NGÚT NGÀN GIỮA ĐẠI DƯƠNG BÁT NGÁT - Tâm Nhiên

 

Tác giả Tâm Nhiên  

Quê quán: Bên dòng sông Cẩm Lệ, Đà Nẵng  

Trước 1975: Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn  

Sau 1975: Cao đẳng Sư phạm Quy Nhơn  

Dạy học ở hải đảo Lại Sơn, Kiên Hải, Kiên Giang. Đã nghỉ hưu.   

Sống độc thân trên đồi Vô Trú Am giữa đại dương bát ngát.  

DĐ : 0904 536 286  

Email: tamnhien@gmail.com   

         NGÚT NGÀN GIỮA ĐẠI DƯƠNG BÁT NGÁT  

                                                                                  Tâm Nhiên 

        
                     Thầy Tuệ Sĩ và cư sĩ Tâm Nhiên

    “Năm tháng vẫn như nụ cười trong mộng” là một câu thơ của Tuệ Sỹ mà tôi cứ đọc đi đọc lại mãi trên những chuyến phiêu bạt, giang hồ khắp đó đây. Ngày đi, tháng đi, năm đi và đời mình cũng đang chuyển dịch đi qua. Đi trên nhịp bước sương lồng sông núi lặng: “Đi để nhớ những chiều pha tóc trắng. Mắt lưng chừng trông giọt máu phiêu lưu.” * Phiêu lưu, phiêu lãng ngàn phương, theo cách điệu tiêu dao du chơi giữa vô thường:

          “Bước đi nghe cỏ động

          Đi mãi thành tâm không

          Hun hút rừng như mộng

          Tồn sinh rụng cánh hồng” ** 

    Bồng phiêu tựa cánh chim trời tung bay giữa muôn trùng cuộc lữ, như Nguyễn Du lang thang qua những ngọn núi đồi ở Hồng Lĩnh, như Basho bộ hành, phiêu lãng khắp xứ hoa Anh đào, Nhật Bản, như Lý Hạ lê la với những âm hồn lênh đênh, như Tô Đông Pha Những Phương Trời Viễn Mộng chập chùng trong quá khứ xanh rì, dĩ vãng tuyệt mù xa ở Trung Hoa. Từ đó, nghe ra biết bao niềm giao cảm nên xin hòa âm trên ngõ về Tuệ Sỹ Im Lặng Sấm Sét, đồng thanh tương ứng trên cung bạc thi ca:

          Những phương trời viễn mộng đi

          Thi ca tư tưởng bước kỳ ảo qua

          Đọa đày một thuở ta bà

          Nỗi đau rực cháy thấy ra tột cùng

          Ôi! Giấc mơ Trường Sơn rung

          Rúng hồn tim máu chợt bùng vỡ mơ

          Kinh thiên động địa sững sờ

          Đâu chân diện mục của Thơ với Thiền?

          Mặc như lôi ngồi tịch nhiên

          Nghe ban sơ vọng ngân huyền diệu âm

          Những điệp khúc cho dương cầm

          Từ vô tận ý vang thâm thiết niềm

    Niềm chi mà thâm thiết vang âm, ý gì mà từ vô tận ngân dội về? Để cho: “Nơi đây, sa mạc cứ vẫn thiên thu cô tịch trong cơn gió bức bách của hư vô. Lẽ sống và lẽ chết cứ mãi bập bềnh trên hư ảo. Tâm hồn miệt mài nóng cháy nhưng không cháy tan hết những giấc mộng hãi hùng của hư vô và hủy diệt”. Tuệ Sỹ đã nói như thế trong Vô Môn Quan giữa một chiều xa xưa bữa nọ, mãi đến bây giờ, vẫn còn nghe đồng vọng lại, khi mình đang lang thang với Thầy, lội suối trèo non, leo lên trên tuyệt đỉnh cô phong, ngút ngàn ngoài ven trời vạn dặm giữa trùng khơi, hoang đảo sóng rạt rào, để thấy ra Không Có Cái Chi Là Tự Ngã: 

