HAI CHÀNG TRAI NGƯỜI MƯỜNG THUẦN HÓA ONG VÒ VẼ - Xuân Tuấn

1/ Chàng trai Bùi Mạnh Ly

Ong vò vẽ được coi là "sát thủ" của rừng già và nó là loài ong khó thuần hóa nhất. Ấy vậy mà anh Bùi Mạnh Ly (SN 1989, chàng trai người Mường ở xóm Yến Báy, xã Quyết Thắng, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình), lại sở hữu tới 500 tổ ong vò vẽ.

Anh Bùi Mạnh Ly đang sở hữu 500 tổ ong vò vẽ. Ảnh: Xuân Tuấn

 

Ly còn đang kì công nghiên cứu và tìm cách nhân giống loài ong sát thủ này. 500 tổ ong vò vẽ được anh Ly chia làm 2 khu nuôi, 200 tổ ở sau nhà và 300 tổ trên trang trại. Đây là cơ sở nuôi ong vò vẽ lớn nhất của cả nước. Vừa vào tới đầu nhà Ly đã cảm nhận được tiếng ong vò vẽ bay rào rào sau đồi, khiến bất cứ ai cũng thấy… sởn da gà.
 
"Sát thủ" ong vò vẽ thích ăn gan gà
 
Sau nhà anh Ly là vô số tổ ong được xếp thành hàng dài, kéo từ chân đồi đến đỉnh đồi. Tổ nào cũng được xây dựng tựa như một pháo đài kiên cố, với hình thù kỳ quái. Cả mấy vạn con ong cùng trú trong phạm vi nhỏ, nhưng "nhà" nào nhà nấy bận bịu xây tổ, kiếm mồi. Tổ ong to hơn cái nồi cơm điện xếp thành nhiều hàng, trên mỗi tổ được Ly phủ một tàu lá cọ. Lũ ong đi lại nhịp nhàng tựa như con thoi.
 
Vốn đã quen với đàn ong dữ, anh Ly tiến lại gần nhìn đàn ong làm việc chăm chỉ mà lòng hưng phấn: "Trong các loài vật sống ở rừng, con ong là động vật có kỉ luật nghiêm ngặt nhất. Con nào vào việc nấy, kể cả là lúc đi kiếm mồi, xây tổ và ngủ nghỉ hay "hy sinh" mình bảo vệ tổ… đều được chúng tuân thủ nghiêm túc".

Nói về đám ong vò vẽ, Ly cho biết mọi hoạt động của chúng, anh đều theo dõi tỉ mỉ như một chuyên gia nghiên cứu sinh học. Ở mỗi tổ, anh nắm được số lượng ong, thời gian sinh trưởng, khi nào lấy được nhộng, thậm chí còn cảm nhận được tính nết của con ong chúa. Ong vò vẽ có nọc độc, nhưng chúng cũng rất hiền. Chúng chỉ "nổi đóa" khi bị xâm phạm đến tổ của mình.
 
Ước mong của chàng trai xứ Mường Bùi Mạnh Ly là sẽ nhân giống thành công và mở rộng quy mô nuôi ong vò vẽ. Anh cho hay, nhu cầu trên thị trường về nhộng ong vò vẽ (hoàn toàn tự nhiên - hữu cơ) rất lớn, giá bán có lúc lên tới 500.000 đồng/kg nhộng đã bóc tổ.
 
Ngày chúng đi kiếm ăn cùng nhau, anh Ly theo dõi sát sao đường đi nước bước mà không thấy chúng "choảng" nhau. Qua đó có thể thấy loài ong này cũng dễ gần, chứ không hiếu chiến như mọi người tưởng.
 
Hàng ngày cho chúng ăn, anh Ly vẫn cho chúng đậu vào tay mình và "nói chuyện" như người bạn. Theo anh Ly, ong vò vẽ thích ăn côn trùng và lấy vỏ cây về làm tổ. Nếu muốn chúng phát triển nhanh phải cho ăn thêm thức ăn.

 

Gan gà là món ăn khoái khẩu của ong vò vẽ. Ảnh: Xuân Tuấn

 
Thời gian đầu, anh cho ong vò vẽ ăn đủ các thứ: Nào mật mía, nào thịt, cám bã. Sau rất nhiều lần đổi thực đơn, anh Ly mới phát hiện loài ong sát thủ vò vẽ này rất thích ăn gan gà và gan bò. Anh liền tìm mua nguồn thức ăn này ở các lò mổ, sau đó treo ở gần tổ ong. Các thành viên ong thợ trong mỗi tổ cứ đến giờ ra đó lấy thịt về nuôi ong chúa và con cái.
 
Anh Ly cho biết. nuôi 500 tổ ong, nhưng mỗi ngày chi phí chỉ hết 100.000 đồng. Loài ong này chỉ sống từ tháng 3 đến tháng 11. Như vậy 1 năm, anh Ly mới hết tầm 30 triệu đồng tiền thức ăn cho đám ong. Trong khi đó, mỗi tổ ong khai thác được 3-4 lần, trung bình cho thu 3kg nhộng, bán được 600.000 đồng mỗi tổ.
 
