“NHÀ TÔI”, CHIÊU ĐẸP CỦA YÊN THAO - Nguyễn Khôi

            

                                Nhà thơ Yên Thao

Yên Thao (Nguyễn Bảo Thịnh), sinh năm 1927, quê Đông Ngạc, Từ Liêm, Hà Nội. Năm 1946, anh đi Bộ đội, có Thơ nổi tiếng cùng thời với Quang Dũng, Tất Vinh, Hồng Nguyên...

Năm 1949, anh công tác ở Văn nghệ Liên khu 3, trong một lần cùng đơn vị tham gia đánh  một "đồn" quân Pháp ven sông ở một Làng Đồi; trong lúc chờ nổ súng, anh trò chuyện với một Chiến sĩ quê ở ngay Làng Đồi (địch đang chiếm đóng), mà phía bên ấy còn có mẹ già, vợ trẻ cùng giàn hoa Thiên lý... Qua câu chuyện của đồng đội kể, Yên Thao rất xúc động, đồng cảm liên tưởng cứ như câu chuyện của chính mình, thế là trong đầu anh cảm hứng xuất thần một "tứ thơ" vụt hiện : NHÀ TÔI... Bài thơ được mọi người chép tay, thuộc lòng, nhanh chóng truyền bá vào tới tận Nam Bộ kháng chiến, không chỉ với lính xuất thân nông thôn mà cả với lính thành phố cũng thấy thấp thoáng trong bài thơ những nét hợp với mình.

Bài thơ được Nhạc sĩ Anh Bằng phổ nhạc "chắp cánh bay" dưới tiêu đề "Chuyện giàn Thiên Lý", rồi được các  Ca sĩ Mạnh Đình, Như Quỳnh, Duy Khánh thể hiện đã được thính giả Người Việt trong, ngoài nước nhiệt tình đón nhận, bài thơ nguyên gốc như sau :

        NHÀ TÔI

                         

        Tôi đứng bên này sông

        Bên kia vùng giặc đóng

        Làng tôi đấy, sạm đen màu tiết đọng

        Tre, cau buồn rũ ướt mưa sương

        Màu trăng vôi lồm lộp mấy khung tường

        Nếp đình xưa người hỡi, đau gì không  ?

                            

        Tôi là anh lính chiến

        Rời quê hương từ dạo máu khơi dòng

        Buông tay gàu vui lại thuở Bình Mông

        Ghì nấc súng nhớ ơi, ngày đắc thắng

        Chân chưa vẹt trên nẻo đường vạn dậm

        Áo nào phai không sót chút màu xưa

        Đêm hôm nay tôi trở về, lành lạnh

        Sông sâu mừng lấp lánh sao lưa thưa

                             

        Tôi có người vợ trẻ

        Đẹp như thơ

        Tuổi chớm đôi mươi cưới buổi dâng cờ

        Má trắng mịn thơm thơm mùa lúa chín

        Ai ra đi mà không từng bịn rịn

        Rời yêu thương nào đã mấy ai vui

        Em lặng buồn nhìn với lúc chia phôi

        Tôi mạnh bước mà nghe hồn nhỏ lệ.

                               

        Tôi còn người mẹ

        Tóc đã ngả màu bông

        Tuổi già non thế kỷ

        Lưng gày uốn nặng kiếp long đong

        Nắng mưa từ buổi tang chồng

        Tơ tằm rút mãi cho lòng héo hon

        ÔI, xa rồi, mẹ tôi

        Lệ nhòa mi mắt

        Mong con phương trời

        Có từng chợt tỉnh đêm vơi

        Nghe giòn tiếng súng nhớ lời chia ly :

        - Mẹ ơi, con mẹ tìm đi

        Bao giờ hết giặc con về mẹ vui.

                         

        Đêm hôm nay tôi trở về, lành lạnh

        Sông sâu mừng, lấp lánh sao lưa thưa

        Ống quần nâu đã vá mụn giang hồ

        Chắc tay súng tôi mơ về Nguyễn Huệ

        Làng tôi kia, bên trại thù quạnh quẽ

        Trông im lìm như một nấm mồ ma

        Có còn không, em hỡi ! mẹ tôi già !