          Ngút tận mù khơi trời hoang đảo

          Trèo lên tuyệt đỉnh núi lặng im

          Im lặng lắng nghe mây ngàn hát

          Vang vọng nghìn năm biết bao niềm

          Nghìn năm sóng vỗ trào vô ngã

          Rạt rào trên biển lớn mênh mông

          Tứ đại phù du bèo bọt nổi

          Sóng tan thành nước chảy theo dòng

          Sóng nước tuy hai mà vốn một

          Nên sinh hay diệt vắng lặng rồi

          Cũng ngay ngũ uẩn thân mình đó

          Phật tính nhiệm huyền hiện hữu thôi

          Trùng trùng duyên khởi muôn vạn pháp

          Đủ duyên thì hiện hết thì tan

          Không có cái chi là tự ngã

          Hòa chung vũ trụ trỗi cung đàn

    Cung đàn vang dậy trỗi khúc bồng tênh, lênh láng trên lớp lớp sóng trào, ngoài viễn xứ xa xăm cùng hòa âm theo Những Điệp Khúc Cho Dương Cầm du dương, thánh thót. Một tập thơ mà Tuệ Sỹ hát ca quá mộng trong bóng tối u huyền, thoảng ngát trời sương trăng tịnh trầm thanh vắng lặng:

          “Ta nhận chìm thời gian trong khóe mắt

          Rồi thời gian ửng đỏ đêm thiêng

          Đêm chợt thành mùa đông huyễn hoặc

          Cánh chim bạt ngàn từ quãng Vô biên” *** 

    Vô biên vô lượng tuy hoằng viễn thiên hà mà thực ra vẫn gần gũi quanh đây, ngay nơi đáy lòng bi mẫn, ngân dài khúc điệu vô ngôn. Vô ngôn một cách thâm thúy, diệu kỳ trong ý vị sâu xa. Vì lẽ : “Người thi sỹ xuất chúng, xuất thần, hay có phong thái khác thường đó. Họ nói rất ít mà nói rất nhiều. Họ nói rất nhiều mà chung quy hồ như chẳng thấy gì hết. Họ nói cho họ mà như nói hết cho mọi người. Nói cho mọi người mà cơ hồ chẳng bận tâm gì tới chuyện thiên hạ nghe hay là chẳng nghe.” ****

    Bùi Giáng nhận xét về Tuệ Sỹ như thế và thi nhân cũng lai rai hồi đáp lại: “Bởi vì, cách điệu của Thi ca vốn dĩ phiêu hốt, khơi vơi, lãng đãng, nên bờ biếc bích ngạn chiêu hoa như một nơi chốn thong dong thánh thót. Thảm kịch khốn cùng dù có đổ ào lên Thi ca đến mấy đi nữa, Thi ca vẫn như điềm nhiên, ngao du theo ngày tháng, trong ngày tháng ngao du.” ** Ngao du trên phong vận tài hoa, nhập cuộc cùng buồn vui, mộng huyễn ta bà:

          “Ta sống lại trên nỗi buồn ám khói

          Vẫn yêu người từng khoảnh khắc chiêm bao

          Từ nguyên sơ đã một lời không nói

          Như trùng dương ngưng tụ ánh hoa đào

          Nghe khúc điệu rộn ràng đôi cánh mỏi

          Vì yêu người ta vói bắt ngàn sao” ***

    “Vì yêu người ta vói bắt ngàn sao” hay “Vẫn yêu người từng khoảnh khắc chiêm bao” là điệp khúc Đại từ bi mà tôi nghe được từ cái nhìn sâu thẳm của Tuệ Sỹ, khi ngồi Trên Tuyệt Đỉnh Ngàn Cao, nhìn xuống chập chùng trùng khơi biển nước:

          Ra vùng biển lớn trùng dương

          Lướt trên bão tố vô thường cuồng phong

          Rỗng rang tận đáy sâu lòng

          Vất đi hết những ngày long đong nào

          Trèo lên chót vót đỉnh cao

          Ồ mây trắng lượn bay trào cuộn dâng

          Quá cùng tuyệt hảo vô ngần

          Hoát nhiên bừng ngộ lẽ Chân tánh này

          Ngó nhìn xuống cõi đời say

          Dưới kia nhỏ bé đang dày xéo nhau

          Lô nhô lúc nhúc loạn nhầu

          Cứ tranh giành giật cứ xâu xé hoài

          Chạnh niềm thương kiếp trần ai

          Mãi còn hỗn độn đêm dài vô minh

          Sao chưa thức dậy vươn mình

          Ca bài giải thoát điêu linh phận người?

    Phận người điêu linh, trầm thống không phải mới ngày hôm nay mà xảy ra từ vô lượng kiếp rồi. “Nước mắt chúng sinh nhiều hơn nước biển đại dương”. Đức Phật đã từng thấy như vậy. Kể làm sao cho hết nỗi ngậm ngùi, xiết bao khổ lụy… Khi mình nhận thấy sự thống khổ, đảo điên vô cùng tận thì mới phát khởi Đại bi tâm hay Bồ đề tâm : “Bồ đề tâm, đó là chí nguyện nóng bỏng của một chúng sinh tự thấy mình đang sống trong cảnh tối tăm giữa đọa đày khổ nhục, mong tìm một con đường sáng, không những để giải thoát bản thân khỏi những đe dọa, áp bức mà còn là để giải thoát cho tất cả những người cùng cảnh ngộ…” ***** Tuệ Sỹ khơi mở cho chúng ta một sinh lộ hướng thượng, vượt lên trên thân phận trầm kha, đắm chìm trong mịt mùng u tối, rồi lặng lẽ đi về, lắng nghe giữa hun hút thẳm sâu lòng:

          “Ta về một cõi tâm không

          Vẫn nghe quá khứ ngập trong nắng tàn

          Còn yêu một thuở đi hoang

          Thu trong đáy mắt sao ngàn nửa khuya” **

    Giữa khuya trầm giá lạnh mù sương, khúc cung cầm tâm cảm lại hòa âm theo từng bước chân của người thi sỹ dị thường: “Anh cúi xuống nghe núi rừng hợp tấu. Bản tình ca vô tận của Đông phương.” * Từ bản tình ca đó, tôi nghe rưng rưng dư vang kéo dài bất tận qua khắp rừng cao lũng thấp, trên mặt đất hư vô, khô cằn sa mạc, vang dội xuống tuyệt cùng hố thẳm tư tưởng, rồi vút bay theo cánh đại bàng ra biển cả ngàn trùng, tung lượn trên sóng vỗ Tịch Không:

          Cánh đại bàng bay qua đại dương

          Lượn vờn chao trào bọt sóng dị thường

          Bên ghềnh biển tiền thân về thấp thoáng

          Hát lời chi trong nắng tinh sương?

          Chợt cơn mưa vừa đổ ngoài hiên

          Mà nghe vang pháp vũ mát trinh tuyền

          Trên đồi cao núi rừng xanh mới lạ

          Đá tảng ngồi thanh thản an nhiên

          Trăng ngàn khơi chiếu diệu vào trong

          Thấy xưa nay mặt mũi hiện giữa lòng

          Bản lai diện mục vô ngôn thuyết

          Huyền gặp huyền cười giữa Tịch Không

    Không Tịch minh nhiên giữa biển ngàn hoang vắng, tịch liêu, chìm sâu trong nín thinh, tịnh khẩu. Bàng bạc dưới vầng trăng thiên thu, lắng nghe những lời vô thanh văng vẳng bên đồi, tôi mường tượng, bằng con mắt Hoa Nghiêm, Thầy nhìn thấy toàn thể cuộc đời trùng trùng duyên khởi, đầy ắp giọt lệ và nụ cười trộn lẫn viên dung, rúng động cả hồn vạn cổ, nên tâm từ rải xuống khắp thập loại chúng sinh của Bi Tráng Một Hồn Thơ:

          Hải đảo hoang liêu ngồi cô tịch

          Nắng mưa lộng gió thổi đồi non

          Công án tử sinh bừng chiếu diệu

          Giữa khuya tuệ giác sáng rực hồn

          Ngời hiện thiên thu vầng trăng tỏa

          Mông mênh trên biển núi lặng trầm

          Con mắt Hoa Nghiêm im lặng thấy

          Toàn thể cuộc đời giữa diệu tâm

          Từ ái hoài rung nguồn xúc cảm

          Khi chúng sinh đầy nước mắt rơi

          Thiên lý độc hành từng chứng kiến

          Máu lệ thế gian thấm tận lời

          Lời thơ bi tráng còn âm vọng

          Trong cõi tồn sinh khiến giật mình

          Vô thanh mà động hồn vạn cổ

          Thương kiếp người ta quá điêu linh

    Một mình một bóng vào ra giữa thanh âm huyền ngôn, mật ngữ, nghe u hiển tiếng thơ bi tráng từ đáy thăm thẳm ngàn khơi vang vọng lên trên cung bậc Đại bi tâm trầm hậu. Đâu là thể tính siêu việt của Thơ và Thiền? Đâu là vầng trăng Không Tịch chiếu nguyên sơ? Không biết nữa, chỉ biết rõ ràng: “Hương vị của Chánh pháp vẫn là hương vị cô liêu của sự sống.” ** Hương vị cô liêu thoảng ngát chung quanh gành đá tảng, trên đồi cao Vô Trú Am, nằm cạnh một mé triền đồi nhô ra phía biển mênh mông. Tịnh yên, miên mật để cho thần trí nhập cảnh giới Thiền:

          “Ngã cư không xứ nhất trùng thiên

          Ngã giới hư vô chân cá thiền

          Vô vật vô nhơn vô thậm sự

          Tọa quan thiên nữ tán hoa miên”

          (Ta ở tầng trời thứ nhất trong cõi không

          Cảnh giới của ta thật là cõi thiền

          Không vật không người không lắm chuyện

          Ngồi xem thiên nữ rải thiên hoa) **

    Thiền là ngộ. Ngộ là giải thoát. Mình chưa giải thoát, chưa ngộ thì nên im lặng, dù có nói thao thao bất tuyệt về Thiền cũng chỉ hý luận mà thôi. Cõi Thiền bất khả thuyết, bất khả tư nghì, Thiền sư cứ nhập định, đi sâu vào cảnh giới diệu tuyệt huyền hòa Trên Đỉnh Tịch Nhiên:

          Một mình tịnh khẩu sâu xa 

          Trên đồi cô tịch căn nhà pháp không

          Dựa lưng vào núi mây lồng

          Trùng dương trước mặt ngắm mông mênh trời

          Mỗi ngày một bữa cơm thôi

          Đủ cho điệu thở nhẹ vời rỗng rang

          Hoang vu hiu quạnh thanh nhàn

          Trang kinh vô tự thành trang thơ này

          Viết lên dòng nước biển mây

          Lời chi vi diệu hiển bày nhất nguyên

          Sáng bừng thực tại hiện tiền

          Trực tâm thầm nhận ngồi yên lặng cười

    “Cười với nắng một ngày sao chóng thế” * để nghe ra giây phút dội miên trường. Trước khi Thầy nhập thất 3 tháng trời, tôi với vài người bạn thân thiết cùng Thầy leo lên núi Ông Rồng, rồi núi Ma Thiên Lãnh dạo chơi giữa Âm Huyền Xanh Biển Núi:

          Ngoài hải đảo ngút ngàn vạn dặm

          Giữa muôn trùng sóng vỗ mênh mông

          Sớm mai bát ngát nhìn vũ trụ

          Thấy càn khôn trong một giọt sương lồng

          Trên tuyệt đỉnh ngàn cao hùng vĩ

          Thật không ngờ xuất hiện bóng Thiền sư

          Cước căn điểm địa vang đầu gậy

          Dội huyền âm rền tâm khúc đại từ

          Từng nhịp bước vô công dụng hạnh

          Rúng ngân dài tận góc bể chân mây

          Biển núi ngời reo theo sỏi cát

          Hát mừng vui linh địa ở nơi này

    Linh địa là mặt đất thiêng liêng này, nơi nào Thiền sư bước tới đều trở thành linh địa, nói như Phạm Công Thiện: “Linh địa là ở đây. Nơi chỗ tôi đang đứng”. Với bàn chân nhanh nhẹn, khinh an, đỉnh núi rừng cao chất ngất, thoáng chốc cũng đã được chinh phục, chạm bước chân đến nơi liền. Ồ! Bỗng nhiên hiện ra một cảnh giới: “Lô Sơn hùng vĩ, phiêu bồng nhưng u ẩn. Lòng núi giấu kín những tâm sự nghìn năm không nói, lòng núi ủ kín những cuộc đời trầm mặc, những thân thể khô gầy như hạc như trúc, những tâm hồn nguội lạnh như tro tàn mùa đông. Núi âm thầm cho gió ngàn gào thét, cho mây trời vần vũ và những dòng thác từ trên tuyệt đỉnh cao mù đổ ào xuống. Lô Sơn đồng vọng một cõi thi ca bát ngát.” ****** Đứng trên đỉnh Ông Rồng hay đỉnh Lô Sơn đó, có thể nhìn xuyên suốt mười phương, thấy toàn cảnh ba nghìn thế giới thấp thoáng trong sương khói bồng bềnh, thưởng thức được Hương Vị Cô Liêu:

          Lên Ông Rồng hay lên Lô Sơn đỉnh

          Núi rừng ơi! Chạm bóng mây trời

          Cao xanh lồng lộng bừng nhật nguyệt

          Mắt tuệ ngời tỏa chiếu nghìn nơi

          Trên chót vót ngàn cao nhìn xuống

          Muôn trùng xanh đại hải thanh lương

          Ba nghìn thế giới đều hiện rõ

          Cái sơ nguyên tuyệt mỹ dị thường

          Hương Chánh pháp cảm từng mạch máu

          Từng tế bào vi tế tỏa ngời ra

          Vô ngần thần diệu thầm nhận biết

          Tuyệt hồn nghe và thấy chan hòa

          Hương vị đó cô liêu diệu tuyệt

          Thưởng thức từ sâu thẳm lòng không

          Sáng nay hít thở đầy buồng phổi

          Đồi thênh thang bàng bạc khói sương lồng

    U huyền thanh khí hòa chan giữa thiên nhiên hùng vĩ, tuyệt hồn nghe biển rừng mênh mông đồng vọng tiếng gầm của Không Lộ thiền sư, từ đèo truông heo hút, muôn thuở xa xôi vọng về. Rồi bồi hồi quay mặt lại, thấy Thầy đang đứng trên đỉnh núi, viết lên bầu trời những vần thơ biếu tặng cho mây trắng, trùng dương, sương ngàn, nắng gió, Hòa Cát Bụi Đời Với Tỉnh Mê:

          Xưa kia có lão thiền sư nọ

          Phiêu hốt một ngày lên núi chơi

          Tuyệt đỉnh cô phong gầm một tiếng

          Lạnh cả không gian chấn động trời

          Còn nay có bậc trượng phu ấy

          Cũng bỏ lên rừng ngắm đồi hoang

          Lấy mây khói quyện làm bút viết

          Bài thơ biếu tặng nắng sương ngàn

          Biếu tự do cho cây lá cỏ

          Cho suối nguồn trôi tự tại kia

          Tặng hết có không tam giới mộng

          Không còn chi giữ chẳng chi lìa

          Xuống núi lại qua cùng thế sự

          Hòa cát bụi đời với tỉnh mê

          Huyễn hóa mà thôi cười thương hết

          Nên cứ tùy duyên bước đi về

    Kề cận, thân mật, hoan hỷ, tùy duyên theo nhịp thở khơi vơi với từng ngọn cỏ, lá cây, với mỗi viên sỏi, cục đá lăn lóc dọc đường. Bước đi kỳ cùng cuộc lữ, Tuệ Sỹ thi nhân đã từng mở cuộc Thiên Lý Độc Hành bằng hai bàn chân đi bộ và đi bộ như thi sỹ Basho hay Rimbaud, dãi nắng dầm mưa suốt gần cả năm trời, băng qua khắp đỉnh đèo heo hút gió, bạt ngàn cát bụi, ruổi rong trên cao nguyên, rừng hoang rú rậm Lâm Đồng:

          “Trên đỉnh đèo cao bát ngát trông

          Rừng mây xanh ngất tạnh vô cùng

          Từ ta trải áo đường mưa bụi

          Tưởng thấy tiền thân trên bến không” **

    Cuộc thiên lý độc hành ca ấy đang dừng chân ngoài hải đảo Lại Sơn, ngút ngàn sóng biển Kiên Giang. Thanh thản nụ cười mây trắng, an nhiên ánh mắt mưa xanh. Cơn mưa pháp vũ tuôn tràn xuống cõi bụi phù trần, rồi đọng lại thành những tác phẩm : Huyền Thoại Duy Ma Cật, Thắng Man Giảng Luận, Tô Đông Pha Những Phương Trời Viễn Mộng, Tuệ Sỹ Văn Tuyển, Triết Học Về Tánh Không, Luận Thành Duy Thức, Du Già Bồ Tát Giới… gội mát vô lường, khơi mở cho đời xiết bao thông lộ yêu thương. Thưởng thức nguồn xanh thanh khí, tiêu dung năng lượng thanh cao, bổ dưỡng tâm hồn. Còn gì thi vị hơn, khi được ngồi đối diện, uống trà với Thầy trong liêu vắng bên ghềnh biển, như uống từng giọt trăng huyền nguyên trinh, tịch lặng Uống Trà Giữa Bao La:

          Chén trà chứa cả đại dương

          Ôi tình Thầy đó vô lường vô biên

          Nâng ly sạch hết ưu phiền

          Tan nghìn u tối bừng nguyên sơ này

          Hương trà thoảng ngát đồi cây

          Ấm lòng tỏa quyện hiển bày diệu tâm

          Lời thơ trên mắt lặng trầm

          Thầm nghe trực tiếp niềm thâm cảm nào

          Tưởng chừng như lạc chiêm bao

          Bàng hoàng ánh nguyệt chiếu vào sâu xa

          Mới hay trong một chung trà

          Hòa tâm diệu pháp reo ca giữa hồn

    Chén trà Vi diệu tâm pháp từ bàn tay gầy của Thầy rót xuống giữa đêm trăng rằm hay sớm tinh sương kia bỗng hóa thành thơ, nhạc, rộn ràng qua từng nét chữ linh động, tài hoa:

          “Sương mai lịm khói trà

          Gió lạnh vút tờ hoa

          Nhè nhẹ tay nâng bút

          Nghe lòng rộn âm ba” *

    Cũng rộn ràng như vậy, cây lá, hoa vàng, cát sỏi ven triền dốc đồi đá tảng hoang vu, nghiêng xuống biển trời hải đảo, vô cùng hân hoan, khi Thầy bất ngờ vân du đến chơi và dừng gót phiêu bồng lại trên đồi cao gió lộng, ngồi tịch nhiên bất động suốt ba tháng trời giữa đại hải bao la, lắng nghe hòa khúc Đại Dương Cầm âm vang rào rạt:

          Đại dương như một cung đàn

          Ngày đêm vỗ nhịp mênh mang sớm chiều

          Dị thường hương vị cô liêu

          Thoảng quanh gành đá hải triều âm dư

          Lẫn trong khói sóng bay mù

          Trên đồi cao bóng hoang vu chạm trời

          Thiên thu giữa cuộc lữ chơi

          Đến đi như vậy thấy rồi như nhiên

          Thấy chi cũng tuyệt diệu huyền

          Miên man sáng tạo cõi uyên nguyên nào

          Cung cầm âm khúc tiêu dao

          Cảm rung cùng tận nghe rào rạt chi?

    Rạt rào bao âm thanh vi diệu nên ngôn ngữ đành im lặng, chẳng miêu tả được thành lời. Mới đó, ba tháng an cư, nhập thất cũng vèo qua chớp thoáng. Sớm nay, Thầy ra thất, thần thái an lạc, sáng ngời với nụ cười thanh tịnh, thong dong trong ánh nắng bình minh. Rồi uống trà, ngắm biển trăng ngời và leo lên tận Trên Đỉnh Núi Đề Thơ cao chớn chở, ngồi thưởng thức những cụm mây trời vạn cổ bay bềnh bồng trong gió nắng reo vui:

          Núi Đề Thơ gập ghềnh lên tận đỉnh

          Nhìn xuống sâu hun hút ngút đồi nghiêng

          Hương trời đất lâng lâng vờn lan tỏa

          Lồng trong mây trắng lượn khói sương huyền

          Những tảng đá lạ lùng cao sừng sững

          Đứng uy hùng xem lịch sử trôi qua

          Gậy Thiền sư gõ trên đầu sử lịch

          Mấy nghìn năm vang dội khắp sơn hà

          Đá nhập định chuyển rung hồn xuất cốt

          Bỗng nhiên nghe tiếng vỗ một bàn tay

          Một tiếng vỗ vô thanh mà chấn động

          Bùng vỡ ra cái thấy hiển lộ bày

    Hiển lộ bày ra cái thấy mới mẻ trên từng ngón tay gầy sáng tạo, qua ánh mắt thần lực rực ngời, trong giọng nói tiếng cười thân thiện, truyền cảm, tự nhiên gây sự chú tâm. Chú tâm mới nghe ra trong tiếng cười, giọng nói kia, bỗng dội rền lên một tiếng gầm sấm sét, Mặc Như Lôi:

          Lên đỉnh Đề Thơ nhìn mây trắng

          Lặng ngát đồi sương khói dị thường

          Bỗng nghe tiếng hét gầm tịch mịch

          Dậy sấm sét rền khắp muôn phương

          Vang vọng truông ngàn khe thung lũng

          Bừng lên sinh khí hạo nhiên tràn

          Tiếng sư tử rống làm rúng động

          Khiếp vía kinh hồn cáo chồn hoang

          Tháo chốt nhổ đinh rời tù ngục

          Mở dây ràng buộc trói cột mình

          Bước tiêu dao dạo vô sở trú

          Đùa chơi hý lộng với tử sinh

          Sinh tử có không như huyễn mộng

          Sống chơi chết cũng vậy chơi thôi

          Chơi không dính mắc vào đâu hết

          Nên tự do đi cảm hóa đời

    Tự do, tự tại, vô quái ngại là phong thái của Thiền sư đi về mặt đất, trần gian này. Chỉ cần ngồi thư thả, lắng nghe Thiền sư nói thôi là cũng đủ hiểu ra lẽ thật của bao nghĩa đời, lý đạo cao siêu… Đạo đời song hành, tương ứng trên cung bậc Bất nhị, tân kỳ hy hữu theo nhịp bước vô úy, đại hoan hỷ rong chơi. Chơi khắp mười phương Đông Tây kim cổ rồi Ẩn Cư Giữa Đại Dương:

          Gành đá tảng chập chùng ven triền đảo

          Dưới huyền trăng ảo diệu chiếu bãi ghềnh

          Sớm chiều tịch lặng trên đồi vắng

          Một con người đã quên tuổi quên tên

          Mưa rồi nắng giăng tràn sương gió

          Cho rừng cao hoa lá trổ bao dung

          Lòng như đại hải mênh mông chứa 

          Cả vô biên vô lượng cái tuyệt cùng

          Trùng khơi hỡi bao la hòa sóng vỗ

          Vỗ miên man cung bậc đại dương cầm

          Âm ba có lúc rung thần khí

          Lúc im lìm nín bặt lặng hồn câm

          Trầm nhịp võng đong đưa thềm lục địa

          Giữa hai đầu biển núi ngút mây bay

          Bay bay bay hết không giữ lại

          Chẳng còn chi ngoài diệu hữu phương này

    Phương này hay chốn nọ cũng chính là vườn tâm hay cõi tâm mình chứ chẳng ở đâu xa. Dù có phiêu lưu đi khắp cả bốn phương trời, thì cũng không ngoài cõi tâm của mình đây thôi, như đại văn hào Henry Miller đã phát biểu: “Chỉ có một cuộc phiêu lưu vĩ đại nhất mà thôi, đó là đi vào bên trong tâm hồn sâu kín, thăm thẳm trong lòng mình và đi vào giữa lòng mình thì thời gian, không gian, ngay đến hành động cũng không quan trọng gì cả. Một thi nhân chân chính, một kẻ sáng tạo đích thực thì luôn luôn độc hành, tự do tự tại. Cái mà người thi sỹ cần, chính là sự cô độc, cô đơn, cô liêu…”

    Cho nên, cuộc Thiên Lý Độc Hành của Tuệ Sỹ cũng là một cách điệu phiêu bồng, ngao du, chơi rong trong cảnh giới tâm linh của mình vậy. Ở đây, tâm và cảnh, ngoài và trong đều dung thông, vô ngại giữa thực tại cái đang là, như thị, như nhiên Quyện Cùng Hương Tích:

          Suối truông ngập lá ven triền

          Trèo lên dốc núi bình yên chốn này

          Ngút ngàn hoang đảo chiều nay

          Bay nguyên sơ trắng vẹn đầy mây trôi

          Trời nghiêng khẽ chạm lưng đồi

          Rêu xanh thạch động nghe hơi thở trầm

          Thoáng vèo qua mấy nghìn năm

          Mà rừng sâu vẫn còn thầm ngát hương

          Hương chi thi vị lạ thường

          Quyện cùng hương tích nguồn thương yêu hòa

          Kim cang Bát nhã Pháp hoa

          Nhập vào thấm tận ruột rà thanh tân 

                                                                   Tâm Nhiên

                                                          (Vô Trú Am 28. 8. 2018) 

---- 

Chú thích: 

    * Giấc Mơ Trường Sơn. Thơ Tuệ Sỹ. An Tiêm xuất bản, Paris 2002 

    ** Tuệ Sỹ Văn Tuyển (tập III). Hạnh Viên sưu tập. Phương Đông xuất bản, Sài Gòn 2015

    *** Những Điệp Khúc Cho Dương Cầm. Thơ Tuệ Sỹ. Phương Đông xuất bản, Sài Gòn 2009 

    **** Đi Vào Cõi Thơ. Bùi Giáng. Ca Dao xuất bản, Sài Gòn 1972 

    ***** Thắng Man Giảng Luận. Tuệ Sỹ. Phương Đông xuất bản, Sài Gòn 2012 

    ****** Tô Đông Pha Những Phương Trời Viễn Mộng. Văn Tuệ Sỹ. Ca Dao xuất bản, Sài Gòn 1973