So với việc nuôi các loài khác, chi phí nuôi ong vò vẽ rẻ nhất. Chúng lại sống hoàn toàn ngoài tự nhiên, không chiếm diện tích là bao, hơn nữa ong vò vẽ rất khỏe mạnh. Anh Ly cho biết nhiều năm nuôi nhưng chưa bao giờ thấy chúng ốm đau bệnh tật gì. Điều anh mong muốn nhất chính là nhân được giống ong vò vẽ để không phải đi bắt giống ngoài tự nhiên nữa.
 
Nếu chủ động được giống, nghề nuôi ong vò vẽ sẽ mở ra cách làm ăn mới cho bà con miền rừng. Trên thị trường, nhu cầu nhộng ong vò vẽ rất cao, vì có thể chế biến thành nhiều món ngon bổ dưỡng.
 
Nửa tỷ đồng xây "bệnh viện phụ sản" cho ong
 
Để đến gần đám ong, Ly sắm bộ đồ bảo hộ với giá gần 2 triệu đồng. Khi mặc bộ đồ này vào, nom thợ nuôi ong tựa như các nhà du hành vũ trụ. Vừa phát hiện có người đột nhập, đám ong vò vẽ bắt đầu nổi xung. Vốn hiểu tính nết của đám ong, Ly nhẹ nhàng đi qua tổ mà không đụng đến chúng, đàn ong lại quay về làm việc cần mẫn như một cái máy.
 
Suốt mấy chục năm qua, vào rừng đi bắt ong vò vẽ rồi mang chúng về vườn thuần hóa, anh Ly đã nắm tương đối chắc về vòng đời của đám ong vò vẽ.
 
Đầu tháng 3, anh Ly vào rừng để tìm kiếm những tổ ong vò vẽ vừa hình thành rồi đưa về vườn. Khi ong chúa bắt đầu xây tổ vào mùa xuân, tổ của chúng chỉ to bằng quả óc chó. Con ong chúa cứ 25 - 28 ngày đẻ 1 lứa. Tổ của chúng có sức chứa bao nhiêu, thì ong chúa sẽ đẻ ra nhiều con đến đó. Số lượng ong đực luôn chiếm nhiều hơn ong cái.
 
Khi mùa hè trôi qua, tổ sẽ lớn lên rất nhanh, vì số lượng ong vò vẽ trong đàn đã tăng cao. Tổ cũng to dần bằng nồi cơm điện, thậm chí có tổ to bằng cái thùng phi. Điều đó cho thấy sức sinh sản vô địch của con ong chúa.
 
Đi trong khu vực "chết chóc" mà anh Ly - tổng tư lệnh của đám ong như đi dạo trong vườn nhà. Vừa đi thăm đám ong, anh Ly vừa nói như một chuyên gia: "Một con ong vò vẽ trưởng thành dài đến 5,5cm. Nhiều loài côn trùng bị nhầm với ong vò vẽ. Tôi có đọc tài liệu nghiên cứu thì thấy, trên thế giới chỉ có khoảng 20 loài ong vò vẽ được xếp theo tính hung hãn và có nọc độc cao. Ngòi của loài ong này khác với ong mật, nó không có ngạnh, nhờ đó chúng có thể đốt nhiều lần mà không bị mất ngòi".
 
Đám ong hung dữ sẽ hoạt động hết tốc lực trong vòng đời ngắn ngủi chưa đến 1 năm. Từ khi con ong sinh ra đến 28 ngày là chúng có thể bay và đi kiếm ăn. "Cuối tháng 11 tổ ong "đóng băng" - tức là mọi thành viên trong tổ đều tự chết, chỉ còn lại duy nhất con chúa đi tìm nơi trú đông để mùa sau nhân giống" - anh Ly cảm thấy tiếc nuối khi nói về vòng đời của loài sát thủ rừng già.
 
Tìm hiểu cặn kẽ về đường đi, nước bước của đàn ong vò vẽ, mục đích của anh Ly là nhân giống và thuần hóa chúng. Suốt mấy năm qua, anh đã đầu tư công sức và tiền của, hy vọng trở thành "bà đỡ" mát tay cho loài ong này.
 
Năm 2021, anh đã bước đầu thành công khi nhân giống được 45 tổ. Nếu như ngoài tự nhiên, con ong chúa sẽ tìm hang đá hoặc chui vào cây tre, cây gỗ để ngủ đông. Khi muốn giữ chúng lại, anh Ly cũng phải tạo điều kiện tốt nhất để những cỗ máy siêu đẻ này vượt qua mùa đông rét mướt.
 
"Năm nay tôi quyết tâm chơi lớn, đầu tư nửa tỷ đồng để làm "bệnh viện" phụ sản cho đám ong này. Tôi tin năm nay, việc nhân giống ong sẽ khá hơn năm trước" - anh Ly tự hào khoe. 