        Những người thân yêu khóc buổi tôi xa ?

        Tôi là anh lính chiến

        Theo quân về giải phóng quê hương

        Mái đầu xanh bụi viễn phương

        Bước chân đất đạp xiêu đồn lũy địch.

                                 

        - Này, anh đồng chí

        Người bạn pháo binh

        Đã đến giờ chưa nhỉ

        Mà tôi nghe như trại giặc tan tành ?

        Anh rót cho khéo nhé

        Kẻo lại nhầm nhà tôi !

        Nhà tôi ở cuối thôn Đồi

        Có giàn Thiên lý, có người tôi thương.

                                                    Yên Thao

                                                      (1949)

            
                          Nhà thơ Nguyễn Khôi 

          “NHÀ TÔI” - CHIÊU ĐẸP CỦA YÊN THAO

                                                                           Nguyễn Khôi

 Bài thơ NHÀ TÔI cuả Yên Thao ra đời cùng thời với "Màu tím Hoa sim", "Bên kia sông Đuống", "Đôi mắt người Sơn Tây", "Tây Tiến", "Bầm ơi"... cái độc đáo là (sự truyền cảm) không chỉ được "thích" ở bên ta mà ở cả bên kia chiến tuyến (vùng Tề lúc bấy giờ) họ cũng ngâm nga, ca hát...? ! Có cái gì đó (như tâm tư) mà  con người ta thời đó không công khai thổ lộ, đã được Thi sĩ (nói hộ họ) trong những vần thơ chứa đựng tâm tình của những người đi xa , của nhũng người đang cầm súng... sự hòa quyện lòng yêu nước với nỗi thương nhà cùng tình cảm nhớ nhung tha thiết... Cái độc đáo nữa : là ở đây Người chiến sĩ (không phải là "Lính đánh thuê" - cái mẫu người sắt đá không tim chỉ biết có làm theo mệnh lệnh "giết giết"...) mà là : ngay trong giờ phút xung trận nã pháo vào đầu thù, các anh còn lo ngại đồng đội bắn nhầm vào nhà mình (nhà dân) : "anh rót cho khéo nhé / kẻo lại nhầm nhà tôi..."

Ở "Tây Tiến" là diễn tả cái bi hùng của người chiến sĩ.

Ở "Bên kia sông Đuống" là tình quê hương nung nấu tâm hồn.

Còn ở "Nhà Tôi" thì Người chiến sĩ -Thi sĩ ở đây hình như "tỉnh táo" hơn :

    - Tôi là anh lính chiến

    Rời quê hương từ dạo máu khơi dòng

    Buông tay gàu vui lại thuở Bình Mông

    - Áo quần nâu đã vá mụn giang hồ

    Chắc tay súng tôi mơ về Nguyễn Huệ.

Cái HAY của bài thơ để cho người đọc bị hớp hồn (thời bấy giờ) là ở những câu viết về người Vợ trẻ, mẹ già với hình tượng thơ tươi mới (lạ) ĐẸP một cách sống động, gần gũi với

tâm hồn Việt. "Nhà tôi" là một bài thơ HAY của một thời (1949-1952...), chưa phải là "tuyệt tác" bởi lối viết kể lể dài dòng, ngôn ngữ sáo mòn nên theo thời gian bài thơ cũng đi vào quên lãng...

Dẫu sao đi nữa, ai đó nếu còn nhớ Yên Thao thì chắc là cũng không thể quên 2 câu kết :

    Nhà tôi ở cuối thôn Đồi

    Có giàn Thiên lý, có người tôi thương.

Chao ôi, thơ là vậy mà, nỗi nhớ ấy hôm nay xem ra cũng là "xưa" lắm rồi ? !

                                                  Góc thành nam Hà Nội, 7-11-2012

                                                                    Nguyễn Khôi