ĐỌC “BỊN RỊN TRẦN GIAN” CỦA LÊ THỊ QUỲNH DUNG VÀ “PHỤNG HIẾN” CỦA BÙI GIÁNG - Châu Thạch

        
                    Nhà bình thơ Châu Thạch

ĐỌC “BỊN RỊN TRẦN GIAN” CỦA LÊ THỊ QUỲNH DUNG VÀ  “PHỤNG HIẾN” CỦA BÙI GIÁNG

                                                                                    Châu Thạch

Sẽ có người không đồng ý khi tôi đem thơ Lê Thị Quỳnh Dung và Bùi Giáng để cạnh nhau. Họ sẽ cho rằng sự so sánh nầy thật là khập khiễng. Thật ra tôi chỉ muốn tá khách hai bài thơ vào nhau để được nhìn hai cái đẹp được trọn vẹn từ những góc cạnh của nó. Tôi không hề muốn so sánh mức độ cao thấp, vai vế trên văn đàn, hay nhiều hoặc hay ít của mỗi bài thơ. Cái đó tùy cảm nhận của mỗi cá nhân, người đọc sẽ tự thấy khi thưởng thức nó. Hai bài thơ của hai tác giả ở thời đại khác nhau, ý tưởng thơ họ giống nhau mà phong cách thơ họ khác nhau, cùng bin rịn trần gian và cũng phụng hiến trần gian. Tiếng lòng họ giống nhau nhưng tiếng thơ họ khác nhau, như hai loại đàn riêng biệt cùng hòa âm một cung đàn, vọng vào hồn ta một bản nhạc vàng êm ái.   

Đầu tiên ta hãy nghe cả hai nhà thơ thương tiếc và bịn rịn trần gian nầy nếu họ phải lìa đời:

 Quỳnh Dung:

Nếu bảo tôi hãy cuốn gói lên đi về thế giới khác

Thì tần ngần tôi còn tiếc trần gian

Lúc ra đi đâu tiếc bạc tiếc vàng

Bởi tôi nghèo và từng tay trắng

Bùi Giáng

Ngày sẽ hết, tôi sẽ không ở lại

Tôi sẽ đi và chưa biết đi đâu

Tôi sẽ tiếc thương trần gian mãi mãi

Vì nơi đây tôi sống đủ vui sầu.

Tiếp theo ta hãy nghe hai nhà thơ thổ lộ những điều làm họ lứu luyến trần gian:

Quỳnh Dung:

Tôi chỉ ngại bên kia - thế giới khác

Không ánh trăng, không nước chảy diệu kỳ?

Không đất đá muôn màu lên hoa đẹp

Không câu hát ngọt ngào sâu lắng

Tặng dân gian trên sân khấu cuộc đời

Không cả đắng cay trong lời nhạc

lưu luyến chân người và chua xót lên môi.

Bùi Giáng:

Cây và cối, bầu trời và mặt đất

Ðã nhìn tôi duới sương sớm trăng khuy

Mở buồng phổi đón gió bay bát ngát

Dừng bên sông bên cát bụi chia lìa.

Hoàng hôn xuống bình minh lên nhịp nhịp

Ngàn sao xanh lùi bước trước vừng hồng

Ngày rực rỡ đêm êm đềm kế tiếp

Ðón chào tôi chung cười khóc bao lần.

Tôi đã gởi hồn tôi biết mấy bận

Cho mây xa cho tơ liễu ở gần

Tôi đã đặt trong bàn tay vạn vật

Quả tim mình nóng hổi những chờ mong.

Thê rồi cả hai nhà thơ không chỉ lưu luyến cảnh đẹp của trần gian mà lưu luyên cả nhưng thăng trầm mà họ nhận được trong cuộc sống giữa trần gian:

Quỳnh Dung:

Không những điều chưa nói nên lời

Chỉ ánh mắt yêu nhau từng hiểu

Dầu chỉ thoáng chốc thôi

Như món quà nhận biết

Trần gian đầy món nợ nhân văn

Không những tình bạn buổi lang thang

Tâm tư trao nhau lời chia xẻ

Không những khúc thương à ơi người mẹ trẻ

Tiễn chồng đi không thấy ngày trở về

Ôm con mình lên tận đỉnh sơn khê

Lòng hoá đá và tình yêu hoá đá.