                                                                                        Xuân Tuấn
 
Nguồn:
https://danviet.vn/chang-trai-nguoi-muong-thuan-hoa-500-to-ong-vo-ve-ai-thay-cung-son-da-da-20221005145049236.htm
 

*

2/ Chàng trai Bùi Văn Quyến

Anh Bùi Văn Quyến ở xóm Neo, xã Quyết Thắng (huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình) là người đầu tiên ở đây nuôi ong vò vẽ "sát thủ của rừng già" với qui mô lớn ở trên đồi phía sau nhà.

Anh Bùi Văn Quyến ở xóm Neo, xã Quyết Thắng đã mạnh dạn đưa con ong vò vẽ về nuôi ở sau nhà.

Gặp nông dân có hứng nuôi ong vò vẽ
 
Ong vò vẽ - được coi là sát thủ ở rừng. Chúng có thể đốt chết cả trâu mộng. Vậy mà ở xứ Mường - Hoà Bình có cậu thanh niên dám nuôi ong vò vẽ với cả trăm tổ trong vườn. Nhà Quyến ở sâu trong đồi. Khi hỏi thăm đến nhà, ai cũng bảo, cái tay nuôi ong sát thủ đấy à ? Họ chỉ dám chỉ đường đi, chứ không ai dám dẫn gần vào nhà Quyến vì sợ ong đốt. Con đường đất dẫn vào nhà Quyến trơn như mỡ, chúng tôi phải cuốc bộ vào. 
 

Muốn nuôi ong vò vẽ phải dũng mãnh và hiểu biết
 
Ngôi nhà sàn được xây theo kiểu mới của nhà Quyến nằm lọt thỏm dưới chân đồi. Phía sau nhà đồi cây tươi tốt, cỏ mọc cao cả mét.
 
Nơi đó, Quyến sắp xếp từng hàng dài tổ ong vò vẽ. Tổ ong nằm dưới lùm cây, nghe tiếng ong bay đi kiếm ăn vè vè. Từng tổ ong vò vẽ to như cái nồi cơm điện, xếp gần nhau nom như quả "bom" tự nhiên sắp phát nổ.
 
 Thấy sự e dè của người khách lạ, Quyến mở lời, người ta cứ sợ, chứ đám này cũng hiền lắm, nó không bao giờ chủ động tấn công người, nếu như mình không làm hại gì đến tổ của nó.
 

Mỗi tổ ong vò vẽ, một năm cho thu hoạch nhộng 3 lần được khoảng 3kg. Nuôi ong vò vẽ mất ít công chăm sóc, chúng chủ yếu kiếm ăn ngoài tự nhiên.

 
 Trước lúc dẫn tôi đi thăm đại bản doanh của những tổ ong "sát thủ", Quyến giảng giải về đặc tính của loài ong này. Hiện Quyến có hơn 50 tổ, anh đã khai thác được 2 lứa, chuẩn bị khai thác nhộng lứa 3. So với các loài ong khác, ong vò vẽ tính hung dữ, nhưng chúng hầu như không tấn công các loài ong khác. Tại nhà, Quyến còn nuôi thêm mấy chục thùng ong mật, đặt cạnh các tổ vò vẽ mà chúng vẫn chung sống hòa thuận.
 

Ong vò vẽ là sát thủ của rừng già. Chúng có thể đốt chết con trâu mộng. Một người bị 5-10 con ong vò vẽ đốt có thể tử vong, nếu như không được cấp cứu kịp thời.

 
Quyên mê ong từ nhỏ, nên khi bố đi rừng, Quyến thường đi bắt ong cùng. Núi non ở xứ Mường khi trước ong nhiều vô kể. Đi một chuyến có thể lấy cả chục lít mật. Nhưng điều làm Quyến thích nhất là các tổ ong vò vẽ.
 
Chúng làm tổ trên cây hoặc các cành cây gần mặt đất. Khi bắt ong vò vẽ là để lấy nhộng, chứ không lấy mật. Do vậy, 1 năm chỉ lấy được 1 đến 2 lần ngoài tự nhiên. Việc khai thác mãi cũng hết, Quyến đã nghĩ ra cách đưa chúng về vườn nuôi. Sau mỗi năm tìm hiểu, Quyến dần hiểu hơn về đặc tính của loài ong này và thuần hóa chúng.
 

Nuôi ong vò vẽ chủ yếu để lấy nhộng. Bà con người Mường thường dùng nhộng ong làm xáo măng hoặc nộm ong. Nhộng ong vò vẽ rất bổ dưỡng là món ăn khoái khẩu của dân nhậu.

 

Mỗi tổ ong vò vẽ có từ 2-3 nghìn con ong thợ. Chúng là sát thủ, nhưng chúng không bao giờ chủ động tấn công người, nếu như tổ của chúng không bị đe dọa. 

Nếu chủ động được giống, nghề nuôi ong vò vẽ sẽ mở ra cách làm ăn mới cho bà con miền rừng. Trên thị trường, nhu cầu nhộng ong vò vẽ rất cao, vì có thể chế biến thành nhiều món ngon bổ dưỡng.

                                                                                       Xuân Tuấn

*
Nguồn:
https://danviet.vn/nuoi-ong-vo-ve-la-liet-trong-vuon-nha-ai-cung-so-nhung-anh-nong-dan-hoa-binh-lai-trung-dam-20220923114057187.htm