CHẤT THI SỸ TRONG THƠ NGUYỄN KHÔI – Nguyễn Xuân Dương

Tác giả bài viết Nguyễn Xuân Dương

Nguyễn Khôi không chỉ là nhà văn, nhà dịch thuật mà theo tôi ông còn là một thi sỹ đích thực. Chất thi sỹ của ông thể hiện rất rõ ràng qua tập thơ TRƯA RỪNG ẤY gồm 200 bài thơ tứ tuyệt tuyển chọn trong 40 năm sáng tạo. Những bài thơ chủ yếu viết về Sơn La - Tây Bắc vùng đất mà ông yêu - một tình yêu máu thịt. Tôi không có may mắn được ông tặng tập thơ ấy, những bài thơ tứ tuyệt mà tôi giới thiệu không bình luận là từ những trang của bạn bè.

Nhà thơ Nguyễn Khôi

Ta nghĩ gì khi đọc bài thơ TRƯA RỪNG ẤY bài thơ ông đã chọn để đặt tên cho tập thơ của mình:
 

“Trưa rừng ấy cùng em nằm yên ả

 Mây trời xanh cây lá cả ngàn xanh

Chỉ có nắng ở trên lưng ngọ nguậy

Con Ong vàng ve vẩy mắt long lanh”

 
Chất thi sỹ ở đây chính là sự lãng mạn của bài thơ. Tôi không hiểu bài thơ được viết ở Sơn La ngày ấy ông đã được yêu hay chưa? Tôi cứ nghĩ đây không thể là một cảnh thực mà đây hoàn toàn thuộc về cõi ảo. Cõi mà thi sỹ đã tạo dựng nên bằng trí tưởng tượng siêu phàm của mình. Ta hãy đặt mình vào không gian thơ của ông để suy ngẫm. Vâng có thể ông đã từng nằm bên cạnh người yêu trong một cánh rừng yên ả để cảm nhận được: “Mây trời xanh cây lá cả ngàn xanh”. Nhưng để cảm nhận được: “Chỉ có nắng ở trên lưng ngọ nguậy” thì đối với chúng ta là không thể. Chỉ có thi sỹ mới cảm nhận được lúc này nắng đang ngọ nguậy trên lưng mình và chỉ có: “Con Ong vàng ve vẩy mắt long lanh” đang nhìn đôi trai gái ấy biết được mà thôi… Còn chúng ta chỉ là những kẻ mù loà. Chúng ta không thể biết được ở tư thế nào thì cảm nhận được tia nắng đang ngọ nguậy trên lưng (Cười). Đẹp và lãng mạn đến vô cùng. Một không gian như được tạo hoá tạo ra chỉ để dành cho hai con người đang yêu…
 
Còn đây là MỘNG đúng chỉ có một tâm hồn thi sỹ mới có được một giấc mộng phi phàm như thế:
 

MỘNG

Người mộng Kinh kỳ, ta mộng Quê

Nhớ thương nhen lửa đốt sao khuê

Thuyền yêu đến bến sông Ngân đậu

Mượn gió sao Kim để trở về

 
Những tưởng thi sỹ có thể rời bỏ đất Kinh kỳ trở về miền QUÊ. Nhưng không miền QUÊ ấy không tồn tại trên cõi trần tục này mà ở xa lắm ngoài kia nó thuộc vào một không gian ở ngoài không gian mà chỉ có tâm hồn và trí tưởng tượng của thi sỹ mới lãng du được vào trong cõi…
Nỗi nhớ thương ở đây ta chưa hiểu là nỗi nhớ thương quê hay nỗi nhớ thương người yêu mà có sức nóng và độ sáng đến vô biên. Thì ra đối với thi sỹ ánh sáng của sao Khuê không phải là ánh sáng tự sinh mà đó chính là ánh sáng được phát ra nhờ nguồn năng lượng từ nỗi nhớ thương.
 
Vẫn chưa hết hình như thi sỹ cảm nhận rằng cõi nhân gian này không có bến đậu cho tình yêu đôi lứa của ông mà ở đâu đó trên dải Ngân Hà. Thi sỹ muốn nhắn gửi rằng tình yêu cũng phải thuộc về sự trinh khiết cao xa đâu đó trên bờ sông vũ trụ. Nhưng rồi thi sỹ không thể cứ lãng du trong vũ trụ vô hồn mà lại trở về với thực tại, với cõi nhân gian này và ông đã mượn ngọn gió của sao Kim để trở về miền quê yêu dấu đượm buồn nơi đã sinh ra ông và bồi đắp cho tâm hồn ông trở thành thi sỹ. 
 

THU

Chiều qua nắng gắt những mong thu

Sớm ra trời lạnh gió sương mù

Thoảng đâu hoa sữa thu đem đến

Để cả đô thành thơm ngất ngư.

 
Tín hiệu về mùa thu của Nguyễn Khôi có một điều gì đó mong manh va hư ảo. Trước sự khao khát của con người mùa thu đã đến chỉ thuộc về khoảnh khắc và một loài hoa rất đặc trưng của mùa thu Hà Nội – Hoa Sữa. Đã biết bao người dùng hình tượng Hoa Sữa để nói về mùa thu Hà Nội mà sao ta vẫn thấy Hoa Sữa của Nguyễn khôi có một điều gì đó rất riêng
 

“Thoảng đâu hoa sữa thu đem đến

Để cả đô thành thơm ngất ngư.”

 
Chỉ thoảng thôi mà cả Đô thành Hà Nội thơm ngất ngư. Có ngoa ngữ quá không. Tôi nghĩ là không. Ngày xưa Nguyễn Bính ngoa ngữ hơn rất nhiều khi người yêu của ông chết ông đã viết “Tôi thấy quanh tôi và tất cả. Châu thành Hà Nội chít khăn sô”
 
Thơ tứ tuyệt của Nguyễn Khôi có thể được coi là kho tàng vô tận. Nhưng năng lực của tôi chỉ cảm nhận được vậy thôi. Mong các bạn hãy đọc thêm một số bài tứ tuyệt dưới đây để cảm nhận thêm về sự tài hoa và chất thi sỹ trong thơ Nguyễn Khôi.
 
                                              Những ngày đầu xuân mưa lạnh 2021
                                                      NGUYỄN XUÂN DƯƠNG