Tôi sống và lớn lên giữa đống tro tàn đổ nát

Tự vượt lên mình tìm số phận vui may

Luôn thất bại tôi tìm trong cô quạnh

Niềm thơ yêu mà bồi đắp tâm hồn

Bùi Giáng:

Sông trắng quá bảo lòng tôi mở cửa

Trăng vàng sao giục cánh mộng tung ngần

Gió thổi dậy lùa mơ vào bốn phía

Ba phương trời chung gục khóc đêm dông.

Những giòng lệ tuông mấy lần khắc khoải

Những nụ cười tròn mấy bận hân hoan

Những ngoảnh mặt im lìm trong ái ngại

Những bắt tay xao động với muôn vàng.

Những người bạn xem tôi như ruột thịt

Những người em dâng hết dạ cho tôi

Những người bạn xem tôi là cà gật

Những người em không vẹn nghĩa mất rồi.

Quỳnh Dung cũng như Bùi Giáng, cả hai đều thổn thức khi phải lìa trần gian. Lúc nầy họ mới bày tỏ hết tình yêu của họ với trần thế, chẳng khác chi người tình tỏ hết lòng mình khi sắp xa rời người yêu:

Quỳnh Dung

Nếu phải ra đi

Lòng rất bồn chồn

Chưa nói hết những điều suy nghĩ

Đôi tay trần còn nhiều mộng mị

Nên chưa thể nào viết trọn ý nhân gian.

Sao nhặt sao thưa nhìn tôi kiểu chập chờn

Tôi cúi xuống âm ỉ buồn câm lặng

Râm ran lắm thôi mình ra ngõ vắng

Nhìn cá vàng thơ thẩn một mình thôi

Dẫu có đơn côi nhưng mình tự tại

Yêu trần gian theo lối của riêng mình.

Trần gian này muôn vẻ kiếp nhân sinh

Mỗi một vẻ đoạ lòng nhau nhiều vẻ

Bùi Giáng

Trần gian hỡi tôi đã về đây sống

Tôi đã tìm đâu ý nghĩa lầm than

Tôi ngẩn mặt ngó ngàn mây cao rộng

Tôi cúi đầu nhìn mặt đất thâm đen

Tôi chấp thuận trăm lần trong thổn thức

Tôi bàng hoàng hốt hoảng những đêm đêm

Tôi xin chịu cuồng si để sáng suốt

Tôi đui mù cho thỏa dạ em yêu.

Tôi tự nguyện sẽ một lòng chung thủy

Qua những lần buồn tủi giữa đảo điên

Thân xương máu đã đành là ủy mị

Thì xin em cùng lên thác xuống ghềnh

Em đứng mũi anh chịu sào có vững

Bàn tay bưng đĩa muối có chấm gừng

Tôi đã nguyện yêu trần gian nguyên vẹn

Hết tâm hồn và hết cả da xương

Cả  hai nhà thơ đều tự nhủ với lòng mình hãy giữ tình yêu với trần gian mãi mãi dầu trần gian có lắm điều làm mình chua xót:

Quỳnh Dung:

Xin giữ cho nhau những lời chân thật

Tự đáy lòng lên nhạc lên thơ

Trần gian này còn lắm bụi mờ

Thì ít ra góc riêng mình chiu chắt.

Bùi Giáng:

Xin yêu mãi yêu và yêu nhau mãi

Trần gian ôi, cánh bướm cánh chuồn chuồn

Con kiến bé cùng hoa hoang cỏ dại

Con vi trùng sâu bọ cũng yêu luôn.

Còn ở lại một ngày còn yêu mãi

Còn một đêm còn thở dưới trăng sao

Thì cánh mộng còn tung lên không ngại

Níu trời xanh tay với kiễng chân cao.

