ có thời gian sau 1975, hai ông hay chụm đầu vào chiếc máy đĩa cối cùng nhau nghe nhạc, thầm thầm thì thì, rồi thỉnh thoảng lại phá lên cười với nhau. Có những lúc ngồi nghe nhạc Trịnh, ông Đoàn Chuẩn quay sang nói với Từ Linh rằng, “nhạc của ông Trịnh Công Sơn này quái thật, nhưng nhiều khi những ý tưởng của chú cũng ghê gớm không kém đâu”. Họ thường hay động viên nhau như thế.
 

Sau 1975, kinh tế hai gia đình đều sa sút, Đoàn Chuẩn rắc rối với lý lịch gia đình tư sản, Từ Linh giải ngũ trở về làm nhân viên sửa máy tính ở Công ty Bách hóa tổng hợp, cuộc sống khó khăn nhưng tình bạn giữa họ vẫn vẹn nguyên. Hà Thạch Anh kể lại: “Trong suốt 6 tháng trời Từ Linh bị liệt nằm viện cho đến lúc ông qua đời (1987), ngày nào Đoàn Chuẩn cũng sang thăm Từ Linh 2 giờ. Đoàn Chuẩn ngồi xoa bóp cho Từ Linh, hai người thầm thì kể chuyện, ngày nào cũng vậy mà họ vẫn không hề có biểu hiện nhàm chán”. Sau khi Từ Linh mất, nhạc sĩ Đoàn Chuẩn có sáng tác được thêm một số bài và ông vẫn ghi chung tên hai người, như một sự trân trọng đặc biệt tình bạn với người bạn, người em tri âm tri kỷ của mình. (Theo báo Người Đô Thị)
 
Như vậy dựa theo thông tin bên trên thì việc nhạc sĩ Trần Trịnh hay ca sĩ Trần Hiếu nói rằng Từ Linh là tài xế của Đoàn Chuẩn là không chính xác. Tuy nhiên việc Từ Linh có tham gia như thế nào vào quá trình sáng tác những ca khúc thu bất tử vì đến nay vẫn là một ẩn số vì những người trong cuộc đều đã không còn.
Trong một băng ghi hình nhạc sĩ Đoàn Chuẩn vào năm 1997, đến nay còn lưu lại, người ta đã đặt ra nhiều câu hỏi về việc này. Tiếc rằng lúc đó ông đã già yếu, không thể trả lời được. Giọng nói của ông khi ấy chỉ còn là những lời thều thào một cách khó khăn, và chân trái ông bị liệt vì chứng áp huyết cao. Người trả lời thay cho ông là người vợ có khuôn mặt và dáng vẻ phúc hậu. Bà cho biết là: “Tất cả những bài nhạc ông Chuẩn làm, thường là ông và chú Từ Linh vẫn có trao đổi với nhau”. Bà chỉ nói vậy và không giải thích rõ “trao đổi” nghĩa là như thế nào (bàn soạn, đặt lời, góp ý, nhận xét phê bình, khen chê hay dở, đề nghị thêm bớt, sửa đổi…?). Chữ nghĩa của người miền Bắc đôi lúc không dễ hiểu. Về “nhân vật” Từ Linh, bà Đoàn Chuẩn cũng không cung cấp thêm được tin tức mới mẻ nào, ngoài việc cho biết hai chàng nghệ sĩ này là đôi bạn tri kỷ, vẫn thường hàn huyên tâm sự rất là tương đắc, có khi hàng giờ không biết mệt, và “Ngày chú Từ Linh mất, ông Chuẩn có ở cạnh giường cho đến lúc chú ấy đi…”.
                                                                                       Đông Kha
                                                                                     (nhacxua.vn)