THUYỀN THÚNG TRÊN BỜ BIỂN LA GI - Phan Chính

                

        THUYỀN THÚNG TRÊN BỜ BIỂN LA GI

                                                                        Phan Chính

        Dọc dài bờ biển 28 km của thị xã La Gi (Bình Thuận) vẫn tồn tại các bến thuyền thúng nằm trên bãi ngang ở Cam Bình, Hồ Tôm, Tân Long, Bàu Dòi, Ba Đăng… Nhưng tập trung nhiều nhất là bến Bàu Dòi (Tân Tiến) và Cam Bình (Tân Phước) với gần 600 chiếc. Mùa bấc rồi chuyển sang giêng, biển động mạnh, thuyền máy đánh khơi xa phải nằm chờ, thì nghề thuyền thúng lại đắc dụng với mặt nước biển gần bờ bằng lưới nậu, lưới rê vài sải tay. Với mùa giêng này loài cá nhiều nhất chạy ngoài chân sóng là cá ve, cá trích, cá đục, cá hanh, cá đối… Riêng ở Tam Tân thì có giống tôm bạc với chất thịt chắc đậm nhưng nay gần như biệt dạng. Thời gian thuyền thúng tung lưới vào buổi chập sáng đến khi mặt trời lên thì kéo thúng lên bờ. Ở bãi Cam Bình khác hơn các nơi là dùng xe bò một con ra bãi biển, tháo dây ách bò, hạ thùng xe để đẩy thúng lên đưa vào mô cát cao. Nhiều con bò quanh năm quen với đất ruộng vậy mà tỏ ra thành thạo, chỉ một thao tác hất sừng cho càng xe đặt vào cổ rất nhẹ nhàng. Cái cảnh thường thấy trước đây là phải bốn năm ngư phủ ra sức hì hục choàng dây đai nhấc bổng thúng chuyển lên bờ xa hàng trăm bước.

         Hình ảnh chiếc thúng câu muôn thuở nằm phơi trên bờ biển đã đi vào tâm khảm của người dân ở đây mang nét đan thanh của những vòng tròn tựa vành trăng rằm… không thôi tiếng sóng dạt dào. Trước đây không xa, thuyền thúng đúng nghĩa là thúng chai bởi đan bằng nan tre, phủ lớp dầu rái trộn bột mủ chai rừng với phân bò khô chống được nước thấm vào. Nghề làm thúng chai được truyền từ những ngư dân xứ Quảng, Phú Yên bằng cách làm thủ công nhưng rất thích hợp cho đánh bắt gần bờ, cũng là phương tiện di chuyển nối với thuyền lưới và bến đỗ. Tính sáng tạo của người xưa khá độc đáo, khi đào hầm đất để làm khuôn đan thúng, nắn vành đạt đến độ chính xác đáng nể.

  

           Nhiều ngư phủ nhớ lại mà rùng mình, khoảng thập niên 80, 90 của thế kỷ trước, với những chiếc thúng chai xếp lớp được con thuyền câu cõng ra biển mỗi đêm, rồi để tự bơi theo con sóng bập bềnh mà rải thẻ làm mồi vớt mực. Một thân một thúng với ngọn đèn măng-xông sáng lên nhưng đâu có dễ dàng, lúc gặp cơn gió chướng thổi chao nghiêng, đèn tắt lại phải lụi hụi bơm dầu tiếp tục. Có hôm sóng lớn đánh dạt xa thuyền trôi lạc, thuyền chủ phải quay về báo tin là mất tích. Có người may mắn được cứu sống từ vùng biển nơi khác xa hàng trăm hải lý, rồi cũng phải bám nghề. Cho nên thúng chai còn là hình ảnh chén cơm chan đầy nước mắt của người dân xứ biển quê xưa. 

         Những năm sau này, thuyền thúng cũng bằng chất liệu nan tre, phải là loại tre mỡ và vành thúng bện bằng loại tre đực tức thân có nhiều mắc gai. Nhưng không sử dụng lớp phủ bột mủ chai, trộn dầu rái mà thay bằng vải nhựa có sức bền như composit. Ngày nay ít có thuyền thúng phải chèo bằng tay vì mỗi thuyền đều gắn máy F4 đuôi tôm cưỡi sóng thênh thang. Những lão ngư thì lại cho rằng thúng xưa tuy vậy mà đằm hơn, có độ bền, dù sóng nhóc đẩy lên không dễ gì bị lật như thuyền lợp mủ nhựa bây giờ.Tuổi thọ của thuyền thúng khoảng 3-4 năm nhưng chỉ phải 6-8 triệu cũng vừa với khả năng của những gia đình nghèo sống bằng nghề bờ.

                                Độc đáo bò kéo thúng ở biển Cam Bình – thị xã Lagi

          Do nguồn cá biển gần bờ cũng có hạn, cho nên nghề thúng chai hay thúng mủ nhựa, cũng có lúc phải đổi thay là chuyện đương nhiên. Từ chỗ là bến đậu của thuyền thúng rồi chuyển dần là chợ cá bờ nhưng chỉ nhóm cùng buổi thuyền thúng lên bờ. Bán vội bán vàng cho người thu gom, cá vụn thì cho hàng xóm diễn ra vài giờ là chợ tan. Ở bãi Cam Bình, Bàu Dòi, Tam Tân khách du lịch có thể mua ngay những con cá, tôm còn tươi sống trên rổ và đưa vào quán nhờ chế biến nướng, luộc hay nấu canh… đã trở thành hương vị đặc sản ở đây từ nhiều năm nay. Rồi đây, một khi các dự án du lịch phát triển, những bến thuyền thúng theo quy hoạch trở thành khu du lịch cộng đồng sẽ là điều khó khăn khi phải di dời vì sự gắn bó tập quán lâu đời của nghề biển địa phương.

                                                                                          Phan Chính