Nhưng em hỡi, trần gian ôi ta biết

Sẽ rồi ra vĩnh biệt với người thôi

Ta chết lặng, đành bó tay đầu lắc       

Ðài Siêu ôi, xuân sắc rụng mất rồi.

Ðêm ứa lệ căng phồng mi hai mắt

Bàn tay ta nhỏ như lá cây khô

Mình hoa rã đầm đìa sương theo mốc

Ðỡ làm sao những cánh tiếp nhau rơi.

Cuối cùng cả hai nhà thơ đều có một hy vọng lạc quan với trần gian. Họ chia tay trần gian với “hồn thơ bay nhảy”, để lại  “trang thơ thắm lại với trời hồng”:

Quỳnh Dung:

Trần gian này còn đấy thu mơ

Dẫu hoà bình đánh đổi bằng cái chết.

Trần gian này còn đấy bụi mờ

Vẫn đẹp lắm, gợi hồn thơ bay nhảy.

Bùi Giáng

Ta gởi lại đây những lời ảo não

Những lời yêu thương phụng hiến cho em

Rồi ta gục đầu trên trang giấy hão

Em bão rằng đừng tuyệt vọng nghe không

Còn trang thơ thấm lại với trời hồn

Em bão rằng đừng tuyệt vọng nghe khôn

Còn trang thơ thấm lại với trời hồng.

​Bài thơ “Phụng Hiến” của Bùi Giáng thì đã tốn không biết bao nhiêu giấy mực để ca tụng nó rồi. Bài thơ “Bịn Rịn Trần Gian” của Lê Thị Quỳnh Dung chỉ mới vừa sáng tác một vài ngày gần đây, và có lẽ Châu Thạch là người đầu tiên viết về nó. Ta thấy trong “Phụng Hiến”, Bùi Giáng lưu luyến nhiều vẻ đẹp trần gian nhưng chỉ viết lướt qua những nỗi đau của trần thế. Ngược lại trong “Bịn Rịn Trần Gian”, Quỳnh Dung lại lưu luyến nhiều những nỗi đau của trần thế mà chỉ viết lướt qua nhừng vẻ đẹp của trần gian. Điều nầy khác với nhiều nhà thơ xưa nay, nhất là khác với các bài thơ thiền, thơ đạo. Đa số các nhà thơ đều chán nản với nỗi đau khổ đế, mơ ước về với một thiên đàng vinh hiển, một niết bàn cực lạc hay một cõi vô vi để thong dong rong chơi ở cõi vĩnh hằng.

Với tôi, “Bịn Rịn Trần Gian” đưa ta đên sự sâu nhiệm một ý nghĩa mới trong cuộc sống, gợi cho ta một tình yêu trần gian mới, khác với những lẽ đạo thường tình cứ cho trần gian đầy xấu xa đau khổ,  cho ta khám phá được chiều sâu của mọi tâm hồn sống trên đất rằng, ai cũng yêu thế gian nầy mặc dầu trên môi cứ ta thán thế gian

                                                                                       Châu Thạch

***

Tái Bút: Xin đăng thêm thảo luận của tác giả bài thơ Lê thị Quỳnh Dung để rõ nét thêm:

“Thật là xúc động khi đọc bài bình thơ mới vừa xuất xưởng của nhà bình thơ Châu Thạch. Nhưng Q cũng hơi ngượng ngượng khi thơ mình được cho đứng bên bài thơ kinh điển Phụng Hiến của Bùi tiên sinh. Thật sự, Q chỉ nghe nói đến tên bài thơ Phụng Hiến mà chưa được đọc. Nay, nhờ sự phân tích và dẫn ra đây, Q mới hiểu vì sao nó được nhiều người nhắc tên.

Q viết theo cảm xúc rất thật của mình sau khi tương tác thơ và đọc giao lưu, nghe giao lưu thơ, nhạc trên fb. Từ đó, liên tưởng, hình dung và hồi tưởng mọi diễn biến đa dạng của cuộc đời mà mình đã đi qua, đã chiêm nghiệm và trả giá. Đắng nhiều hơn ngọt, nhưng có đắng thì mới quý ngọt. Có ngọt thì mới thấm đắng. Đắng, ngọt luân hồi chảy mãi trong tâm để cảm xúc thơ miên man, bất tận. Ngôn ngữ của Q vốn mộc mạc, nên được đặt cạnh ngôn ngữ lão làng của tiền bối, thật sự Q thấy thèn thẹn sao ấy.

Nhưng sau lời bình này, Q nghiêm ra rằng dầu không đứng chung thời đại, nhưng tâm tình người làm thơ, yêu thơ luôn có những cảm xúc đồng dạng. Bởi có yêu đời thì mới yêu thơ. Yêu đôi khi say sưa đến như lú lẫn và có chút điên khùng. Nếu tỉnh quá, chắc không bao giờ dám thổ lộ lòng mình vì sợ bị phê phán và ném đá.

Cái nhân thân nhà giáo cũng gây không ít trở ngại cho Q khi phiêu thơ. Thơ chưa thể nào thoát ý hết mình như con tằm được thoát ra ngoài cái kén, thành nhộng, thành sâu rồi hóa ngài, hóa bướm bay lên. Trong khoảnh khoắc, thơ chỉ mới là tâm sự đêm khuya.”.

        
                               Nhà thơ Bùi Giáng

PHỤNG HIẾN

Ngày sẽ hết, tôi sẽ không ở lại

Tôi sẽ đi và chưa biết đi đâu

Tôi sẽ tiếc thương trần gian mãi mãi

Vì nơi đây tôi sống đủ vui sầu.

Cây và cối, bầu trời và mặt đất

Ðã nhìn tôi duới sương sớm trăng khuya

Mở buồng phổi đón gió bay bát ngát

Dừng bên sông bên cát bụi chia lìa.

Hoàng hôn xuống bình minh lên nhịp nhịp

Ngàn sao xanh lùi bước trước vừng hồng

Ngày rực rỡ đêm êm đềm kế tiếp

Ðón chào tôi chung cười khóc bao lần.

Tôi đã gởi hồn tôi biết mấy bận

Cho mây xa cho tơ liễu ở gần

Tôi đã đặt trong bàn tay vạn vậ

Quả tim mình nóng hổi những chờ mong.

Sông trắng quá bảo lòng tôi mở cửa

Trăng vàng sao giục cánh mộng tung ngần

Gió thổi dậy lùa mơ vào bốn phía

Ba phương trời chung gục khóc đêm dông.

Những giòng lệ tuông mấy lần khắc khoải

Những nụ cười tròn mấy bận hân hoan

Những ngoảnh mặt im lìm trong ái ngại

Những bắt tay xao động với muôn vàng.

Những người bạn xem tôi như ruột thịt

Những người em dâng hết dạ cho tôi

Những người bạn xem tôi là cà gật

Những người em không vẹn nghĩa mất rồi.

Trần gian hỡi tôi đã về đây sống

Tôi đã tìm đâu ý nghĩa lầm than

Tôi ngẩn mặt ngó ngàn mây cao rộng

Tôi cúi đầu nhìn mặt đất thâm đen

Tôi chấp thuận trăm lần trong thổn thức

Tôi bàng hoàng hốt hoảng những đêm đêm

Tôi xin chịu cuồng si để sáng suốt

Tôi đui mù cho thỏa dạ em yêu.

Tôi tự nguyện sẽ một lòng chung thủy

Qua những lần buồn tủi giữa đảo điên

Thân xương máu đã đành là ủy mị

Thì xin em cùng lên thác xuống ghềnh

Em đứng mũi anh chịu sào có vững

Bàn tay bưng đĩa muối có chấm gừng

Tôi đã nguyện yêu trần gian nguyên vẹn

Hết tâm hồn và hết cả da xương

Xin yêu mãi yêu và yêu nhau mã

Trần gian ôi, cánh bướm cánh chuồn chuồn

Con kiến bé cùng hoa hoang cỏ dại

Con vi trùng sâu bọ cũng yêu luôn.

Còn ở lại một ngày còn yêu mãi

Còn một đêm còn thở dưới trăng sao

Thì cánh mộng còn tung lên không ngại

Níu trời xanh tay với kiễng chân cao.

Nhưng em hỡi, trần gian ôi ta biết

Sẽ rồi ra vĩnh biệt với người thôi

Ta chết lặng, đành bó tay đầu lắc       

Ðài Siêu ôi, xuân sắc rụng mất rồi.

Ðêm ứa lệ căng phồng mi hai mắt

Bàn tay ta nhỏ như lá cây khô

Mình hoa rã đầm đìa sương theo mốc

Ðỡ làm sao những cánh tiếp nhau rơi.

Ta gởi lại đây những lời ảo não

Những lời yêu thương phụng hiến cho em

Rồi ta gục đầu trên trang giấy hão.

Em bảo rằng đừng tuyệt vọng nghe không

Còn trang thơ thấm lại với trời hồng

Em bảo rằng đừng tuyệt vọng nghe không

Còn trang thơ thấm lại với trời hồng.

                                              Bùi Giáng

       
                      Nhà thơ Lê Thi Quỳnh Dung

BỊN RỊN TRẦN GIAN

Nếu bảo tôi hãy cuốn gói lên đi về thế giới khác

Thì tần ngần tôi còn tiếc trần gian

Lúc ra đi đâu tiếc bạc tiếc vàng

Bởi tôi nghèo và từng tay trắng

Tôi chỉ ngại bên kia - thế giới khác

Không ánh trăng, không nước chảy diệu kỳ?

Không đất đá muôn màu lên hoa đẹp

Không câu hát ngọt ngào sâu lắng

Tặng dân gian trên sân khấu cuộc đời

Không cả đắng cay trong lời nhạc

lưu luyến chân người và chua xót lên môi.

Không những điều chưa nói nên lời

Chỉ ánh mắt yêu nhau từng hiểu

Dầu chỉ thoáng chốc thôi

Như món quà nhận biếu

Trần gian đầy món nợ nhân văn

Không những tình bạn buổi lang thang

Tâm tư trao nhau lời chia xẻ

Không những khúc thương à ơi người mẹ trẻ

Tiễn chồng đi không thấy ngày trở về

Ôm con mình lên tận đỉnh sơn khê

Lòng hoá đá và tình yêu hoá đá.

Tôi sống và lớn lên giữa đống tro tàn đổ nát

Tự vượt lên mình tìm số phận vui may

Luôn thất bại tôi tìm trong cô quạnh

Niềm thơ yêu mà bồi đắp tâm hồn

Nếu phải ra đi

Lòng rất bồn chồn

Chưa nói hết những điều suy nghĩ

Đôi tay trần còn nhiều mộng mị

Nên chưa thể nào viết trọn ý nhân gian.

Sao nhặt sao thưa nhìn tôi kiểu chập chờn

Tôi cúi xuống âm ỉ buồn câm lặng

Râm ran lắm thôi mình ra ngõ vắng

Nhìn cá vàng thơ thẩn một mình thôi

Dẫu có đơn côi nhưng mình tự tại

Yêu trần gian theo lối của riêng mình.

Trần gian này muôn vẻ kiếp nhân sinh

Mỗi một vẻ đoạ lòng nhau nhiều vẻ

Xin giữ cho nhau những lời chân thật

Tự đáy lòng lên nhạc lên thơ

Trần gian này còn lắm bụi mờ

Thì ít ra góc riêng mình chiu chắt.

Trần gian này còn đấy thu mơ

Dẫu hoà bình đánh đổi bằng cái chết.

Trần gian này còn đấy bụi mờ

Vẫn đẹp lắm, gợi hồn thơ bay nhảy.

                     Lê Thi Quỳnh Dung